Οι τελευταίες μέρες του ΕΣΚΓ και της DDR (τελικό)

...συνέχεια από τα προηγούμενα

ΕΙΧΑΜΕ ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

Τώρα θέλω να θίξω ένα άλλο θέμα: την υπερεκτίμηση του εαυτού μας. Φυσικά και ξεκινήσαμε εντελώς διαφορετικά την οικοδόμηση της αντιφασιστικής - δημοκρατικής τάξης και το πέρασμα στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού απ’ ό,τι για παράδειγμα η Κούβα. Θυμάμαι ακόμα πολύ καθαρά, όταν γύρισα τον Ιούλη του 1945 εδώ στο Βερολίνο, τα πράγματα ήταν τρομερά. Τα πάντα είχαν μολυνθεί από το φασισμό· σε πολλούς λειτουργούσε ασυνείδητα, όμως η σκέψη ήταν φασιστική. Κοντά σε αυτό, πολλοί νέοι είχαν χάσει τους γονείς τους, το φαγητό ήταν λιγοστό κι ένα μεγάλο κομμάτι της πόλης ερειπωμένο. Έτσι ξεκίνησα τότε εδώ στο Βερολίνο. Θα μπορούσα να περιγράφω για ώρες τους πολύ συχνούς προπηλακισμούς· ήταν μια δύσκολη αρχή. Και το γεγονός ότι προχωρήσαμε τόσο και με τη βοήθεια της τότε Σοβιετικής Ένωσης και της αλληλεγγύης των όπου γης αντιφασιστών, μας έκανε κομματάκι αυτάρεσκους - ίσως περισσότερο και από κομματάκι.

Στην ηγεσία του ΕΣΚΓ διαμορφώθηκε μια κάπως αλαζονική να το πούμε στάση απέναντι στον ιμπεριαλισμό. Την ξέρουμε αυτού του είδους την αυτο-ικανοποίηση. Βλέπαμε βέβαια την επικινδυνότητα του ιμπεριαλισμού σε όλες τις εκφάνσεις του, αλλά το πόσο επιδέξια χρησιμοποιεί τις δυνατότητές του, ποιες νέες τακτικές εφαρμόζει και πόσα πολλά είχε διδαχθεί, αυτά μάλλον τα υποτιμήσαμε. Αναπτύχθηκε ένας κάποιος αυτοματισμός, μια κάποια χαλαρότητα. Έτσι, πολλά πράγματα δεν τα πήραμε στα σοβαρά και για κάποια άλλα δεν ανοίξαμε σοβαρή συζήτηση.

Ένα παράδειγμα: Ο εκπρόσωπος της ενιαίας διοίκησης των κρατών του Συμφώνου της Βαρσοβίας ήταν ένας εξαιρετικός σοβιετικός στρατηγός. Μου είπε λοιπόν όταν τον ρώτησα αν θα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος ο Γιέλτσιν: «Αυτό δε θα γίνει ποτέ. Οι πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης δε θα τον εκλέξουν ποτέ». Όμως εκλέχτηκε! Δηλαδή, εδώ αναδεικνύεται το μέγεθος της αυταπάτης ότι κάτι τέτοιο το κόμμα, η νεολαία, η σοβιετική εργατική τάξη ακόμα και η πλειοψηφία των αγροτών και της διανόησης δε θα το επέτρεπαν. Ήταν μια μοιραία αυταπάτη, γιατί τελικά το ΚΚΣΕ και το σοβιετικό κράτος διαλύθηκαν ουσιαστικά μέσα σε 24 ώρες. Κάτι τέτοιο δεν το είχε υπολογίσει κανείς στο κόμμα μας. Δυστυχώς πρέπει να πω ότι συμμεριζόμουν την πίστη –γνώριζα άλλωστε αρκετούς Σοβιετικούς συντρόφους– πως οι γκορμπατσοφικοί, ο Γιέλτσιν και οι όμοιοί τους δε θα περάσουν.

Όμως όλα άρχισαν με το 20ό Συνέδριο, μετά το οποίο ο ρεβιζιονισμός κέρδιζε λίγο-λίγο το χώρο του. Έπειτα οι γκορμπατσοφικοί έκαναν και κάτι που δεν το εκτιμούσαμε πάντα σωστά, ούτε εγώ το εκτιμούσα πάντα σωστά. Διαπραγματεύονταν με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για τη μείωση και εν τέλει την απομάκρυνση όλων των όπλων μαζικής καταστροφής, δηλαδή ατομικών βομβών κλπ. Έμοιαζε –και έτσι παρουσιαζόταν και σ’ εμάς– ότι το σοσιαλιστικό στρατόπεδο σημειώνει εδώ μια νίκη. Επίσης, αυτή η φάση της εξέλιξης των πραγμάτων γέννησε σε πολλούς την προσδοκία: Ίσως να βγει και κάτι καλό τελικά από τον γκορμπατσοφισμό.
Όταν πια ήταν πολύ αργά, έβλεπαν όλο και περισσότεροι σύντροφοι και συντρόφισσες ότι ο Γκορμπατσόφ είναι προδότης και η πολιτική του είναι συνθηκολόγηση. Ένα παράδειγμα: Ήμουν με το σύντροφο Στρέλιτς πριν τρία-τέσσερα χρόνια καλεσμένος στη Μόσχα. Υπάρχει κι εκεί ένωση βετεράνων, όπου συζητήσαμε με καμιά δεκαριά παλιούς ανώτερους στρατιωτικούς, συμπεριλαμβανομένου και του τελευταίου υπουργού. Εγώ είχα ζητήσει αυτή τη συνάντηση. Και οι δέκα μάς ζήτησαν συγγνώμη γιατί το 1989-’90 μας άφησαν –ως απόρροια της πολιτικής του Γκορμπατσόφ– στα «κρύα του λουτρού».

Είναι λυπηρό: Μια τέτοια ευκαιρία, όπως αυτή που είχαμε με τη ΓΛΔ, δε θα την ξανάχουμε. Ο καπιταλισμός δεν είναι βέβαια αιώνιος, αλλά μια τέτοια ευκαιρία δε θα ξαναπαρουσιαστεί.

ΤΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Από τις πικρές εμπειρίες μας αντλώ τρία βασικά συμπεράσματα:

Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σ’ ένα κομμουνιστικό κόμμα –ή στην περίπτωσή μας στο ΕΣΚΓ– και που δυστυχώς συνέβη, είναι η δημιουργία φράξιας στην κομματική ηγεσία. Και αυτή υπήρξε. Αποτελούνταν από ευκολόπιστους, σε αυτούς προσμετρώ και τον Κρεντς επειδή απ’ ό,τι φαίνεται πίστευε πραγματικά ότι η γκλάσνοστ και η περεστρόικα αποτελούσαν λύση και άλλους που δεν ήταν ποτέ κομμουνιστές και που δεν είχαν συνδεθεί ποτέ σοβαρά με την υπόθεσή μας, σε αυτούς βάζω και τους Σαμπόφσκι, Σίρερ, Τις και δυο-τρεις ακόμα. Αυτοί οι σύντροφοι, είτε υποκειμενικά τίμιοι είτε αντικειμενικά εχθρικοί, δε συζήτησαν ποτέ από θέσεις αρχών το πρόβλημα της περεστρόικα, ούτε καν έθεσαν ποτέ κάποιο ζήτημα γι’ αυτήν.

Άρα: όχι στη δημιουργία φραξιών στο κόμμα και ιδιαίτερα στην ηγεσία.

Αν και ο Έριχ Χόνεκερ πρώτος ήρθε σε μένα τον ίδιο και μου είπε ότι «ο Γκορμπατσόφ είναι ή τρελός ή παλιάνθρωπος», υποτιμήσαμε τον κίνδυνο⁴ . Ο Έριχ Χόνεκερ ήταν της γνώμης –και αυτό φυσικά ήταν λάθος– ότι ένα κόμμα με τέτοιους δεσμούς με το προλεταριάτο και ένα τέτοιο παρελθόν και μια τέτοια ιστορία, όπως το ΚΚΣΕ, το κόμμα του Λένιν και του Στάλιν, δεν είναι δυνατό να διαλυθεί από τέτοια γουρουνόσκυλα σαν τους Γκορμπατσόφ, Σεβαρνάντζε και τους άλλους. Δε θέλω να βγάλω την ουρά μου απ’ έξω: κι εγώ –ίσως όχι τόσο πολύ όσο αυτός, αλλά παρ’ όλα αυτά πίστευα ότι στο τέλος θα τα καταφέρουμε γιατί γνώριζα πολλούς καλούς σοβιετικούς συντρόφους.

Άρα: Δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται ο κίνδυνος της αντεπανάστασης. Να μην ξεχνάμε ότι η αστική τάξη έχει διδαχτεί πολλά κι εξακολουθεί να διδάσκεται.

Το τρίτο και ίσως το σημαντικότερο συμπέρασμα που μπορεί να βγάλει κάποιος είναι το εξής: η κομματική ηγεσία, το Πολιτικό Γραφείο και η Κεντρική Επιτροπή θα έπρεπε από πολύ νωρίτερα να μιλάνε ανοιχτά για τα προβλήματα στη χώρα και το σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Ανοιχτά, καθαρά, έτσι περίπου όπως κάνουν οι Κουβανοί σύντροφοι, οι οποίοι για παράδειγμα λένε: «Δεν έχουμε ρεύμα, θα σας εξηγήσουμε γιατί και θα πούμε τι πρέπει να κάνουμε».

Λοιπόν: Πάντα τα αφτιά στις μάζες⁵ .

Και κάτι συνδεδεμένο με αυτό: το κόμμα πρέπει να ξέρει πάντα τι πραγματικά σκέφτονται οι εργαζόμενοι και προπάντων πρέπει να συζητεί μαζί τους.
_____________
4. Ένα παράδειγμα: Το 1989 κυκλοφόρησε στη ΓΛΔ το βιβλίο «Η τρόικα» του Βολφ (σ.μ: ο Βολφ ήταν για 34 χρόνια διευθυντής της Υπηρεσίας Πληροφοριών του υπουργείου Κρατικής Ασφαλείας της ΓΛΔ. Με το βιβλίο αυτό ασκούσε κριτική στη ΓΛΔ, ενώ στη συνέχεια συμμετείχε σε αντιπολιτευτικές της ΓΛΔ ομάδες και στις σχετικές κινητοποιήσεις). Όλες οι εφημερίδες της ΓΛΔ σχολίασαν αυτό το βιβλίο και μάλιστα με θετικό τρόπο. Η μοναδική εφημερίδα που δεν έκανε κανένα σχόλιο για το βιβλίο ήταν «Ο Λαϊκός Στρατός» (Die Volksarmee). Τότε μου τηλεφώνησε ο Μίλκε και με ρώτησε: «Γιατί άραγε δε σχολιάζει “Ο Λαϊκός Στρατός” το βιβλίο; Η “Νέα Γερμανία” (Neues Deutschland - όργανο της ΚΕ του ΕΣΚΓ) το έκανε, o “Νέος Κόσμος” (Junge Welt - όργανο της Ελεύθερης Γερμανικής Νεολαίας) το έκανε, και το “Βήμα” (Tribüne - όργανο της Ένωσης Ελεύθερων Γερμανικών Συνδικάτων) το έκανε». Του είπα: «Δεν είμαι υποχρεωμένος να σου δώσω λογαριασμό, αλλά όσο είμαι εγώ εδώ υπουργός, δε θα κάνουμε κανένα σχόλιο. Και αν θες να ξέρεις: Πιστεύω ότι είναι εχθρικό βιβλίο». Τον Μίλκε τον έπιασε μεγάλη γκρίνια. Μου ήταν αδιάφορο. Στο τέλος είπε ακόμα: «Τότε πρέπει να μιλήσω με το Γενικό Γραμματέα». Ήταν και αυτός εκεί. Σε μία άλλη συγκυρία, κατά την οποία βρισκόμουν στον Έριχ Χόνεκερ, αυτός με ρώτησε στο τέλος: «Για πες μου, ο Μίλκε μου έκανε παράπονα ότι δε σχολιάζετε το βιβλίο “Η Τρόικα”». Εγώ του είπα: «Έχει δίκιο». Μου είπε: «Ναι, μήπως θέλεις να το σχολιάσεις τώρα;». Του είπα: «Όχι». Αφού με ρώτησε γιατί όχι, του απάντησα: «Γιατί είναι αντεπαναστατικό». Τότε ο Χόνεκερ μου είπε: «Μάλιστα, δεν έχει κανένα νόημα μαζί σου, είσαι τόσο ξεροκέφαλος, σε ξέρω καλά. Κάνε ό,τι θέλεις».

5. Θα ήθελα πάνω σε αυτό το θέμα να αναφέρω ως παράδειγμα ένα πολύ αρνητικό φαινόμενο που αναπτύχθηκε από ένα σημείο και πέρα στην ΕΓΝ. Όταν ήμουν ακόμα στη ΕΓΝ, είχα ένα ρητό το οποίο απηύθυνα στα στελέχη της: «Αν έρθετε καμιά φορά τρεις ώρες καθυστερημένοι, δεν είναι και τόσο τραγικό, παρόλο που πρέπει να ισχύει η ακρίβεια. Αλλά όποιος πηγαίνει σπίτι του τα απογεύματα στις πέντε, αυτός δεν είναι στέλεχος της ΕΓΝ, γιατί τα απογεύματα στις πέντε ξεκινάει η δουλειά με τη νεολαία». Ωστόσο, τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια της ύπαρξης της ΓΛΔ είχε αναπτυχθεί στην ΕΓΝ μία γραφειοκρατική, οργανωτικά άρτια, αλλά καθαρά τυπική εργασιακή διαδικασία, η οποία δεν εξέταζε σε βάθος την ουσία των αναγκών των νέων ανθρώπων. Από τη δεκαετία του 1980 δεν έμπαιναν αρκετά τα πολιτικά ζητήματα, παρόλο που τα προηγούμενα χρόνια είχαμε κάνει πολύ σημαντική δουλειά. Μόνο τις καμπάνιες αν υπολογίσουμε, για τον Jupp Angenfort, για τον Μαξ Ράιμαν, για το Βιετνάμ, για τη Χιλή, για την Αγκόλα, καταλαβαίνουμε τη σημασία αυτής της δουλειάς, η οποία συνέβαλε σημαντικά στο ν’ αποκτήσει η ΓΛΔ εξαιρετικό κύρος σε όλο τον κόσμο. 

Πηγή: ΚΟΜΕΠ