Αποχή-λευκό-άκυρο: αλήθειες και ψέμματα

Όταν οι συσχετισμοί δύναμης ήσαν διαφορετικοί: Εκλογές 31/3/1946 - αποχή 50%

Με αφορμή την "ανταλλαγή πυρών" ανάμεσα στους σχολιογράφους σχετικά με το αν πρέπει να πάμε να ψηφίσουμε και με το τι πρέπει να ψηφίσουμε, το σημερινό σημείωμα είναι τεχνοκρατικό και νομίζω πως δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα για τα οποία κυκλοφορούν πολλές λανθασμένες απαντήσεις. Πάμε, λοιπόν, να δούμε μερικά "μυστικά" της εκλογικής ψήφου, όπως ισχύουν στο καθεστώς στο οποίο αναγκαστικά ζούμε:

(α) Με βάση τον νόμο 3434/2006, τα λευκά ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται στα έγκυρα. Έστω κι αν η λογική λέει ότι το λευκό συνιστά συνειδητή επιλογή τού ψηφοφόρου και σημαίνει ότι κανένα από τα υποψήφια κόμματα δεν τον εκφράζει, αυτός είναι ο νόμος και δεν αλλάζει. Συνεπώς, το λευκό έχει την ίδια ακριβώς αξία με το άκυρο.

(β) Το πρώτο σε ψήφους κόμμα επιδοτείται με 50 έδρες. Αυτό σημαίνει ότι οι υπόλοιπες 250 έδρες κατανέμονται με απλή αναλογική, άρα κάθε κόμμα παίρνει μία έδρα για κάθε 0,4% που συγκεντρώνει επί των εγκύρων ψηφοδελτίων. Δηλαδή, αν το πρώτο κόμμα φτάσει το 40,4% επί των εγκύρων, κερδίζει αυτοδυναμία 151 εδρών, όσα κι αν είναι τα άκυρα ή τα λευκά ψηφοδέλτια.

(γ) Κατ' επέκταση του προηγουμένου, η επίτευξη αυτοδυναμίας δεν έχει ευθεία σχέση με το πόσα κόμματα θα περάσουν το κατώφλι του 3% για να μπουν στην βουλή. Όποιο κόμμα βγει πρώτο με τουλάχιστον 40,4% των εγκύρων ψήφων, κερδίζει αυτοδυναμία είτε μπουν στην βουλή τρία κόμματα είτε μπουν δεκατρία.

(δ) Είναι απολύτως εσφαλμένη η εντύπωση ότι, ψηφίζοντας μικρά κόμματα, τιμωρείς τα μεγάλα. Κι αυτό διότι, με δεδομένο ότι όσα κόμματα δεν συγκεντρώνουν 3% δεν μπαίνουν στην βουλή, η κατανομή των εδρών γίνεται αναλογικά στα υπόλοιπα κόμματα. Ένα παράδειγμα: αν υποθέσουμε ότι τα εκτός βουλής κόμματα συγκεντρώνουν αθροιστικά 15%, το πρώτο κόμμα κερδίζει αυτοδυναμία αν μαζέψει 40,4% του υπολοίπου 85%. Δηλαδή, στο παράδειγμά μας η αυτοδυναμία κερδίζεται και με ποσοστο 40,4% Χ 0,85 = 34,34%! Με απλά λόγια: ψηφίζοντας περιθωριακά κόμματα, όχι απλώς δεν τιμωρείς τα μεγάλα αλλά τα ενισχύεις κιόλας!

(ε) Συνδυάζοντας τις δυο προηγούμενες παρατηρήσεις, μπορούμε να πούμε ότι, στην πράξη, όσο λιγώτερα κόμματα μπαίνουν στην βουλή τόσο ευκολώτερα επιτυγχάνει αυτοδυναμία το πρώτο κόμμα. Κι αυτό επειδή όσο περισσότερα κόμματα μένουν εκτός βουλής τόσο μεγαλύτερο ποσοστό ψήφων συγκεντρώνουν αθροιστικά άρα τόσο περισσότερο χαμηλώνει το ποσοστό για αυτοδυναμία. Στις πρώτες εκλογές του 2012 (Μάιος), τα εκτός βουλής κόμματα συγκέντρωσαν σχεδόν 19%, οπότε το ποσοστό για αυτοδυναμία είχε πέσει στο 40,4 Χ 0,81 =32,72%. Αν συνέβαινε το ίδιο στις εκλογές του περασμένου Ιανουαρίου, ο ΣυΡιζΑ θα είχε πετύχει ισχυρή αυτοδυναμία με το 36,34% που συγκέντρωσε.

(στ) Είναι συνηθισμένος ο ισχυρισμός ότι η αποχή, το άκυρο και το λευκό ευνοούν το πρώτο κόμμα. Αν και αυτό είναι κατά βάση απολύτως εσφαλμένο, ουσιαστικά επαληθεύεται στην πράξη. Δειτε πώς:

Είπαμε πρωτύτερα ότι το πρώτο κόμμα εξασφαλίζει αυτοδυναμία με ποσοστό 40,4% επί των εγκύρων ψήφων. Με δεδομένο ότι στον τόπο μας υπάρχουν εγγεγραμμένοι σχεδόν 10.000.000 εκλογείς (τον Ιανουάριο ο αριθμός ήταν 9.911.495), το πρώτο κόμμα θα χρειαζόταν κάπου 4.000.000 ψήφους για να πετύχει αυτοδυναμία, αν ψήφιζαν όλοι. Αν η αποχή και οι μη έγκυρες ψήφοι φτάσουν το 50%, τότε το πρώτο κόμμα χρειάζεται μόνο 2.000.000 ψήφους για την αυτοδυναμία. Επειδή, λοιπόν, οι ψηφοφόροι των μεγάλων κομμάτων συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό εν σχέσει προς τους υπολοίπους, η αποχή και η μη έγκυρη ψήφος λειτουργεί υπέρ αυτών των κομμάτων.

(ζ) Απόρροια των προηγουμένων είναι το ότι όσο μεγαλύτερη συσπείρωση ψηφοφόρων παρουσιάζει ένα κόμμα τόσο περισσότερες έδρες εξασφαλίζει στην βουλή. Ας υποθέσουμε ότι υπάρχουν 500.000 ψηφοφόροι οι οποίοι είναι πρόθυμοι να ψηφίσουν το κόμμα Α. Δηλαδή, στο σύνολο των 10.000.000 εκλογέων, το κόμμα Α καταγράφει 5%. Αν η αποχή φτάσει το 50% αλλά η συσπείρωση του κόμματος Α παραμείνει 100% (αν ψηφίσουν όλοι οι οπαδοί του, δηλαδή), τότε το κόμμα θα πάρει 10%. Κι αν υποθέσουμε ότι η αποχή φτάσει το 80%, οι 500.000 ψήφοι δίνουν ποσοστό 25% επί των εγκύρων και 75 έδρες.

Σύμφωνα με όσα αναφέραμε, λοιπόν, είναι ακατανόητη η στάση όλων όσων προπαγανδίζουν αποχή ή λευκή/άκυρη ψήφο. Η θέση τους περί προσπάθειας για "απαξίωση του ολιγαρχικού συστήματος που λέγεται κοινοβουλευτική δημοκρατία" όχι απλώς είναι απολύτως σεβαστή αλλά, εν πολλοίς, με βρίσκει και εμένα και πολλούς άλλους σύμφωνους. Μόνο που φοβάμαι πως αυτή η απαξίωση δεν πετυχαίνεται με τέτοιους τρόπους.

Ναι, είναι γεγονός ότι το σύστημα δεν κινδυνεύει με ανατροπή μέσω κοινοβουλευτικών αλλά μέσω επαναστατικών διαδικασιών. Δυστυχώς, όμως, καμμιά επαναστατική διαδικασία δεν μπορεί να έχει ελπίδα επιτυχίας δίχως λαϊκή συμμετοχή, δίχως δηλαδή ριζοσπαστικοποίηση ενός μεγάλου τμήματος των λαϊκών τάξεων. Υπ' αυτή την έννοια, η αποχή από τις εκλογές δεν συνιστά επαναστατική διαδικασία, δεν διευκολύνει την πολυπόθητη λαϊκή συμμετοχή σε μια τέτοια διαδικασία και δεν επιτρέπει την καταγραφή του συσχετισμού δυνάμεων. Οπότε...;

Πηγή: Cogito ergo sum