Οικονομική ανάπτυξη και επισιτιστική βοήθεια στη Λ.Δ. Κορέας (ανάλυση*)

Κόσμος περιμένει να μπει στο τρένο στο Μετρό της Πιονγκ Γιανγκ
φωτο: Φραγκίσκα Μεγαλούδη

Όταν κάποιος σκεφτεί τη "Βόρεια Κορέα", το πρώτο που θα του έρθει στο μυαλό είναι μια χώρα διεθνώς απομονωμένη, πυρηνικές απειλές κατηγορίες για παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων και ένας πληθυσμός που πεινάει.
Και όμως, παρόλο που η χώρα σίγουρα χρειάζεται αναπτυξιακή βοήθεια, η κατάσταση δεν είναι τόσο τραγική όσο πιστεύουν οι περισσότεροι και διαδίδουν τα μέσα.
Τα τελευταία χρόνια η Πιονγκ Γιανγκ και οι μεγαλύτερες πόλεις τη χώρας έχουν μεταμορφωθεί. Τα στρατιωτικά παραπήγματα γκρεμίστηκαν, οι μεγάλες λεωφόροι δενδροφυτεύτηκαν, το οδικό δίκτυο βελτιώθηκε-κυρίως χάρη στις κινέζικες επενδύσεις-και στο κέντρο των πόλεων πολυτελή διαμερίσματα, εστιατόρια και καφέ έχουν κάνει την εμφάνιση τους.
Η χώρα μετράει ήδη δύο εκατομμύρια συνδρομητές κινητών ενώ η ζήτηση για προϊόντα τεχνολογίας και είδη πολυτελείας είναι όλο και μεγαλύτερη.

"Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το επίπεδο ζωής έχει βελτιωθεί σημαντικά στη χώρα μέσα στην τελευταία πενταετία" λέει ο Α. Λανκόβ, καθηγητής κορεατικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Kookmin στη Σεούλ. "Αυτή η βελτίωση, αν και είναι πιο έντονη στη Πιονγκ Γιανγκ, μπορεί κανείς να τη δει πλέον σε ολόκληρη τη χώρα. Οι άνθρωποι ακόμα δεν τρώνε ποιοτικό φαγητό αλλά σίγουρα τρώνε καλύτερα από πριν ενώ υπάρχει και μια σημαντική μεσαία τάξη με αγοραστική δύναμη".

Η οικονομία της Λ.Δ. Κορέας, ύστερα από μια περίοδο στασιμότητας έξι ετών, το 2012 παρουσίασε ανάπτυξη 1,3 % συγκριτικά με το 2011 που η ετήσια ανάπτυξη ήταν 0,8. Το 2013 το θετικό πρόσημο ανάπτυξης συνεχίστηκε-αν και ελάχιστα χαμηλότερο-με ανάπτυξη 1.1 % κυρίως χάρη στις εμπορικές επενδύσεις, στην βελτιωμένη αγροτική παραγωγή αλλά και στο εμπόριο με τη Κίνα. Σύμφωνα με την οικονομική ανάλυση (2014) του Ερευνητικού Ιδρύματος Hyundai, ένα think-tank της Νότιας Κορέας, το ΑΕΠ της Βόρειας Κορέας αυξήθηκε το 2013 κατά 4,8 %.
Σύμφωνα με τον ερευνητή διεθνούς δικαίου του Πανεπιστήμιου Tsinghua στο Πεκίνο, Henri Feron, "οι ξένες επιχειρηματικές επενδύσεις στη Λ.Δ. Κορέας αυξήθηκαν κατακόρυφα το 2012". Όπως μας είπε ο ερευνητής η δημιουργία νέων ειδικών οικονομικών ζωνών και η αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για την επιχειρηματικότητα που ξεκίνησε η κυβέρνηση της Λ.Δ. Κορέας στα τέλη του 2011, "έδωσαν στους επενδυτές νέες νομικές εγγυήσεις και έκαναν το επιχειρηματικό τοπίο της χώρας ελκυστικό για διεθνείς επενδύσεις".

Προάστειο της Πιονγκ Γιανγκ
φώτο: Φραγκίσκα Μεγαλούδη

Αν και δεν υπάρχουν στατιστικές και είναι δύσκολο να πούμε με σιγουριά εάν αυτό που οδήγησε στην άνοδο της οικονομίας ήταν η εξωτερική βοήθεια ή οι κυβερνητικές μεταρρυθμίσεις, οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι η κινητήριος δύναμη πίσω από την ανάπτυξη ήταν η ίδια η κυβέρνηση της Λ.Δ. Κορέας.
"Η χώρα , συχνά αυθόρμητα, οδηγήθηκε σε μια ιδιότυπη οικονομία της αγοράς όπου ο ιδιωτικός παράγοντας παίζει σημαντικό ρόλο" επισημαίνει ο καθηγητής Λανκόβ. "Ακόμα και οι κρατικές επιχειρήσεις λειτουργούν πλέον με ορους της αγοράς ενώ δεν πρέπει κανείς να ξεχνάει τις μεταρρυθμίσεις στον αγροτικό και επιχειρηματικό τομέα που ξεκίνησαν το 2013 και κορυφώθηκαν το 2014".

Πρόκειται για τις μεταρρυθμίσεις γνωστές ως " Τα 30 μέτρα του Μαίου" τα οποία ανακοίνωσε η κυβέρνηση της Βόρειας Κορέας το 2014 και για τα οποία ο Economist Intelligence Unit σημειώνει ότι "δίνουν στις επιχειρήσεις και στους αγρότες ελευθερία στις προμήθειες, στην εύρεση αγοραστών των προϊόντων τους, στις προσλήψεις και στις απολύσεις προσωπικού χωρίς κρατική παρέμβαση". Σύμφωνα πάντα με το Ερευνητικό Ίδρυμα Hyundai, αυτά τα μέτρα εάν εφαρμοστούν θα οδηγήσουν σε 7,5% ετήσια αύξηση το ΑΕΠ.
Φυσικά τα καλά νέα της οικονομίας, δεν αρκούν για να ξεπεραστούν τα υπόλοιπα σοβαρά προβλήματα της χώρας.
Περίπου 2,4 εκατομμύρια Βορειοκορεάτες, ανάμεσα τους κυρίως έγκυες γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, χρειάζονται τακτική επισιτιστική βοήθεια για να επιβιώσουν. Δεκαέξι εκατομμύρια από τα 24 συνολικά του πληθυσμού-δηλαδή το 66%- εξαρτάται από το δημόσιο σύστημα διανομής για το καθημερινό του φαγητό. Καθώς το σύστημα αυτό υπολειτουργεί οι περισσότεροι στηρίζονται στο ημιεπίσημο σύστημα ιδιωτικών αγορών για να επιβιώσει. Οι αγορές αυτές -που ξεκίνησαν μετά το τέλος του μεγάλου λιμού της δεκαετίας του '90, είχαν αποτελέσει αντικείμενο σκληρών διώξεων από τον εκλιπόντα ηγέτη Κιμ Τζονγκ Ιλ που προσπάθησε με κάθε τρόπο να τις επαναφέρει στον κρατικό έλεγχο. Τα τελευταία δύο χρόνια και υπο την ηγεσία του γιου του, Κιμ Τζονγκ Ουν, η κυβέρνηση έχει κρατήσει μια πιο χαλαρή στάση απέναντι τους. Χωρίς να τις ενθαρρύνει επίσημα αλλά και χωρίς να ασκεί διώξεις προτιμά να παρακολουθεί διακριτικά την εξέλιξη τους-γεγονός που βοηθάει να αποφεύγονται οι κοινωνικές εντάσεις και η δυσαρέσκεια του πληθυσμού όταν το δημόσιο σύστημα διανομής αποτυγχάνει.

Η χώρα εδώ και δεκαετίες αντιμετωπίζει επισιτιστική κρίση η οποία όμως οφείλεται σε πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Ελλιπείς υποδομές, έλλειψη μοντέρνας αγροτικής τεχνολογίας, βελτιωμένων σπόρων και φυτοφαρμάκων, ανταλλακτικών και αγροτικών μηχανημάτων τα οποία η χώρα δεν μπορεί να εισάγει κυρίως λόγω των κυρώσεων που της έχει επιβάλει η διεθνής κοινότητα οδηγούν σε χρόνιες ελλείψεις.
Παράλληλα οι σκληροί χειμώνες, η μικρή καλλιεργήσιμη επιφάνεια (μόνο το 18% της χώρας έχει καλλιεργήσιμα εδάφη), οι φυσικές καταστροφές όπως πλημμύρες και ξηρασίες έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην διαθεσιμότητα του φαγητού.
Σύμφωνα με το Κέντρο Ερευνας και Επιδημιολογίας EM-DAT από το 2004 μέχρι το 2013 πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι επηρεάζονται κάθε χρόνο από τις πλημύρες ενώ σχεδόν τρία εκατομμύρια αγρότες ετησίως αντιμετωπίζουν προβλήματα από την ξηρασία.
Το 2013-14 η επισιτιστική κρίση αποφεύχθηκε χάρη στην αύξηση της αγροτικής παραγωγής κατά 5% η οποία έφτασε τα 5.98 εκατομμύρια μετρικούς τόνους (απο 5.73 εκ. μετρ. τόνοι το 2011-12) μειώνοντας έτσι το κενό ου έπρεπε να καλυφθεί σε δημητριακά απο ένα εκατομμύριο τόνοι σε μισό. Παρόλα αυτα , η ξηρασία του 2014, αναμένεται να έχει σοβαρές. συνέπειες στη σοδειά της νέας χρονιάς,

Και όμως, το επισιτιστικό πρόβλημα της Λ.Δ. Κορέας δεν είναι ποσοτικό, αλλά ποιοτικό. Με απλά λόγια οι κάτοικοι της χώρας δεν κοιμούνται νηστικοί, δεν τρώνε όμως καλά.

"Το πρόβλημα είναι ότι ο πληθυσμός της χώρας δεν λαμβάνει αρκετές βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και πρωτεΐνη -ιδίως στα πρώτα χρόνια της ζωής του", μας είπε ο Leo van der Velden, πρώην υποδιευθυντής του Παγκόσμιου Προγράμματος Τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών στη Λ.Δ. Κορέας. " Το ποσοστό παιδιών που παρουσιάζουν σοβαρό υποσιτισμό δεν ξεπερνάει το 4%, είναι δηλαδή αρκετά χαμηλό. Το ποσοστό όμως εκείνων που δεν τρώνε ποιοτικά αγγίζει το 27% σε μέσο όρο με διακυμάνσεις ανα επαρχία που φτάνουν μέχρι το 40% ", συμπληρώνει.

Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι το ένα τρίτο των παιδιών της χώρας και το ένα τέταρτο των εγκύων γυναικών να παρουσιάζει σοβαρή αναιμία.
Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις προειδοποιούν ότι οι ανθρωπιστικές ανάγκες της χώρας παραμένουν σοβαρές καθώς ακόμα δεν έχουν αντιμετωπιστεί οι γενεσιουργίες αιτίες του υποσιτισμού ο οποίος σύμφωνα με τη UNICEF είναι πλέον ενδημικός.

Όμως η πολιτικοποίηση της ανθρωπιστικής βοήθειας και η ιδεολογικά διαφοροποίηση της χώρας επηρεάζει τη διεθνή κοινότητα η οποία έχει μειώσει δραστικά τη χρηματοδότηση επισιτιστικών προγραμμάτων στη Λ.Δ. Κορέας.

"Η Διεθνής κοινότητα μπορεί να στηρίξει τον πληθυσμό της Βόρειας Κορέας με αναπτυξιακή βοήθεια, εκπαίδευση και τεχνογνωσία" υποστηρίζει ο καθηγητής Λανκόβ. "Καλά θα ήταν να σταματούσε και τις κυρώσεις βέβαια. Ομως αυτό δεν νομίζω ότι θα γίνει στο άμεσο μέλλον".

* Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στα αγγλικά στην μηντιακή πλατφόρμα Devex στα πλαίσια μιας έρευνας που πραγματοποιώ για την οικονομική ανάπτυξη και την ανθρωπιστική βοήθεια στη Λ.Δ. Κορέας.

Πηγή: Ταξιδεύοντας: η άλλη όψη

_____
*Παρεμβήκαμε στο κείμενο διορθώνοντας -για προφανείς πολιτικούς λόγους- με την συνταγματική ονομασία της χώρας (Λ.Δ.Κορέας) τα σημεία όπου αυτή αναφέρονταν με τον γεωγραφικό προσδιορισμό της ως "Βόρεια Κορέα".