Τα τρία γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη, ένα άρθρο και μια διευκρίνιση

Με την ιταλική στρατιωτική εισβολή στην Ελλάδα, το τότε καθεστώς της άρχουσας τάξης, δηλαδή η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, αν και είχε ιδεολογική συγγένεια με τον έναν ιμπεριαλιστικό συνασπισμό, αυτόν των φασιστικών κρατών, συντάχτηκε με τον άλλο ιμπεριαλιστικό συνασπισμό με επικεφαλής την Αγγλία. Γιατί αυτό επέβαλλαν τα γενικά συμφέροντα της αστικής τάξης. Το κεφάλαιο στην Ελλάδα είχε δεσμούς άρρηκτης διαπλοκής κυρίως με το βρετανικό. Ετσι, το δικτατορικό καθεστώς του Μεταξά ουδέποτε τόλμησε να αμφισβητήσει αυτή τη διαπλοκή της άρχουσας τάξης με τον βρετανικό ιμπεριαλισμό.

Στις αρχές του Μάη του 1940, ο Μεταξάς, μιλώντας με τον Βρετανό δημοσιογράφο Αρθουρ Μάρτον έλεγε: «Είμεθα ουδέτεροι εφ' όσον χρόνον η Αγγλία θέλει να είμεθα ουδέτεροι. Τίποτε δεν κάνομε χωρίς συνεννόησιν με την Αγγλία και, τις περισσότερες φορές, ό,τι κάνομε γίνεται κατά σύστασιν ή παράκλησιν της Αγγλίας. Η Ελλάς είναι ζωτικό τμήμα της αγγλικής αυτοκρατορικής αμύνης» («Τα μυστικά αρχεία του Φόρεϊν Οφις», εκδόσεις «Πάπυρος», σελ. 76).

Τα ταξικά συμφέροντα της άρχουσας τάξης ήταν πάνω απ' όλα. Αλλά το βασικό ζήτημα για την ολιγαρχία της Ελλάδας ήταν η διατήρηση της εξουσίας της ακόμη και μέσα στον πόλεμο, γι' αυτό αρχικά δεν τόλμησε να έρθει σε αντίθεση με τον παλλαϊκό ξεσηκωμό για αντίσταση και διεξαγωγή απελευθερωτικού πολέμου.

Βεβαίως, είναι γνωστό ότι τόσο ο Μεταξάς όσο και ο αρχιστράτηγος Παπάγος έκαναν λόγο για «αντίσταση για την τιμή των όπλων», αφού δεν πίστευαν στην ανεξάντλητη λαϊκή δύναμη, αλλά φαίνεται πως για τους ίδιους ήταν απρόβλεπτη η συνέχεια μιας λαϊκής νίκης στον πόλεμο κατά των Ιταλών, σε σχέση με την εξουσία. Η ταξική πάλη ανάμεσα στην άρχουσα τάξη από τη μια πλευρά και στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα από την άλλη, δε σταματά να διεξάγεται ασίγαστα ακόμη και σε περίοδο πολέμου. Ετσι, όταν λαός και στρατός κατέκτησαν τη νίκη στον πόλεμο, διώχνοντας τον ιταλικό στρατό έξω από τα σύνορα, το καθεστώς του Μεταξά έδωσε διέξοδο στο λαό με εθνικιστικό μεγαλοϊδεατικό περιεχόμενο, αφού πλέον ο ελληνικός στρατός συνέχισε τον πόλεμο στο έδαφος της Αλβανίας, προκειμένου να απελευθερώσει τη Βόρεια Ηπειρο. Ο απελευθερωτικός πόλεμος έγινε κατακτητικός.

Βεβαίως, με την εισβολή των Ιταλών, την πρωτοβουλία για τον παλλαϊκό ξεσηκωμό την πήρε το ΚΚΕ. Στις 2 Νοέμβρη του 1940, σ' όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες δημοσιεύτηκε το ανοιχτό γράμμα του ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Ν. Ζαχαριάδη «Προς το λαό της Ελλάδας», γραμμένο από τα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας.


Δεν ήταν όμως το μοναδικό γράμμα που έστειλε ο Ν. Ζαχαριάδης σχετικά με τον πόλεμο. Εγραψε δύο ακόμη γράμματα, τα οποία γράφτηκαν αφού είχε νικηθεί ο ιταλικός στρατός και ο ελληνικός μπήκε στην Αλβανία. Επομένως, σε διαφορετικές συνθήκες. Και σ' αυτές τις συνθήκες τα δύο γράμματα έδιναν γραμμή στο κίνημα για την ταχτική που έπρεπε να ακολουθήσει. Ο ίδιος έδωσε διευκρινίσεις σχετικά μ' αυτά, τα οποία δεν είδαν το φως της δημοσιότητας, όταν γράφτηκαν, με άρθρο του στον «Ριζοσπάστη» στις 11 Μάρτη 1947. Αλλωστε, τότε είδαν το φως της δημοσιότητας στον αθηναϊκό Τύπο, στις 9 του Μάρτη 1947. Το άρθρο του στον «Ριζοσπάστη» δημοσιεύτηκε με τα αρχικά Ν. Ζ.

Σήμερα παρουσιάζουμε όλα αυτά τα ιστορικά ντοκουμέντα, δηλαδή τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη, ένα άρθρο του με τίτλο «Η θέση μας στον πόλεμο», καθώς και το άρθρο στα 1947.

Διακήρυξη του ΚΚΕ προς τον ελληνικό λαό 

Ανοιχτό γράμμα του Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ

«Προς το λαό της Ελλάδας.

Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα, με σκοπό να την υποδουλώσει και να την εξανδραποδίσει. Σήμερα, όλοι οι Ελληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία. Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή. Μα, ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες. Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.
Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Επαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούρια Ελλάδα της δουλιάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ' έναν πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.

Ολοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και η νίκη θα 'ναι νίκη της Ελλάδας και του λαού της. Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.

Αθήνα, 31 του Οχτώβρη 1940,

Νίκος Ζαχαριάδης

Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ».

Σκίτσο του «Ριζοσπάστη»

στις 28 Οκτώβρη του 1945

Η θέση μας στον πόλεμο

Το πιο κάτω άρθρο του σ. Ζαχαριάδη γράφτηκε στις 22/11/40 στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας. Δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» της 5/12/40 που έβγαζε η «προσωρινή διοίκηση». Η δημοσίευση του άρθρου οφείλεται στην ίδια προσπάθεια που έκανε ο σ. Ζαχαριάδης να χρησιμοποιήσει εν γνώσει του το όργανο της χαφιέδικης Προσωρινής Διοίκησης, για να δίνει στο Κόμμα γραμμή μια και δεν είχε άλλη δυνατότητα.

«Σε πολλούς εργαζομένους θα ξεπροβάλλει η ερώτηση: Αφού αναγκαστικά ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος είναι κομμάτι του ιμπεριαλιστικού πολέμου Αγγλίας - Αξονα, είναι σωστή η θέση του ΚΚΕ στην ιταλοελληνική σύγκρουση; Δε χωρά καμιά αμφιβολία ότι ο Μεταξάς, όπως τον κάνει τον πόλεμο σήμερα, παίζει το παιχνίδι της ελληνικής πλουτοκρατίας και του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού. Γι' αυτό και βάζει στους φυλακισμένους και εξορίστους κομμουνιστές τον όρο: Για να σας αφήσω να πολεμήσετε το φασισμό του Μουσολίνι πρέπει να προσκυνήσετε το φασισμό του Μεταξά! Και αν η Αγγλία μας "βοηθά", είναι γιατί έτσι αποκτά πρώτης γραμμής στρατηγική θέση στη Μεσόγειο και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ορμητήριο για να χτυπήσει αύριο το Χίτλερ από στεριά. Ωστε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός δε μας "βοηθά" από αγάπη. Γιατί όπως ο Μουσολίνι στα Δωδεκάνησα έτσι κι αυτός δολοφονούσε τους Ελληνες στην Κύπρο στα 1931. Ούτε ξεχνάμε την Πάουερ, το ΔΟΕ και τόσα άλλα. Ωστε το ΚΚΕ παίζει σήμερα το παιχνίδι του Μεταξά και του εγγλέζικου ιμπεριαλισμού; Η αλήθεια είναι ότι η θέση του ΚΚΕ είναι σήμερα πολύ λεπτή και πολύ δύσκολη. Τα στοιχεία που πρέπει να συγκροτήσουν σήμερα τη γραμμή του ΚΚΕ είναι τούτα δω:

α) Το ΚΚΕ είναι ενάντια στην υποδούλωση της Ελλάδας απ' το Μουσολίνι και ενάντια στη φασιστική τάξη πραγμάτων του Αξονα.
β) Το ΚΚΕ είναι το ίδιο ενάντια στην υποδούλωση της Ελλάδας απ' τον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό, που μας ληστεύει απ' το 1821 και που είναι σήμερα η συνισταμένη της αντεπαναστατικής και αντισοβιετικής πλουτοκρατίας σ' όλο τον κόσμο.
γ) Για τον εργαζόμενο λαό της Ελλάδας ο πόλεμος ενάντια στο Μουσολίνι είναι πόλεμος ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΜΥΝΤΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ. Είναι ακόμα ένας κρίκος στην αλυσίδα από οικονομικούς - εθνικούς - κοινωνικούς - πολιτικούς αγώνες που κάνει, ανοίγοντας το δρόμο προς την ολόπλευρη, ολοκληρωτική, προς τη σοσιαλιστική, σοβιετική του απελευθέρωση.
δ) Ο Μεταξάς αποκρούοντας το Εθνικό - Παλλαϊκό μέτωπο κάνει σήμερα πόλεμο φασιστικό - πλουτοκρατικό - αγγλόφιλο.
ε) Το ΚΚΕ πρέπει τον τέτοιο δρόμο του Μεταξά να τον μετατρέψει σε εθνικό - παλλαϊκό - αντιφασιστικό - αντιπλουτοκρατικό - αντιιμπεριαλιστικό πόλεμο. Ο εργαζόμενος λαός στο μέτωπο και σ' όλη τη χώρα πρέπει να καταχτήσει την ηγεμονία στο σημερινό πόλεμο. Αυτή είναι ολόκληρη η θέση του ΚΚΕ. Πολεμά με το Μουσολίνι όχι για χάρη του Μεταξά και της Αγγλίας, μα προς όφελος του εργαζόμενου λαού της Ελλάδας, της Βαλκανικής και όλου του κόσμου. Μπορεί στα 1914 μια τέτοια θέση για μια μικρή χώρα να 'ταν εσφαλμένη. Σήμερα εκτός από τον παγκόσμιο ιμπεριαλισμό υπάρχει και η ΕΣΣΔ βασική κατάχτηση της παγκόσμιας επανάστασης και πρωταρχικό στήριγμα για κάθε λαϊκό απελευθερωτικό και επαναστατικό κίνημα. Και με τη σημερινή κατάσταση στη Μεσόγειο - Βαλκάνια - Ευρώπη η θέση του ΚΚΕ στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, όπως μπαίνει στο "ανοιχτό" γράμμα μου και όπως ξεκαθαρίζεται πιο πάνω, σε τελευταία ανάλυση δεν ωφελεί ούτε τον Μουσολίνι - Χίτλερ, ούτε τον Μεταξά, ούτε την Αγγλία, παρά μόνο τον λαό της Ελλάδας και την Παγκόσμια Επανάσταση. Η Ελλάδα δε θέλει ούτε την κατάχτηση, "τις δολοφονίες και τους βιασμούς του Μουσολίνι" ούτε το φασισμό του Μεταξά, ούτε τον ιμπεριαλισμό της Αγγλίας. Και μέσα στο σημερινό αγώνα της πρέπει να ξεκαθαρίσει όλα αυτά.
στ) Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος είναι κι αυτός μια φάση, μια πράξη στον καινούριο κύκλο από επαναστάσεις και πολέμους που έμπασε την ανθρωπότητα ο ιμπεριαλισμός και ο φασισμός. Οι προλετάριοι και οι αγρότες της Ελλάδας, ολόκληρος ο εργαζόμενος λαός της δεν μπορούσαν να μη δεχτούνε την πρόκληση του Μουσολίνι, δεν μπόρεσαν να δεχτούν το βιασμό τους για το λόγο και μόνο ότι έχουν στην πλάτη τους τον Μεταξά. Αυτό κάνει τον αγώνα τους πιο δύσκολο και βαρύ, μα δεν μπορούσε να τον χαλάσει και τα τελικά αποτελέσματα απ' τον σημερινό μας αγώνα θα εκτιμηθούν από την ικανότητά μας να ξεκαθαρίσουμε τους λογαριασμούς μας τόσο με το Μουσολίνι όσο και με το Μεταξά και τον Εγγλέζικο ιμπεριαλισμό. Εδώ βρίσκεται το πραγματικό νόημα της θέσης που παίρνουμε σήμερα. Αν είναι σωστή ή όχι θα κρίνουν όχι οι φλυαρίες μα τα έργα μας».
Αναδημοσιεύεται από τον «Ριζοσπάστη» 28/10/1945

Το 2ο ανοιχτό γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη

«Ολόκληρος ο λαός της Ελλάδας ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφάλισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Εξω απ' αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και την Ιταλία - Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσματικά την ανεξαρτησία και την εθνική λευτεριά του, σήμερα ένα μονάχα πράμα θέλει: Ειρήνη και ουδετερότητα με τούτους τους όρους: 1) Να ξανάρθουν τα πράγματα όπως ήταν στις 28 του Οχτώβρη 1940 δίχως καμιά εδαφική - οικονομική - πολιτική ζημιά σε βάρος της Ελλάδας, 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν όλες απ' τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας. Με βάση τους δυο αυτούς όρους να ζητήσουμε αμέσως απ' την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ να μεσολαβήσει για να γίνει ελληνοϊταλική ειρήνη. Αυτό είναι σήμερα το μοναδικό εθνικολαϊκό συμφέρο. Και η πράξη έχει αποδείξει ότι μόνον η ΕΣΣΔ σήμερα έσωσε την ειρήνη και ουδετερότητα της Γιουγκοσλαβίας - Βουλγαρίας - Τουρκίας.

26 του Νοέμβρη 1940

Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ

ΥΓ:Είμαστε υποχρεωμένοι να ζητήσουμε ειρήνη έντιμη και δίχως κυρώσεις και για να ξεκαθαρίσουμε άλλη μια φορά τόσο τον εθνικό - αμυντικό - απελευθερωτικό χαρακτήρα του πολέμου που κάνουμε, όσο και ότι είμαστε ξένοι προς τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο που κάνουν οι πλουτοκρατικές μεγάλες δυνάμεις. Αν σήμερα δε δουλέψουμε για μια έντιμη ειρήνη ο πόλεμος θα χάσει για μας τον εθνικό αμυντικό χαρακτήρα του, θα γίνει κατακτητικός και τότε θα έχει αντίθετο το λαό».

Το 3ο ανοιχτό γράμμα του Ν. Ζαχαριάδη

Γράμμα στην Κομμουνιστική Φοιτητική Οργάνωση (ΚΚΕ και ΟΚΝΕ)

«Αγαπητοί σύντροφοι,

Εχω για σας μια παράκληση: Να τυπώστε, μοιράστε, τοιχοκολλήστε στην Αθήνα - Πειραιά - Θεσσαλονίκη, αν είναι μπορετό σ' όλη τη χώρα και στο μέτωπο, το παρακάτω γράμμα μου. Κρατάτε ψηλά τη σημαία του ΚΚΕ και συνεχίστε με πιο μεγάλη ορμή την πολιτική και οργανωτική σας δουλιά. Ζήτω το ΚΚΕ και η Κομμουνιστική Διεθνής.

Αθήνα, 15 Γενάρη 1941

Ν. Ζαχαριάδης

ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΣΤΕΛΕΧΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΚΕ (ΕΤΚΔ) ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΚΝΕ (ΕΤΚΔΝ)

Το γράμμα αυτό το γράφω, γιατί παρουσιάστηκε μια βασική ριζική διαφωνία μου με την Προσωρινή Διοίκηση που παρουσιάζεται σαν εκπρόσωπος του ΚΚΕ από το Σεπτέμβρη του 1940. Είχα δεχτεί την πολιτική μόνο συνεργασία με την "Προσωρινή Διοίκηση" (παρά τους σοβαρούς δισταγμούς μου), γιατί είχα εμπιστευτεί σ' ένα παλιό σύντροφο να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη χαφιέδικη σφηκοφωλιά του Μάθεση - Παπαγιάννη.

Από την πρώτη στιγμή είχα παρατηρήσει σοβαρά λάθη στην πολιτική γραμμή της "Προσωρινής Διοίκησης", που αυτή παρά τις υποδείξεις μου αρνήθηκε να τα διορθώσει, όπως δε δέχτηκε και άλλες υποδείξεις μου. Η βασική όμως διαφωνία μας, που θ' αναφέρω πιο κάτω, με αναγκάζει να μιλήσω ανοιχτά. Το γράμμα μου που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες στις 2 του Νοέμβρη 1940 αποβλέπει στα παρακάτω: 

1) Να δώσει έγκυρη ενιαία κατεύθυνση στους κομμουνιστές όλης της χώρας. 

2) Να κινητοποιήσει το λαό στην αντιφασιστική εξόρμηση για την εθνική ανεξαρτησία και λευτεριά.

3) Να αποκαταστήσει στο εσωτερικό τις λαϊκές ελευθερίες, μια λαϊκή αντιπλουτοκρατική πολιτική.

4) Να κάμει τον πόλεμο εθνικό αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό με βασικό και μοναδικό σκοπό την εξασφάλιση της εθνικής μας ανεξαρτησίας, της ειρήνης και ουδετερότητάς μας, έξω από το γενικό ιμπεριαλιστικό πόλεμο.

 Αυτό θα μπορούσαμε να το επιτύχουμε μόνο μ' έναν ολόπλευρο προσανατολισμό στην ΕΣΣΔ και με μια πραγματική βαλκανική συνεργασία. Ο Μεταξάς από την πρώτη στιγμή έκαμε το αντίθετο, έκαμε πόλεμο φασιστικό, κατακτητικό πόλεμο. Ενώ, αφού διώξαμε τους Ιταλούς από την Ελλάδα βασική προσπάθειά μας έπρεπε να είναι να κάνουμε μια ξεχωριστή έντιμη και δίχως παραχωρήσεις ελληνοϊταλική ειρήνη, πράγμα που μπορούσε να γίνει με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ, η μοναρχοφασιστική δικτατορία συνέχισε τον πόλεμο για λογαριασμό όχι του λαού της Ελλάδας μα της πλουτοκρατίας και του αγγλικού ιμπεριαλισμού. Μετά το διώξιμο δε των Ιταλών από την Ελλάδα, το αίμα των φαντάρων μας χύνεται άδικα, σήμερα δε ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός εισπράττει σε αίμα των παιδιών της Ελλάδας, τους τόκους των κεφαλαίων που διέθεσε στα 1935-'36 για την παλινόρθωση του Γεωργίου και την εγκαθίδρυση της μοναρχοφασιστικής δικτατορίας του Μεταξά. Αφού δε ο Μεταξάς αρνιέται να αποκαταστήσει τις ελευθερίες του λαού, να εξασφαλίσει την ειρήνη της Ελλάδας και κάνει πόλεμο κατακτητικό ιμπεριαλιστικό, που όλα του τα βάρη τα πληρώνει ο λαός, παραμένει (ο Μεταξάς) κύριος εχθρός του λαού και της χώρας. Η ανατροπή του είναι το πιο άμεσο και ζωτικό συμφέρο του λαού μας. Λαός και στρατός πρέπει να πάρουνε στα χέρια τους τη διαχείριση της χώρας και του πολέμου με σκοπό ειρήνη, εθνική ανεξαρτησία, εσωτερικό αντιφασιστικό, αντιπλουτοκρατικό λαϊκό καθεστώς, ολόπλευρη προσέγγιση προς την ΕΣΣΔ και βαλκανική συνεργασία - με βάση την ειρηνική λύση των εσωβαλκανικών διαφορών. Ολες τις απόψεις μου αυτές τις ανέπτυξα σ' ένα ανοιχτό γράμμα κι ένα σχέδιο απόφασης που στις 22-11-1940 έστειλα στην Προσωρινή Διοίκηση. Αυτή αρνήθηκε να τα δεχτεί και να τα δημοσιεύσει, αναπτύσσοντας μια καθαρή σοσιαλπατριωτική επιχειρηματολογία που έχει αυτή τη βάση: 

Ο πόλεμος της Ελλάδας εναντίον της Ιταλίας στην Αλβανία είναι παρόμοιος με τον πόλεμο της ΕΣΣΔ - Φινλανδίας και ότι ο Μεταξάς είναι ο πρωτεργάτης στον παγκόσμιο αντιφασιστικό αγώνα. Η Προσωρινή Διοίκηση θέλει να υποδουλώσει ολοκληρωτικά το ΚΚΕ στη μοναρχοφασιστική δικτατορία αντί να οργανώσει την ανατροπή της. Ετσι η Προσωρινή Διοίκηση και το ανοιχτό γράμμα μου της 2-11-1940 (που ακέραια την ευθύνη του την έχω εγώ μπροστά στο ΚΚΕ και στην ΚΔ) το καταντά ένα καθαρό σοσιαλπατριωτικό ντοκουμέντο και πάει να λερώσει την τιμή του ΚΚΕ. Αυτή είναι η διαφωνία μου και η στάση της Προσωρινής Διοίκησης. Ετσι πίσω από τη στάση αυτή καθαρίζει ολότελα και τούτο: Οτι η Προσωρινή Διοίκηση είναι δημιούργημα και όργανο του Μανιαδάκη και ότι ο Γιάννης Μιχαηλίδης, Ψηλός, Κατσανέβης, Κάμος, πρόδωσε την εντολή που είχε να καθαρίσει το ΚΚΕ από τη σπείρα του Μάθεση, πουλήθηκε στη μοναρχοφασιστική δικτατορία. Υστερα από όλα αυτά η στάση όλων των μελών, στελεχών και οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ μέσα στη χώρα και το μέτωπο πρέπει να είναι αυτή: Ο λαός της Ελλάδας υπερασπίζει στον πόλεμο αυτό μόνο την εθνική του ανεξαρτησία. Είναι ξένος, ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο Αγγλίας - Γερμανίας και Σία. Θέλει χωριστή, έντιμη, άμεση ειρήνη με τη μεσολάβηση της ΕΣΣΔ. Αναγνωρίζει την αρχή της αυτοδιάθεσης μέχρις αποχωρισμού για όλους, θέλει την ελευθερία του, τη δουλιά του, την επικράτηση της θέλησής του που του πνίγει ο Μεταξάς. Εξωτερική συμμαχία με την ΕΣΣΔ και αληθινή βαλκανική συνεννόηση. Οι λαοί και φαντάροι της Ελλάδας και Ιταλίας δεν είναι εχθροί μα αδέρφια και η συναδέλφωσή τους στο μέτωπο θα σταματήσει τον πόλεμο που κάνουν οι εκμεταλλευτές κεφαλαιοκράτες του. Για να γίνουν όλα αυτά, λαός και στρατός πρέπει να ανατρέψουν τη μοναρχοφασιστική δικτατορία του Μεταξά που είναι ο κύριος και βασικός εχθρός τους και να εγκαθιδρύσουν τη λαϊκή αντιφασιστική κυβέρνηση. Για να μπορεί ένας λαός να κρατεί την εθνική λευτεριά, πρέπει να είναι και εσωτερικά λεύτερος. Λαός εσωτερικά σκλάβος δε θα 'ναι άξιος να κρατήσει και την εθνική του ανεξαρτησία και κάθε νίκη του εσωτερικού του τυράννου θα δυναμώνει τη σκλαβιά του.

Αυτός είναι σήμερα ο δρόμος του ΚΚΕ. Κάθε μέλος - στέλεχος Οργάνωσης αυτή τη γραμμή πρέπει να μπάσει στις μάζες και οργανώνοντάς τες γύρω απ' αυτή να την επιβάλει νικηφόρα. Ακόμα μην ξεχνάτε ούτε στιγμή τους φυλακισμένους και εξόριστούς μας. Στην Κέρκυρα κάθε στιγμή η ζωή των καλύτερων παιδιών μας, Νεφελούδη, Σιάντου, Παρτσαλίδη και τόσων άλλων, είναι σε άμεσο κίνδυνο από το μαχαίρι του Μεταξά και τις μπότες του Μουσολίνι. Εγώ είμαι γερός και καλά. Ολη μου η σκέψη και η καρδιά μου είναι στο Κόμμα, όπως και η ζωή μου είναι δοσμένη σ' αυτό.

Ζήτω το ΚΚΕ! Ζήτω η ΚΔ!

Αθήνα, κρατητήρια Γενικής Ασφάλειας 15-1-1941

Γεια - χαρά

ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ»

Το άρθρο στον «Ριζοσπάστη» 11 Μάρτη 1947

«Αγαπητέ "Ρίζο",

Η Γενική Ασφάλεια αποφάσισε, επιτέλους (!), να δημοσιεύσει από το αρχείο της το δεύτερο γράμμα μου. Και, φυσικά, από "κακή συνήθεια" που της κατάντησε δεύτερη φύση, δεν μπορεί κι εδώ, όπως και στο πρώτο γράμμα μου, ν' αποφύγει τις πλαστογραφήσεις και παραποιήσεις. Οπως είναι κιόλας γνωστό, στο πρώτο γράμμα μου είχε κολλήσει, πλαστογραφώντας το, την επικεφαλίδα: "Προς τον κ. Μανιαδάκη κλπ." πράγμα που εγώ δεν είχα γράψει. Κάτι σχετικό γίνεται και με το δεύτερο γράμμα. Το γράμμα αυτό δεν το έστειλα εγώ στο Μεταξά. Το απηύθυνα τότε στην "Προσωρινή διοίκηση" του ΚΚΕ για να το στείλει αυτή. Φυσικά, η "Προσωρινή διοίκηση" δεν το 'στειλε γιατί "δε συμφωνούσε" με τη γραμμή που έβαζα. Και δε συμφωνούσε γιατί ήταν κατασκεύασμα και όργανο του Μανιαδάκη. Μάλιστα τότε οι Μανιαδάκης - Παξινός - Χαραλαμπίδης έβαλαν το "θεωρητικό" της "Προσωρινής διοίκησης" Τυρίμο και μου έγραψε μια μακρόσυρτη απάντηση για να δικαιολογήσει και θεμελιώσει "θεωρητικά" την άρνηση αυτή της "Προσωρινής διοίκησης". Εννοείται πως ο Τυρίμος δε μου παρουσιάστηκε με το όνομά του μα αυτός ήταν ο δράστης της απάντησης εκείνης. Η απάντηση εκείνη ξεσκέπαζε τελειωτικά το χαφιεδικό ρόλο της "Προσωρινής διοίκησης". Και ένας λόγος που το δεύτερο γράμμα το 'στειλα στην "Προσωρινή διοίκηση" ήταν ακριβώς αυτός. Ηθελα να τους αναγκάσω να πάρουν ανοιχτή θέση για να ξεσκεπαστούν. Αυτό το δεύτερο και έγινε.

Η διχτατορία τότε δεν τόλμησε να δημοσιεύσει το "προδοτικό" εκείνο γράμμα και να με στείλει παράλληλα στο στρατοδικείο, αφού με κρατούσε στα χέρια της και μια και επρόκειτο για πράξη "έσχατης προδοσίας". Και δεν τα 'κανε όλα αυτά η διχτατορία τότε γιατί καταλάβαινε ότι η γραμμή που έβαζε το δεύτερο γράμμα ήταν μια εθνική - πατριωτική γραμμή, που κάλυπτε πέρα για πέρα τα εθνικά συμφέροντα και ανταποκρινόταν στη θέληση του λαού.

Οι τεταρτοαυγουστιανοί απ' τη Γενική Ασφάλεια, με εντολή της κυβέρνησης, δημοσιεύουν, ύστερα από εξήμισι χρόνια, το γράμμα εκείνο, νομίζοντας πως έτσι θα ενισχύσουν κάπως τη σάπια προσφυγή τους στον ΟΕΕ. Θέλουν να δείξουν κυρίως στους αγγλοσάξονες αφέντες τους ότι ήσαν πάντα λακέδες τους και ότι το ΚΚΕ και τότε πάλευε ενάντια σ' οποιαδήποτε ιμπεριαλιστική υποδούλωση της Ελλάδας, ενάντια στον εγγλέζικο ιμπεριαλισμό και για την εθνική ανεξαρτησία όπως αγωνίζεται και σήμερα. Φυσικά, όπως τότε έτσι και τώρα, αυτό ήταν και είναι για το ΚΚΕ η πιο εθνική - πατριωτική αποστολή και η πιο μεγάλη τιμή. Δείχνει ακόμα αυτό την αδιάσπαστη συνέπεια και συνέχεια που έχει η αντιιμπεριαλιστική και λαϊκή πολιτική του κόμματός μας.

Οταν η "Προσωρινή διοίκηση" αρνήθηκε να δημοσιεύσει το δεύτερο γράμμα, αναγκάστηκα ν' αποτανθώ τότε με δικό μου μέσο που προσπάθησα να βρω μέσα απ' τα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας, μόνος μου και απευθείας, προς το κόμμα και προς το λαό. Και έδωσα άλλο γράμμα - το τρίτο αυτό - στο Λιανόπουλο. Εκεί έβαζα τη γραμμή του δεύτερου γράμματος και ξεσκέπαζα τη χαφιεδική "Προσωρινή διοίκηση". Ομως και ο Λιανόπουλος, που πήρε το τρίτο αυτό γράμμα, αποδείχτηκε προδότης του αγώνα μας. Ετσι ούτε αυτό έφτασε έγκαιρα στον προορισμό του.
Τώρα η Γενική Ασφάλεια, δημοσιεύοντας το δεύτερο γράμμα μου προσφέρει, άθελά της βέβαια, υπηρεσίες στο ΚΚΕ που τόσο μισεί. Μια απ' αυτές είναι και το ότι ομολογεί έτσι ανοιχτά πως η "Προσωρινή διοίκηση" ήταν κατασκεύασμά της. Αυτό θα βοηθήσει ορισμένους να ξεκαθαρίσουν κάποιες συγχύσεις που ακόμα τους μπέρδευαν.

Η δημοσίευση του δεύτερου γράμματος πρέπει ακόμα να δώσει αφορμή σε μερικούς που πήραν μέρος "καλή τη πίστει", όπως λεν, στην κίνηση της "Προσωρινής διοίκησης", να διασαφηνίσουν τη θέση τους και το ρόλο τους τόσο γενικά όσο και ειδικότερα γύρω απ' το δεύτερο γράμμα. Ασφαλώς η Γενική Ασφάλεια και τα όργανά της που, όπως στον καιρό του Μανιαδάκη, διευθύνουν και τώρα προσωπικά την αντικομμουνιστική δουλιά της, αποβλέπουν ακόμα στο να δώσουν "όπλα" και στους διάφορους συνεργάτες τους "αντιπολιτευόμενους του ΚΚΕ" και τροτσκιστές ενάντια στο κόμμα μας. Συμφωνάμε απόλυτα με την πρόθεσή της αυτή και θα την παρακαλούσαμε να συνεχίσει και να δημοσιεύει και τ' άλλα "ντοκουμέντα" μας που κρατά στα χέρια της και που τα πήρε χάρη στην "Προσωρινή διοίκηση", το Λιανόπουλο είτε άλλους πράκτορές της.

Αθήνα 9 του Μάρτη 1947

Ν. Ζ.»

Τα τρία γράμματα αναδημοσιεύονται από τα Επίσημα Κείμενα του ΚΚΕ, τόμος 5ος, 1940 - 1945.