Για το πολιτικά θεμιτό και εφικτό μέτωπο με τους μικροαστούς

Δύο είναι οι ισχυρισμοί πάνω στους οποίους στηρίζονται όλες οι προσκλήσεις σε διαταξικό μέτωπο μεταξύ της εργατικής και της μικροαστικής τάξης:

Ο πρώτος είναι το σχετικά ολιγάριθμο και άρα αδύναμο της εργατικής τάξης αυτής καθαυτής.

Ο δεύτερος είναι η προλεταριοποίηση της μικροαστικής τάξης, ως πραγματικότητα που την ωθεί στην αναγκαιότητα συμμαχίας με την εργατική.

Από αυτούς τους δύο ισχυρισμούς, θα δεχτούμε μόνο τον ένα, και μάλιστα ως προς το ήμιση. Θα δεχτούμε δηλαδή μόνο την προλεταριοποίηση της μικροαστικής τάξης. Θα την δεχτούμε επειδή αποτελεί το μοναδικό αντικειμενικό στοιχείο των ισχυρισμών, το μοναδικό στοιχείο που μπορεί να αποδειχτεί με βεβαιότητα, με τεκμήρια αντικειμενικά και στατιστικές, ως αληθές. Ως οικονομική και μόνον διαδικασία όμως, όχι ως διαδικασία υποκειμενικής και μετασχηματιστικού χαρακτήρα συνειδητοποίησης.

Οι υπόλοιποι ισχυρισμοί, δηλαδή τόσο η ιδέα του ολιγάριθμου και άρα αδύναμου της εργατικής τάξης καθαυτής όσο και η ιδέα ότι η προλεταριοποίηση αποτελεί μικροαστικό κίνητρο για την συμμαχία με την εργατική τάξη είναι υποκειμενικού χαρακτήρα.

Το στοιχείο του ολιγάριθμου της εργατικής τάξης είναι υποκειμενικού χαρακτήρα επειδή τα κριτήρια του τι συνιστά την εργατική τάξη είναι αδύνατο να αντικειμενοποιηθούν πλήρως και κατά συνέπεια οδηγούν σε τεράστιες αποκλίσεις στους σχετικούς υπολογισμούς του μεγέθους της. Χαρακτηριστικές είναι έρευνες που ισχυρίζονται ότι αντί να συρρικνωθεί, όπως θέλει η προϊούσα άποψη, η εργατική τάξη τα τελευταία χρόνια, έχει αντίθετα διογκωθεί, και μάλιστα πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Εξίσου υποκειμενικού χαρακτήρα είναι η σύνδεση ποσότητας και ποιότητας, σύμφωνα με την οποία "ολιγάριθμος" σημαίνει αναγκαστικά και "πολιτικά αδύναμος", μιας και ένας τέτοιος συσχετισμός αποτυγχάνει πλήρως να διαφωτίσει την σχεδόν μόνιμη αδυναμία των κοινωνικών πλειοψηφιών σε κοινωνίες αστικοδημοκρατικές να επιβάλλουν τα συμφέροντά τους στην ασήμαντη μειοψηφία της κυρίαρχης τάξης. Η θλιβερή πολιτική ανημπόρια κινημάτων με σύνθημα το "είμαστε το 99%", η εξαφάνισή τους χωρίς ίχνος από το πολιτικό πεδίο που φιλοδόξησαν να αλλάξουν (;), είναι επαρκής για να φωτίσει το εσφαλμένο του ευθέως συσχετισμού ποσότητας και ποιότητας από την πολιτική σκοπιά.

Ούτε μπορούμε να δεχτούμε την αντικειμενικότητα μιας πρότασης που υποστηρίζει πως η προλεταριοποίηση είναι από μόνη της επαρκές στοιχείο για την στροφή της μικροαστικής τάξης στην ενεργή στήριξη της συμμαχίας με την εργατική. Τα παραδείγματα της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας στην εποχή της ύφεσης της δεκαετίας του 1930 είναι από μόνα τους αρκετά, αν και δεν είναι τα μόνα, για να διαψεύσουν την ύπαρξη "αντικειμενικότητας" ή "αναπόφευκτου" σε ένα τέτοιο κίνητρο.

Το μόνο λοιπόν αντικειμενικό δεδομένο που έχουμε στα χέρια μας είναι πως η μικροαστική τάξη προλεταριοποιείται οικονομικά. 

Η προλεταριακή κατάσταση, τώρα, προφανώς δεν είναι μια ευκταία κατάσταση. Το να είσαι ή να γίνεις προλετάριος δεν είναι όνειρο ή φιλοδοξία κανενός. Αντίθετα, ο σοσιαλισμός ως πολιτικό εγχείρημα γεννήθηκε επειδή οι άνθρωποι δεν ήθελαν να είναι προλετάριοι. 

Αν όμως μείνουμε σε μια καθαρά αρνητική θεώρηση της προλεταριακής κατάστασης, στην αντίληψή της ως κόλαση και τίποτε παραπάνω, τότε ήδη προαποφασίζουμε ότι αντί να είναι οι μικροαστοί που θα έπρεπε να επιδιώκουν μια συμμαχία με τους προλετάριους, είναι οι προλετάριοι που θα έπρεπε να επιθυμούν απελπισμένα να γίνουν μικροαστοί.

Για να το θέσουμε αλλιώς, αν η προλεταριακή κατάσταση ήταν μια απολύτως αρνητική κατάσταση δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει εργατικό κίνημα. Δεν μπορείς να χτίσεις κάτι πάνω στην καθαρή άρνηση.

Εργατικό κίνημα μπορεί να υπάρξει επειδή μια αρνητική κατάσταση συναντιέται με μια θετική, έρχεται σε διαλεκτική αλληλεπίδραση με αυτή.

Δηλαδή, εργατικό κίνημα μπορεί να υπάρξει επειδή το αρνητικό κίνητρο της επιθυμίας να ξεπεραστεί και να λυτρωθεί η αποστερημένη και κολασμένη ζωή συναντιέται με την κατάφαση στον άνθρωπο, στις δυνατότητές του, στην αλληλεγγύη μεταξύ των απόκληρων, την πίστη τους στην συλλογική τους δύναμη, την αυτοπειθαρχία και αυτοθυσία τους για το κοινό καλό, την ανωτερότητα, εν ολίγοις, της ανθρωπιάς τους ως κάτι πάνω από το "απλώς ανθρώπινο", και μάλιστα σε σχέση με κάθε άλλη τάξη.

Ο μικροαστός όμως που "προλεταριοποιείται", και αυτό κρύβεται από την αποκλειστική εστίαση στην αντικειμενικότητα της διαδικασίας, δεν μπορεί να αντιληφθεί εξ αρχής την θετική διάσταση που ενυπάρχει στην προλεταριακή κατάσταση. Γι αυτόν "προλεταριοποιούμαι" σημαίνει "κατέρχομαι στην κόλαση" και τίποτε άλλο.

Και είναι φυσικό, και όχι κάποιου είδους ηθική επίκριση για τον μικροαστό. Ο μικροαστός βάσισε την δική του υπόσταση στην συγκριτική του υλική ανωτερότητα από τον προλετάριο. Όταν την χάνει, είναι απόλυτα φυσικό να μην μπορεί να δεχτεί ότι όλα τα προηγούμενα χρόνια ήταν επίσης κατώτερος από τον προλετάριο σε ό,τι αφορά άλλες διαστάσεις της ζωής, σε ό,τι αφορά τις αξίες που έμπρακτα μαθαίνει ο προλετάριος για να μπορέσει να επιβιώσει σε μόνιμη βάση, ακόμα δηλαδή και όταν δεν "έχει κρίση."

Αλλά η αδυναμία, εντελώς φυσική και αναμενόμενη, του μικροαστού που προλεταριοποιείται, να δει οτιδήποτε θετικό στην προλεταριακή κατάσταση, να βρει σ' αυτή κάτι το εξανθρωπιστικό και όχι το αποκτηνωτικό, είναι ένα τεράστιο πραγματικό εμπόδιο στην συμμαχία μαζί του.

Γιατί βέβαια το μόνο που θέλει απελπισμένα ο μικροαστός είναι να ξαναγίνει μικροαστός, να ξεφύγει από την προλεταριακή κατάσταση. Αν σκεφτεί τη συμμαχία με τον προλετάριο, θα το κάνει χρηστικά, για να χρησιμοποιήσει τον προλετάριο ώστε να ανέβει πάνω από τον προλετάριο για άλλη μια φορά.

Με άλλα λόγια, ο μικροαστός όσο είναι μικροαστός, δεν έχει καμία επιθυμία για αυτό που ορίζει αναγκαστικά την επιθυμία του προλετάριου (βλ. Μαρξ, Εισαγωγή στην Κριτική της "Φιλοσοφίας του δικαίου"): να ελευθερώσει όλη την κοινωνία για να ελευθερώσει τον εαυτό του. Η χειραφέτηση που επιδιώκει δεν είναι καθολική. Είναι ιδιοτελώς ορμώμενη. Και κατά συνέπεια, οι επικλήσεις του κρύβουν τα κίνητρά του, που δεν είναι καθόλου η χειραφέτηση του προλεταριάτου, η οποία θα αφαιρούσε κάθε νόημα απ' το να ξαναγίνει κανείς μικροαστός.

Προϋπόθεση λοιπόν της συμμαχίας μεταξύ του προλεταριάτου και της μικροαστικής τάξης δεν είναι η "προλεταριοποίηση" της δεύτερης μόνο ως αντικειμενικό δεδομένο αλλά επίσης ως υποκειμενικό. Με άλλα λόγια, ο μικροαστός με τον οποίο μπορεί να συμμαχήσει ο προλετάριος δεν είναι μόνο "προλεταριοποιημένος" λόγω στέρησης πρότερων συγκριτικών προνομίων και απολαύσεων, αλλά επειδή στην στέρηση αυτή εντοπίζει και την απαρχή ενός διαφορετικού προσανατολισμού προς τους άλλους: αναγνωρίζει και κατανοεί την ουσιώδη, εξανθρωπιστική σημασία του συλλογικού προσανατολισμού, της συμπόνοιας, της αλληλεγγύης, της αξιοπρέπειας ανεξάρτητα απ' τη φτώχεια, της αγωνιστικότητας, του θάρρους, της ανιδιοτέλειας.

Όμως ένας τέτοιος μικροαστός, προλεταριοποιημένος τόσο αντικειμενικά όσο και υποκειμενικά, δεν είναι πια μικροαστός. Είναι προλετάριος. Και φυσικά, για μια μικροαστική τάξη που έχει προλεταριοποιηθεί αντικειμενικά αλλά έχει επίσης αγκαλιάσει την προλεταριακή θέση αντίληψης και δράσης υποκειμενικά, δεν τίθεται πια κανένα ζήτημα "μετώπου." Είναι ήδη σάρκα από τη σάρκα του προλεταριάτου.

Γι αυτό, ο τρόπος με τον οποίο το κομμουνιστικό κίνημα προσεγγίζει το ζήτημα της συμμαχίας με άλλα στρώματα δεν μπορεί να είναι το να εκλαμβάνει ως δεδομένη και απαράλλαχτη τη συνείδηση που ήδη έχουν και να επιχειρεί έναν "συμβιβασμό" μαζί τους στη βάση αυτού του δεδομένου. Από έναν τέτοιο "συμβιβασμό" είναι αναπόδραστο πως το προλεταριάτο θα χάσει, μιας και κανείς συμβιβασμός μεταξύ μερών με διαφορετικά και ανομοιογενή κίνητρα δεν μπορεί να ωφελήσει αυτόν που αδυνατεί να χρησιμοποιήσει την καλοπιστία του άλλου για ίδιον όφελος.

Ο τρόπος με τον οποίο το κομμουνιστικό κίνημα προσεγγίζει το ζήτημα είναι με την διαρκή προσπάθεια μετασχηματισμού της συνείδησης των μικροαστών που προλεταριοποιούνται. Με την διαρκή προσπάθεια, δηλαδή, να τους βοηθήσει να κατανοήσουν τον αδιέξοδο και στο τέλος αυτοκαταστροφικό χαρακτήρα της φιλοδοξίας τους --επαναλαμβάνω, καθόλα φυσικής και όχι "ηθικά" καταδικαστέας-- να επιστρέψουν στην μικροαστική θέση, δηλαδή να βεβαιωθούν ότι οι "από κάτω τους" θα παραμείνουν "από κάτω τους" (σπάνια θέλουν να θυμούνται οι μικροαστοί ότι δεν είναι τέτοιοι μόνο επειδή τους εκμεταλλεύονται, αλλά και επειδή οι ίδιοι συμμετέχουν στην εκμετάλλευση των προλεταρίων).

Ποιος είναι ο απλούστερος και ασφαλέστερος τρόπος για να γνωρίζεις αν ο μικροαστός είναι ώριμος για τη συμμαχία με το προλεταριάτο, αν έχει δηλαδή υιοθετήσει ο ίδιος την προλεταριακή οπτική;

Όταν έχει παραιτηθεί από την οπτική της συμμαχίας ως τρόπου να οδηγήσει το προλεταριάτο, όταν αποδέχεται την ηγεμονία του προλεταριάτου και των σκοπών του πάνω στη συμμαχία και τους στόχους της.

Για αυτό το "μέτωπο" μπορούν και πρέπει να αγωνίζονται οι κομμουνιστές.

Πηγή:Lenin reloaded