“Δικαίωση” με ήττα; Η αναρχική-αυτόνομη εκδοχή των αστικών κηρυγμάτων #2

...Συνέχεια από πρηγούμενο

οι Γεναρχες

Πιερ Ζοζέφ Προυντόν

Στην αφετηρία των αναρχικών ιδεών είναι ο Πιερ Ζοζέφ Προυντόν (1809-1865), που με την ιδέα του για τη δημιουργία ενός πλατιού συστήματος παραγωγικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών («εταιρείες αλληλοβοήθειας») προέβλεπε την αντικατάσταση του καπιταλιστικού συστήματος.

Σε κάθε περίπτωση αρνιόταν θεωρητικά και πραχτικά την ταξική πάλη, διακήρυττε πως οι εργάτες και οι αγρότες δεν μπορούν να απελευθερωθούν με τον αγώνα ενάντια στους καπιταλιστές και τα φεουδαρχικά υπολείμματα, αλλά μόνο βαθμιαία με τους συνεταιρισμούς τους, γινόμενοι ιδιοκτήτες

της γης και των εργαλείων με τα οποία δουλεύουν (όλα αυτά, όχι τυχαία, θυμίζουν άλλα, πολύ σύγχρονα, περί «περιεκτικής δημοκρατίας» που κυκλοφορούν διάφορες αυτόνομες ομάδες). Ένα χαρακτηριστικό σχόλιο για τις ιδέες του ήταν αυτό που έγραφε το 1846 ο Ένγκελς σ’ ένα γράμμα του προς τον Μαρξ: 

«Για την ώρα οι άνθρωποι σκέφτονται ούτε λίγο ούτε πολύ να αγοράσουν ολόκληρη τη Γαλλία, αργότερα ίσως και όλο τον κόσμο με τις οικονομίες που θα πραγματοποιήσουν οι προλετάριοι με την παραίτησή τους από τα κέρδη και τους τόκους των κεφαλαίων τους».

«Αναρχία» ο Προυντόν ονόμαζε το σύστημα που θα προέκυπτε από την αντικατάσταση του καπιταλισμού με τις «ελεύθερες ενώσεις αλληλοβοήθειας» και για το οποίο βέβαια προέβλεπε ότι δεν θα έχει κράτος! Δύο εβδομάδες πριν από την επανάσταση του 1848 πρόλαβε επίσης να προβλέψει ότι «πέρασε η εποχή των επαναστάσεων» και το έργο του στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» χαρακτηρίστηκε σαν «αστικός σοσιαλισμός», που θέλει μια «αστική τάξη χωρίς προλεταριάτο».

Μιχαήλ Μπακούνιν

Είναι αλήθεια πως κάποιες σημερινές αναρχικές ομάδες κρατάνε αποστάσεις από τον Προυντόν  χωρίς βέβαια να τον αποκηρύσσουν- αλλά υμνολογούν το μαθητή του, Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876), που εξάλλου συμμετείχε και στην Πρώτη Διεθνή στο διάστημα 1868-1872. Ο ίδιος ο Μπακούνιν διακήρυσσε πως «απάλλαξε το αναρχικό σύστημα του Προυντόν απ’ όλα τα μεταφυσικά, ιδεαλιστικά και δογματικά μπιχλιμπίδια». Η βασική διαφοροποίησή του από το δάσκαλό του ήταν η αλλαγή της ιδέας της βαθμιαίας κατάργησης του κράτους διαμέσου της ανάπτυξης των «εταιρειών αλληλοβοήθειας» με την ιδέα του «εκμηδενισμού του κράτους με εξέγερση». Ουσιαστικά με την άρνηση της πολιτικής δράσης και την αποδοχή των συνδικάτων εγκαινίασε τη λογική αυτού που αργότερα θα ονομαζόταν αναρχοσυνδικαλισμός. Ωστόσο, πέρα από διάφορες αναφορές που μπορεί να γίνουν για το θεωρητικό του έργο (η υπεράσπιση του αθεϊσμού κόντρα στην καταθλιπτική εξουσία της καθολικής εκκλησίας, η φορτισμένη αντίθεσή του στο κληρονομικό δικαίωμα, που έπαιρνε διαστάσεις δυσανάλογες για να καλύψει το κενό του για τους ιστορικούς όρους δημιουργίας της κεφαλαιοκρατικής αστικής τάξης και η συνακόλουθη αδυναμία του να κατανοήσει την ταξική πάλη), θα είχε αξία μια κάπως πιο εκτεταμένη παρέκβαση στη συνωμοτική-τεροριστική πλευρά του, όπως αυτή εκφράστηκε στην προσπάθειά του με τον Νετσάγεφ να συγκροτήσει ρώσικο τμήμα της Διεθνούς. Πρόκειται για μια απερίγραπτη ιστορία τυχοδιωκτισμού που ξεκινά στις αρχές του 1869 και ολοκληρώνεται στα μέσα του 1870.

 Η όλη επιχείρηση συνίστατο στο να εμφανιστεί ο Νετσάγεφ στη Ρωσία σαν εκπρόσωπος

μιας (ανύπαρκτης) επαναστατικής επιτροπής –που η ύπαρξή της βεβαιωνό-

ταν με χαρτιά γραμμένα από τον Μπακούνιν που καθοδηγούσε το εγχείρη-

μα από τη Γενεύη- και με βάση αυτό να παρασύρει σε εξέγερση σε προγραμ-

ματισμένη ημερομηνία (19 Φλεβάρη 1870, επέτειος της εξαγγελίας από τον

τσάρο της απελευθέρωσης των δουλοπαροίκων)!

Όλο αυτό το απερίγραπτο σενάριο θα μπορούσε να παραβληθεί με τα

σύγχρονα χολιγουντιανά για τη «μεγάλη των γκαφατζήδων σχολή», αν δεν

επρόκειτο για μια αληθινή ιστορία με απολογισμό τη διακίνηση κάποιων υλικών που ο Μπακούνιν είχε δώσει στον Νετσάγεφ, τη δολοφονία ενός

φοιτητή και την καταδίκη 84 επαναστατών.

 Ταυτόχρονα οι διάφοροι χειρισμοί που –πάντα από την Ελβετία- έκανε ο Μπακούνιν για να «καθοδηγήσει την εξέγερση» είναι απολύτως αποκαλυπτικοί για το πού οδηγεί η άρνηση της αναγκαιότητας πολιτικού κόμματος της εργατικής τάξης, η άρνηση συνολικά της μαζικής πολιτικής πάλης, η συνακόλουθη λογική του συνωμοτισμού –ως κεντρικού εργαλείου της επανάστασης- και η αδυναμία να προσδιοριστεί το ποιος είναι το επαναστατικό υποκείμενο. Να μερικά αποσπάσματα των κειμένων του Μπακούνιν σχετικά με το εγχείρημα αυτό:

Σεργκέι Νετσάγεφ

«Η ληστεία είναι μια από τις πιο έντιμες μορφές της ρώσικης λαϊκής ζωής. Ο ληστής είναι ο ήρωας, ο δικαιομάχος, ο εκδικητής του λαού, ο ανειρήνευτος πολέμιος του κράτους και κάθε κοινωνικής και αστικής δομής που ίδρυσε το κράτος, ο μαχητής για ζωή και θάνατο ενάντια στον πολιτισμό

των αξιωματούχων, των αυλικών, των γραφειοκρατών και των παπάδων... Ο ληστής στη Ρωσία είναι ο γνήσιος και ο μόνος επαναστάτης, ένας επαναστάτης χωρίς μεγαλοστομίες, χωρίς ρητορίες των βιβλίων, ένας επαναστάτης ανειρήνευτος, ακατάβλητος, ασυγκράτητος στην πράξη, ένας λαϊκός- κοινωνικός επαναστάτης και όχι πολιτικός, ούτε ταξικός... Οι ληστές που

μένουν στα δάση, στις πόλεις, στα χωριά, οι ληστές που βρίσκονται έγκλειστοι στα αμέτρητα κάτεργα της αυτοκρατορίας αποτελούν έναν κόσμο αδιαίρετο, σφιχτοδεμένο, τον κόσμο της ρώσικης επανάστασης. Όποιος στη Ρωσία θέλει μια γνήσια συνωμοτικότητα, όποιος θέλει λαϊκή επανάσταση πρέπει να πάει σ' αυτόν τον κόσμο.»

Αυτά γράφει ο Μπακούνιν, εξηγώντας στους φοιτητές της Ρωσίας γιατί τους προτρέπει να φύγουν από το πανεπιστήμιο και κυρίως τι εννοεί λέγοντας «να πάνε στο λαό».

«Ποια προνόμια αποκτήσαμε για το ότι σ' όλο το ήμισι του 19ου αιώνα υπήρξαμε το στήριγμα του επανειλημμένα κλονιζόμενου συθέμελα θρόνου;

Για το ότι στα 1848, όταν είχαν ξεσπάσει οι άγριες θύελλες του λαϊκού παραλογισμού στην Ευρώπη, εμείς με τα γενναία κατορθώματα μας διασώσαμε το ρώσικο κράτος από την πλημμυρίδα των κοινωνικών ουτοπιών; Τι κέρδος είχαμε που γλιτώσαμε το κράτος από το διαμελισμό και σβήσαμε στην Πολωνία την πυρκαγιά που απειλούσε ν' αγκαλιάσει ολόκληρη τη Ρωσία; Τι ωφεληθήκαμε που δίχως να λυπηθούμε δυνάμεις, με απαράμιλλη τόλμη, εργαζόμαστε ως τη στιγμή αυτή για το ξερίζωμα των επαναστατικών στοιχείων στη Ρωσία; Ποια ήταν η ανταμοιβή μας για όλα αυτά; Για όλες αυτές τις ανεκτίμητες υπηρεσίες μας χάσαμε όλα όσα είχαμε... Το κάλεσμά μας σήμερα είναι μια διακήρυξη της τεράστιας πλειοψηφίας των ρώσων ευγενών, που από καιρό είναι ήδη έτοιμοι και οργανωμένοι. Νιώθουμε στη δεξιά μας τη δύναμη και ρίχνουμε τολμηρά το γάντι κατάμουτρα στο δεσπότη, το γερμανό μικροπρίγκιπα Αλέξανδρο τον Β' Ρομανόφ και τον προκαλούμε σε μια ιπποτική μονομαχία, που θ' αρχίσει το έτος 1870, ανάμεσα στους απογόνους του Ρούρικ και το κόμμα της ανεξάρτητης ρώσικης αριστοκρατίας».

Από προκήρυξη με τίτλο «Κάλεσμα στη ρώσικη αυτοκρατορία», όπου μας αποκαλύπτει πως λογάριαζε να «ξελογιάσει» τους ρώσους ευγενείς και να τους… παρασύρει στην εξέγερση.

«Όλη αυτή η βρώμικη κοινωνία πρέπει να χωριστεί σε μερικές κατηγορίες: […] Στην Τρίτη κατηγορία ανήκουν ένα σωρό υψηλά ιστάμενα κτήνη ή προσωπικότητες, που δεν διακρίνονται για το πολύ μυαλό, ή την ενεργητικότητα τους, αλλά από τη θέση που κατέχουν διαθέτουν πλούτη, σχέσεις, επιρροή, δύναμη. Πρέπει να τους εκμεταλλευτούμε ολόπλευρα με το να τους τυλίγουμε, να τους μπερδεύουμε, κι αν είναι δυνατόν, μαθαίνοντας τις κρυφές βρωμοδουλειές τους, να τους κάνουμε υποχείριά μας. Η εξουσία που διαθέτουν, η επιρροή, οι σχέσεις και η δύναμή τους γίνονται έτσι ανεξάντλητος θησαυρός και πολύτιμη βοήθεια για διάφορα εγχειρήματα. Η Τέταρτη κατηγορία απαρτίζεται από φιλόδοξους αξιωματούχους και φιλελεύθερους διαφόρων αποχρώσεων. Με αυτούς η συνωμοσία μπορεί να γίνει με βάση το ίδιο το δικό τους πρόγραμμα».

Αυτήν την «κατηγορία» έχει κατά νου ο Μπακούνιν στο «κάλεσμα στη ρώσικη αριστοκρατία» και λίγο μετά στο «προς τους αξιωματικούς του ρώσικου στρατού», όπου πράγματι τους προπαγανδίζει «το ίδιο το δικό τους πρόγραμμα»! «Κάνεις ότι τους ακολουθείς τυφλά, ταυτόχρονα όμως τους βάζεις στο χέρι, τους εκθέτεις ανεπανόρθωτα, ώστε να μην μπορούν πια να κάνουν πίσω και με αυτωνών το χέρι φέρνεις αναστάτωση στο κράτος.»

Από το έργο «Κατήχηση του Επαναστάτη», το κεφάλαιο «οι υποχρεώσεις του επαναστάτη απέναντι στην κοινωνία». Μερικές από τις έξι κατηγορίες στις οποίες ο Μπακούνιν χωρίζει την κοινωνία. Θα μπορούσε να επιγράφεται και ως «το κόλπο της επανάστασης».

«Απευθυνόμενος τώρα σε σας, απλώς εκτελώ εντολή της ίδιας επιτροπής. Δεν μπορώ να σας πω τίποτε παραπάνω. Θα προσθέσω μόνο μια λέξη πάνω σ' αυτό. Έστω κι αν στον επερχόμενο αγώνα το κόμμα του λαού υποστεί μια νέα ήττα, -πράγμα βέβαια που δεν το φοβάται κανένας μας, διότι όλοι μας πιστεύουμε στον επικείμενο θρίαμβο της λαϊκής υπόθεσης- έστω κι αν οι ελπίδες μας δεν πραγματοποιηθούν, πάλι τότε, και μέσα από την πιο καταστρεπτική συμβολή της λαϊκής εξέγερσης και μέσα από την πιο άγρια αντίδραση, η οργάνωση θα παραμείνει σώα και αβλαβής...» περιγράφοντας την επιτροπή –που αποτελείται από τον ίδιο και τον Νετσάγεφ- και τις ιησουίτικες προδιαγραφές λειτουργίας της και αποκαλύπτοντας πως το επαναστατικό υποκείμενο είναι για τον Μπακούνιν έξω από τις μάζες, αφού, ακόμα κι αν «καταστραφεί η λαϊκή εξέγερση», παρ' όλα αυτά «η οργάνωσή μας θα μείνει σώα και αβλαβής»! Με βάση αυτά τα καμώματα και τις απόψεις ο ο Μπακούνιν διαγράφηκε από την 1η Διεθνή και στη συνέχεια συγκρότησε την «Αντιαυταρχική Διεθνή» μαζί με τους Καφιέρο, Κόστα, Μαλατέστα κ.λπ. Θα ήταν λάθος να θεωρηθεί πως όλα αυτά τα τραγελαφικά αποτελούσαν ιδιαίτερες προσωπικές αποχρώσεις του Μπακούνιν. Σε όλα τα –πιο «σοβαρά»και πολιτικά- κείμενα, προγράμματα, διαμάχες του χώρου της αναρχίας -αλλά και στις πρακτικές τους επιλογές- προβάλλουν ξανά και ξανά αξεπέραστες αντιφάσεις και αδιέξοδα για όλα τα θεμελιώδη ζητήματα, που η οξύτητά τους και η «τακτοποίησή» τους εξαρτιόταν από τις κάθε φορά συνθήκες και τους ευρύτερους συσχετισμούς. Ποια είναι αυτά τα θεμελιώδη ζητήματα; Όπως ήδη

έχουμε αναφέρει, όλα! Στο βαθμό που είναι συνολικά λαθεμένη η ανάγνωση της πραγματικότητας, της ιστορίας, των όρων συγκρότησης και εξέλιξης των κοινωνιών. Ωστόσο, αν επιλέγαμε να αναφέρουμε δύο –και σε πλήρη αλληλοσύνδεση μεταξύ τους- αυτά θα ήταν:

Το ζήτημα του προσδιορισμού του δικού τους ρόλου στο κίνημα. Το τι δηλαδή διεκδικούν να είναι, τι να αποτελέσουν στην πορεία προς την κατάχτηση της αντιεξουσιαστικής, αναρχικής κοινωνίας. Ζήτημα που προφανώς συνδέεται με την ίδια την ανάγνωση της καπιταλιστικής κοινωνίας, του ρόλου της εργατικής τάξης σε αυτήν, του ρόλου της πολιτικής πάλης. Ζήτημα που τους έβγαζε κάθε στιγμή το πρόβλημα της ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ, που από τη μια «δεν έπρεπε» να υπάρχει –ως σύμφυτη με τη μισητή ιεραρχία- αλλά από την άλλη δεν μπορεί να μην υπάρχει…

Το ζήτημα της χωρίς κράτος κοινωνίας που, σύμφωνα με την αναρχική

θεωρία, «πρέπει να υπάρξει» αμέσως μετά την επανάσταση. Ακόμα και

πριν από την επώδυνη για τους ίδιους εμπειρία του ισπανικού εμφυλίου,

στο ζήτημα αυτό η πραγματικότητα ήταν πολύ ισχυρή για να μη φτάνουν

ακόμα και σ’ αυτούς μηνύματα για το ανόητο αυτής της κατασκευής τους.

Το συζητούν λοιπόν για δεκαετίες –ιδιαίτερα μετά το ’17- σε προγράμματα,

συνέδρια κ.λπ., αλλά τους είναι αδύνατο να μετακινηθούν από τη θέση της

«αυτόματης εγκαθίδρυσης», της «ελευθερίας και ισότητας στην ολότητά

του…». Ο λόγος είναι πολύ απλός: Η άρση της θέσης τους αυτής ισοδυναμεί

με πλήρη (αυτο)αναίρεση της αναρχικής θεωρίας, ισοδυναμεί και προϋπο-

θέτει μια άλλη ανάγνωση του πριν από την επανάσταση και όλων των ζη-

τημάτων που αναφέραμε στο προηγούμενο σημείο. Έχουμε τη γνώμη πως το

μόνο πραγματικό αποτέλεσμα των προβληματισμών και των ταλαντεύσεων

που η Ιστορία γέννησε στους κόλπους της αναρχίας σχετικά με το ζήτημα

αυτό είναι η σχετικά αθόρυβη απόσυρση ουσιαστικά του οράματος της

ελεύθερης κοινωνίας και η αντικατάστασή του με την ενίσχυση του «ρόλου

της ηθικής απελευθέρωσης» που παίζει το αναρχικό κίνημα ενόψει των κά-

θε φορά αποτυχημένων επαναστάσεων. Ας δούμε ορισμένα χαρακτηριστι-

κά αποσπάσματα αναρχικών κειμένων σχετικά με όλα τα παραπάνω:

«3. Τα νέα μέλη θα γίνονται δεκτά ύστερα από πρόταση ενός παλιού μέλους. Θα ορίζεται μια επιτροπή που θα αναλαμβάνει τη λεπτομερειακή εξέταση του υποψήφιου μέλους. Το νέο μέλος θα πρέπει να γίνει δεκτό από την πλειοψηφία των μελών, αφού πρώτα ληφθεί υπόψη η έκθεση της επιτροπής.

4. Κανένα μέλος δεν μπορεί να γίνει δεκτό αν προηγουμένως δεν αποδεχτεί ειλικρινά και απόλυτα τις αρχές του προγράμματος και δεν υποσχεθεί ότι θα προπαγανδίσει ένθερμα στο περιβάλλον του (τόσο με το παράδειγμά του όσο και με το λόγο) αυτές τις βασικές αρχές.

9. Η πλειοψηφία των μελών (βλ. σημ. 6) μπορεί χωρίς παραπέρα εξηγήσεις να διαγράφει οποιοδήποτε μέλος».

Το απόσπασμα είναι από το Καταστατικό (!) του ισπανικού τμήματος της Συμμαχίας της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, 1869-1870. Μην αιφνιδιάζεστε! Ναι, πρόκειται για αναρχικούς με ας πούμε «δημοκρατικό συγκεντρωτισμό», στο βαθμό που «οι αποφάσεις της πλειοψηφίας είναι δεσμευτικές για όλους…»

«Είναι πολύ σημαντικό ότι, παρά τη δύναμη και τον αναμφισβήτητα θε-

τικό χαρακτήρα των ελευθεριακών ιδεών, παρά τη διαύγεια και την ακε-

ραιότητα των αναρχικών θέσεων όσον αφορά την κοινωνική επανάσταση

και, τέλος, παρά τον ηρωισμό και τις αμέτρητες θυσίες των αναρχικών στον

αγώνα για τον ελευθεριακό κομμουνισμό, το αναρχικό κίνημα εξακολουθεί

να είναι αδύνατο […] αυτή η κατάσταση του επαναστατικού αναρχισμού […

] δεν μπορεί να χαρακτηριστεί παρά μόνο σαν κατάσταση χρόνιας και γε-

νικής αποδιοργάνωσης. [...] η μόνη μέθοδος που μπορεί να επιφέρει την επί-

λυση του προβλήματος της γενικής οργάνωσης είναι η συσπείρωση των δρα-

στήριων αγωνιστών του αναρχισμού με βάση πολύ συγκεκριμένες θέσεις:

θεωρητικές, τακτικές και οργανωτικές, δηλαδή, με βάση ένα απόλυτα ομοι-

ογενές πρόγραμμα.» Από την «Οργανωτική Πλατφόρμα της Γενικής Ένω-

σης Αναρχικών» με τις υπογραφές των Μάχνο, Αρσίνοφ, Βαλέφσκι, Λίνσκι,

Μετ, στα 1926. Θυμηθείτε την ιδιότητα της «αιώνιας δικαίωσης» αφενός

που έχουμε αναφέρει, αλλά προσέξτε και την αγωνία για «πολύ συγκεκρι-

μένες θεωρητικές, τακτικές και οργανωτικές θέσεις». Πιο σημαντικό απ’ όλα

ωστόσο, η «κατάσταση της χρόνιας και γενικής αποδιοργάνωσης», λίγα

χρόνια μετά την κοσμοϊστορική νίκη της επανάστασης του ’17. Ή μήπως

εξαιτίας αυτής; Οι υπογράφοντες είναι ρώσοι αναρχικοί!

«…Και ύστερα, στην επανάσταση, πρέπει να πάρουμε ενεργό μέρος (αν είναι δυνατό πριν και πιο αποτελεσματικά από τους άλλους) στον θεμελιώδη υλικό αγώνα και να τον οδηγήσουμε στα έσχατα όριά του, καταστρέφοντας όλες τις καταπιεστικές δυνάμεις του Κράτους. Πρέπει να ενθαρρύνουμε τους εργάτες να πάρουν την κατοχή των μέσων παραγωγής (γη, ορυχεία, εργοστάσια και εργαστήρια, μέσα μεταφοράς κ.λπ.) καθώς και των αποθεμάτων των βιομηχανικών αγαθών να οργανώσουν άμεσα, μόνοι τους, μια δίκαιη διανομή των καταναλωτικών αγαθών και, την ίδια ώρα, να προμηθεύουν προϊόντα για το εμπόριο ανάμεσα στις κομμούνες και τις περιοχές και για τη συνέχιση και ένταση της παραγωγής και όλων των χρήσιμων για το λαό υπηρεσιών. Πρέπει με κάθε δυνατό τρόπο και σύμφωνα με τις τοπικές συνθήκες και δυνατότητες να προωθήσουμε τη δράση των εργατικών ενώσεων, των κοοπερατίβων, των εθελοντικών ομάδων – ώστε να εμποδίσουμε την εμφάνιση νέων εξουσιαστικών δυνάμεων, νέων κυβερνήσεων, να αντιταχθούμε σ’ αυτές βίαια αν χρειαστεί, αλλά, πάνω απ’ όλα, να τις καταστήσουμε άχρηστες. Και όπου δεν βρίσκουμε ικανοποιητική πλειοψηφία ανάμεσα στους ανθρώπους και δεν μπορούμε να εμποδίσουμε την επανεγκαθίδρυση του Κράτους με τους εξουσιαστικούς του θεσμούς και τα εξαναγκαστικά του σώματα, πρέπει να αρνηθούμε να πάρουμε μέρος ή να τα αναγνωρίσουμε, εξεγειρόμενοι ενάντια στην επιβολή τους και απαιτώντας πλήρη αυτονομία για τους εαυτούς μας και για όλες τις διαφωνούσες μειονότητες. Με άλλα λόγια, πρέπει να παραμείνουμε σε μια πραγματική ή δυνητική κατάσταση εξέγερσης, μη δυνάμενοι να κερδίσουμε στο παρόν, αλλά τουλάχιστον να προετοιμαζόμαστε για το μέλλον.»

(Από την απάντηση του Ε. Μαλατέστα στον Ν. Μάχνο σχετικά με το ζήτημα

της «Πλατφόρμας», δημοσιευμένη το 1929.)

Πρόκειται για μια αναδιατύπωση της αναρχικής ακροβασίας για το αμέ-

σως μετά την επανάσταση, υπό την πίεση της μπολσεβίκικης νίκης και της σο-

σιαλιστικής οικοδόμησης. Ωστόσο, επειδή προφανώς και ο Μαλατέστα αντι-

λαμβάνεται πως το «να οργανώσουν άμεσα μόνοι τους μια δίκαιη διανομή των

καταναλωτικών αγαθών (…) να προμηθεύονται προϊόντα για το εμπόριο (…)

για τη συνέχιση και ένταση της παραγωγής και όλων των χρήσιμων για το λαό

υπηρεσιών» είναι μια γενική έκθεση ιδεών που αφήνει αναπάντητα όλα τα

κρίσιμα ερωτήματα –τι παράγεται; πόσο παράγεται; ποιες οι σχέσεις ανταλ-

λαγής; ποιος αποφασίζει για όλα αυτά; και πώς σε εθνική κλίμακα;- που πα-

ραπέμπουν σε πολιτική-κοινωνική οργάνωση της εργατικής τάξης ή αλλιώς

στη δικτατορία του προλεταριάτου, σπεύδει να καταλήξει στο πραγματικό

του διά ταύτα «της πραγματικής ή δυνητικής κατάστασης εξέγερσης», δηλαδή

στην προαναγγελία της ήττας της επανάστασης που οραματίζεται. Αλλά προ-

σέξτε και το επόμενο που είναι από το ίδιο κείμενο του Μαλατέστα:

«Αλλά όταν βλέπω ότι στην Ένωση την οποία υποστηρίζεις υπάρχει μία Εκτελεστική Επιτροπή για να δίνει ιδεολογική και οργανωτική κατεύθυνση στη οργάνωση προσβάλλομαι από την αμφιβολία ότι θα ήθελες, επίσης, να δεις, μέσα στο γενικό κίνημα, ένα κεντρικό σώμα, το οποίο, με έναν εξουσιαστικό τρόπο, θα υπαγορεύει το θεωρητικό και πρακτικό πρόγραμμα της επανάστασης.

συνεχίζεται...