“Δικαίωση” με ήττα; Η αναρχική-αυτόνομη εκδοχή των αστικών κηρυγμάτων #1

Μία πολύ αξιόλογη μελέτη για την ιδεολογία και τις πρακτικές του Α/Α χώρου, από Μαρξιστική-Λενινιστική σκοπιά. Προέρχεται από μία μπροσούρα του ΚΚΕ(μ-λ) που τυπώθηκε τον Ιούλη του 2009, και νομίζω πως αποτελεί μία πολύ σημαντική συμβολή στην ιδεολογική-πολιτική αντιπαράθεση του Μαρξιστικού-Λενινιστικού ρεύματος με αυτά του "ριζοσπαστικού μικροαστισμού", όπως ο αναρχισμός. Η μπροσούρα αυτή, υπάρχει εδώ σε pdf.

Η αναρχική-αυτόνομη εκδοχή των αστικών κηρυγμάτων

Εισαγωγη

Η πανσπερμία μορφωμάτων που αναφέρονται στον αναρχικό/

αυτόνομο/ελευθεριακό (α/α/ε) χώρο και κατά κύριο λόγο στη νεολαία υπήρχε βέβαια και πριν από το Δεκέμβρη του 2008. Με ένα πλήθος μεταβολών (διασπάσεις, αδρανοποιήσεις, επανενεργοποιήσεις, μετονομασίες κ.λπ.), εμφανίζεται σταθερά τα τελευταία χρόνια σε στέκια, φοιτητικούς συλλόγους, στοναγώνα της νεολαίας το 2006-2007, στις γειτονιές της Αττικής, σε περιφερειακές πόλεις της χώρας, σε κεντρικές/πανελλαδικές κινητοποιήσεις κ.λπ.

Καθώς φορτίζονται η ταξική πάλη και οι αντιθέσεις και καθώς γίνεται ολοένα πιο έντονη και φανερή η διαδικασία των ζυμώσεων και των διεργασιών στη νεολαία γενικά, που αναζητάει –κατά τη γνώμη μας- ιδεολογικοπολιτική ταυτότητα και ρόλο στο κίνημα, τα ερωτήματα που αφορούν αυτό το δυναμικό γίνονται πιο επίκαιρα και αντικειμενικά πιο πιεστικά. Το ενδιαφέρον δηλαδή που μπορεί να έχει όλο αυτό το δυναμικό των ομάδων αυτού του χώρου υπάρχει μόνο σε αναφορά με τα συνολικά ερωτήματα για τη νεολαία, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, τα αγωνιστικά σκιρτήματα, ξεσπάσματα και εκρήξεις που πραγματοποιεί στην προσπάθειά της να τοποθετηθεί και να χαράξει

δρόμο. Να τοποθετηθεί και να οριοθετηθεί ως δύναμη πάλης, στον αντίποδα του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού, ως δύναμη στο πλευρό της εργατικής τάξης και του λαού που (πρέπει να) είναι ο σύμμαχός της. Να χαράξει δρόμο στη βάση μιας τέτοιας τοποθέτησης και της επαναστατικής προοπτικής που αυτή θεμελιώνει και συνεπάγεται.

Βεβαίως αυτή η διαδικασία, η οριοθέτηση, η «ένταξη» δεν είναι καθόλου απλή – τουλάχιστον όχι όσο θα μπορούσε να είναι με βάση το δίκαιο, το ρεαλιστικό και το επαναστατικό αυτής της επιλογής. Δεν είναι καθόλου εύκολα ορατό στη σημερινή κοινωνικοπολιτική κατάσταση το «με ποιους να πας και ποιους να αφήσεις» και το τι σημαίνει πολιτικά, ιδεολογικά, θεωρητικά, φιλοσοφικά η επιλογή αυτή. Αλλά και αντίστροφα: με βάση ποια κοσμοθεωρία και ποια πολιτική αντίληψη θα επιλέξει κανείς να καταλάβει την κοινωνία και να πάρει θέση σε αυτήν. Και βέβαια για τη νεολαία ο δεύτερος δρόμος που μόλις αναφέραμε είναι ο πιο «συνηθισμένος», γιατί ακριβώς είναι νεολαία, που σημαίνει είτε ότι δεν βρίσκεται στη δουλειά είτε ότι έχει περιορισμένα δεδομένα και εμπειρίες απ’ τις αλήθειες αυτού του κόσμου. Γι’ αυτό είναι υποχρεωμένη να ξεκινήσει από τον «κόσμο των ιδεών», για να προσεγγίσει την υλική-κοινωνική-πολιτική πραγματικότητα.

Διαπιστώνεται λοιπόν μια οξεία αντίφαση. Από τη μια ο ιμπεριαλισμός- καπιταλισμός, το ίδιο το σύστημα στη χώρα, «κάνει ό,τι μπορεί» για να κάνει εμφανείς τις διαχωριστικές γραμμές, τις πραγματικές αντιθέσεις που ορίζουν τον κόσμο μας, την κοινωνία, τη ζωή μας. Η βαρβαρότητα επελαύνει απροσχημάτιστα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχουμε δει τα χειρότερα. Από την άλλη, η οργή, οι διαθέσεις αντίστασης και πάλης της νεολαίας εκδηλώνονται έντονα, αλλά σε μεγάλο βαθμό βραχυκυκλώνονται, ανακυκλώνονται σε αδιέξοδες –και συχνά επώδυνες- κατευθύνσεις, ξοδεύονται και καίγονται μακριά από τα πραγματικά ζητούμενα και κάποιες φορές ενάντια σε αυτά.

Δεν πρόκειται για ένα «ηθικό» ζήτημα, αλλά για εξόχως πολιτικό. Και επειδή γνωρίζουμε ότι και με τους δυο αυτούς προσδιορισμούς (ηθικό-πολιτικό) δεν είναι καθόλου εύκολο να γίνουμε κατανοητοί –ιδιαίτερα από το χώρο της αναρχίας/αυτονομίας- θα πούμε κάτι παραπάνω: Η τελευταία που έχει ευθύνες για την κατάσταση σήμερα και την αντίφαση που παραπάνω περιγράψαμε είναι η νεολαία! Η διαδικασία «ένταξης» και οριοθέτησης που αναφέραμε είναι σύνθετη και δύσκολη γιατί στον κόσμο των ιδεών, με το τελείωμα του 20ού αιώνα, νικητής αναδείχτηκε το σύστημα, οι αντιδραστικές δυνάμεις και τα συμφέροντά τους! Αυτών οι απόψεις κυριαρχούν και επικρατούν, «ανατυπώνονται» και κυκλοφορούν για το σύνολο των ζητημάτων και μέσα στο κίνημα και στις σημερινές του εκφράσεις! Για το Κατίν, την Κροστάνδη και το ισπανικό ’36, για την πολιτική και την οργανωμένη πάλη, για την εργατική τάξη και τον ιμπεριαλισμό, για το κράτος, τις τάξεις και την εκπαίδευση, για το κομμουνιστικό κίνημα και τα συνδικάτα, σε όλα τα ζητήματα, είναι ισχυρές έως κυρίαρχες οι στρεβλώσεις, οι κατασκευές, οι συκοφαντίες του συστήματος.

Πώς προέκυψε αυτή η νίκη; Κατά τη γνώμη μας, από την ήττα του κομμουνιστικού κινήματος, την παλινόρθωση του καπιταλισμού, που μετράει ήδη πάνω από 5 δεκαετίες. Όλα αυτά τα χρόνια η εργατική τάξη δεν «ενσωματώθηκε», οι λαοί δεν «συνθηκολόγησαν», η νεολαία δεν «αφομοιώθηκε οριστικά», οι αντινομίες του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος δεν «ξεπεράστηκαν», δεν διαμορφώθηκαν και δεν πρόκειται ποτέ να διαμορφωθούν οι όροι της «αιώνιας κυριαρχίας τους». Ωστόσο, όλα αυτά τα χρόνια αναστράφηκε το βέλος της πάλης, η Ιστορία πισωγύρισε, γιατί ακριβώς αποσυγκροτήθηκε –ιδεολογικά, πολιτικά, φιλοσοφικά- η πάλη των μαζών και σε αναφορά με τις απαιτήσεις στις οποίες αυτή είχε φτάσει! Αυτό είναι το πρόβλημα και ο κύριος λόγος που σήμερα σκοντάφτει σε πολλά εμπόδια η υπόθεση της μετατροπής της νεολαιίστικης πάλης και οργής σε συγκροτημένο κίνημα όπως το απαιτούν οι συνθήκες.

Ας έρθουμε λοιπόν στο σήμερα, στις δυνατότητες και στις δυσκολίες που αυτό θέτει στην πάλη, για να επιχειρήσουμε να προσδιορίσουμε τα ερωτήματα που αφορούν το δυναμικό των α/α/ε ομάδων και συγκροτήσεων. Αντιλαμβανόμαστε βέβαια μια «ειδική δυσκολία» που υπάρχει: ακριβώς εξαιτίας των ιδεολογικών-θεωρητικών-πολιτικών χαρακτηριστικών αυτών των ομάδων, μια πρώτη «απάντηση» στα ζητήματα που εμείς θέτουμε από τη μεριά τους είναι ότι «δεν τους αφορούν». 

«Δεν τους αφορά», λ.χ., το ερώτημα με ποια γραμμή θα ανασυγκροτηθούν-επανασυσπειρωθούν οι φοιτητικοί σύλλογοι στον αγώνα, γιατί είναι «λάθος ιδέα» καθεαυτή οι φοιτητικοί σύλλογοι και οι γενικές συνελεύσεις που αποτελούν ένα «στημένο» και «καταπιεστικό» σκηνικό. Δεν τους αφορά επίσης ο αγροτικός ξεσηκωμός, γιατί οι

«αγρότες είναι σεξιστές». Δεν τους αφορά η περιφρούρηση-υπεράσπιση μιαςδιαδήλωσης, γιατί πρέπει να εκφράζεται ελεύθερα η «εξεγερσιακή διάθεση» του καθένα. Δεν τους αφορά το ερώτημα της ανασυγκρότησης της εργατικής τάξης σε τάξη για τον εαυτό της γιατί αυτό είναι το «σχήμα που οδήγησε στη διαμόρφωση των εξουσιαστικών κοινωνιών». Δεν τους αφορά εν γένει η πολιτική, η οργάνωση, γιατί είναι «ιεραρχικές κατασκευές»…

Ο κατάλογος δεν τελειώνει, γι’ αυτό θα δώσουμε μια πρώτη απάντηση σε όλα αυτά. «Αυτοί οι κύριοι νομίζουν ότι με το να αλλάζουν τα ονόματα των πραγμάτων αλλάζουν και τα πράγματα τα ίδια». Ή, αλλιώς, αν μεταφράσουμε τον Ένγκελς με τα δικά μας λόγια, θα ρωτούσαμε: Αν δεν ενδιαφέρεται κανείς για την πραγματικότητα, υπάρχει περίπτωση να τη μεταβάλει;

Μπορεί κανείς να ζει «λαθραία», να περιφέρεται στα όρια της πραγματικής ζωής και των γεγονότων της και ταυτόχρονα να καμώνεται πως έχει άποψη και πρόταση για μια άλλη ελεύθερη ζωή και κοινωνία;

-Μπορεί! Αλλά ακριβώς αυτό: Μόνο να καμώνεται πως έχει άποψη, όραμα,προοπτική. Αλλά ουσιαστικά να είναι και να δείχνει γραφικός, ανεξάρτητα του τι μπορεί να φαντασιώνεται, ανάλογα με τη συγκυρία.

Αυτή την αλήθεια είναι αναμφίβολο πως τη βιώνουν όλες αυτές οι ομάδες, ιδιαίτερα όσο το κίνημα και οι αγώνες πυκνώνουν, θέτουν ζητήματα και συναντούν προβλήματα. Βιώνουν το ότι οι ίδιες είναι οργανώσεις, κάνουν πολιτική και επιλογές που έχουν συνέπεια και στους ίδιους και στο κίνημα. Με αυτή την έννοια, είναι στη συζήτηση και λένε τη γνώμη τους για το ποια είναι η πραγματικότητα. Ακόμα και όταν λένε πως αυτή «δεν τους αφορά». Το συνειδητοποιούν ή όχι, τότε δηλώνουν αδυναμία να την κατανοήσουν και υποταγή σε αυτήν.

Μια τελευταία εισαγωγική παρατήρηση. Ο γαλαξίας των α/α/ε ομάδων

και διαμορφώσεων περιλαμβάνει ένα μεγάλο πλήθος, με αντιθέσεις, διαφω-

νίες, εντάσεις κ.λπ. και μεταξύ των αναρχικών και μεταξύ των αυτόνομων

υπάρχουν αποχρώσεις που από μια άποψη δεν τους καθιστούν «έναν χώ-

ρο», όπως εξάλλου συμβαίνει και στο πλαίσιο της εξωκοινοβουλευτικής

Αριστεράς. Ωστόσο, από την άποψη των θεωρητικών-ιδεολογικών αναφο-

ρών και των πολιτικών τους εκφράσεων σήμερα, υπάρχουν βασικά κοινά

στοιχεία, όπως τουλάχιστον εμείς τα αντιλαμβανόμαστε. Σε αυτή τη βάση,

η προσέγγισή μας είναι κατ’ αρχήν συνολική και ενιαία. Εξάλλου δεν θα εί-

χαμε αντίρρηση να δεχθούμε παρεμβάσεις και «διευκρινίσεις» από όποιον

θα θεωρούσε ότι έχει λόγο να το κάνει.

μαθηματα ιδεαλισμου – Προτυπα τυχοδιωκτισμου

Για την κατανόηση των σημερινών θέσεων και στάσεων του δυναμικού

όλων αυτών των ομάδων είναι οπωσδήποτε εξαιρετικά χρήσιμη μια περιή-

γηση στο θεωρητικό έργο και στη δράση των πατέρων του αναρχισμού από

το 19ο αιώνα –αλλά και των νεότερων στον 20ό αιώνα- μαζί με τους θεω-

ρητικούς της αυτονομίας, του ελευθεριακού κοινοτισμού κ.λπ., που κατά τη

γνώμη μας αποτελούν εξελίξεις, παραλλαγές και προσαρμογές των ίδιων

αντιλήψεων στις νέες συνθήκες. Μια τέτοια περιήγηση αποκαλύπτει στον

«ανύποπτο» αναγνώστη πως όλα τα σημερινά –θέσεις, πραχτικές, στάσεις-

δεν αποτελούν «παιδιαρίσματα» και «ανωριμότητες». Δεν είναι ένας «κα-

κοχωνεμένος» και «μακρινός απόηχος» μιας ιδεολογίας που «κάτι είχε ίσως

να πει κάποτε». Αλλά, αντίθετα, αποτελούν πραγματικές, αυθεντικές εκ-

φράσεις της αναρχικής σκέψης και αντίληψης και όλων των παρακλαδιών

της και των μετεξελίξεών της, όπως αυτή θεμελιώθηκε από τα πιο γνωστά

και «βαριά» της ονόματα.

Δεν είναι λοιπόν ιστορική ιδιοτροπία το γεγονός ότι η αναρχία-αυτονο-

μία ποτέ και πουθενά στη συγκλονιστική ιστορία της ταξικής πάλης, των

επαναστατικών ανατροπών και των εφόδων στον ουρανό δεν κατάφερε να

παίξει ρόλο, να παρουσιάσει έργο και να διεκδικήσει συμβολή θεωρητική,

πολιτική ή πραχτική. Μάλιστα, στην περίπτωση που είχε τις καλύτερες προ-

ϋποθέσεις για να το κάνει –δηλαδή στον Ισπανικό Εμφύλιο 1936-39- με ιδιαίτερα μαζική αναφορά και πλατιά σύνδεση στο προλεταριάτο, απέδειξε

πως δεν μπορεί! Δεν μπορεί, όχι γιατί δεν θέλει ή γιατί δεν υπήρξε αυτοθυσία και αγωνιστικότητα στις γραμμές της και στην Ισπανία και αλλού, χωρίς αυτό να σημαίνει πως και τότε και τώρα δεν υπάρχουν και οι αντίθετες στάσεις. Αλλά δεν μπορεί, γιατί ως ιδεολογία και θεωρία, από τα θεμέλιά της, δεν μπορεί πριν απ’ όλα να κατανοήσει τον πραγματικό κόσμο, τους ιστορικούς όρους της εξέλιξής του. Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζει τι είναι ο καπιταλισμός –για τον ιμπεριαλισμό… ούτε λόγος- το κράτος ως ιστορική κατηγορία, τις τάξεις και το ρόλο τους. Χωρίς αυτά, χωρίς την υλιστική, διαλεκτική προσέγγιση της Ιστορίας, κυριαρχείται από την ιδέα της… εμφύτευσης της ιδέας της ελευθερίας και της αναρχίας στο «πλήθος». Δηλαδή, επειδή ακριβώς δεν αναζητεί τις δυνάμεις της Ιστορίας στην ίδια την Ιστορία, θέλει και να βάλει σε αυτήν (την Ιστορία) τις δικές της ιδέες «απ’ έξω» από τη φιλοσοφική ιδεολογία.

Το αποτέλεσμα αυτής της αφετηρίας είναι ένας ανυπόφορος ιδεαλισμός, η διαμόρφωση μιας κατεύθυνσης που κηρύσσει τη θρησκεία της ελευθερίας, που οι «πιστοί» της οφείλουν να την προσκυνούν και να την υπηρετούν «έξω» από τις κοινωνικές-ταξικές-πολιτικές αντιθέσεις, «ανεξάρτητα» από τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, «κόντρα» στις εθνικοαπελευθερωτικές επαναστάσεις. Με μια λέξη, «ΠΑΝΩ» από τον πραγματικό κόσμο, τις υπαρκτές δυνάμεις, αντιθέσεις, αντιφάσεις, γεγονότα που κάθε φορά συνθέτουν μια συγκεκριμένη κατάσταση που απαιτεί μια συγκεκριμένη ανάλυση.

Αυτός ο θεωρητικός-φιλοσοφικός πυρήνας της «θρησκείας της ελευθε-

ρίας» παρέχει στους φορείς του ορισμένες αξιοσημείωτες ιδιότητες. Είναι

πάντα δικαιωμένος, αφού η «καλή του ιδέα» (της ελευθερίας) στέκει πάντα

«εκεί ψηλά» -ανεξάρτητα από το τι γίνεται εδώ κάτω- διαθέσιμη να υλοποι-

ηθεί άμεσα και διαμιάς. Έτσι, κάθε στιγμιότυπο της ταξικής πάλης –που εί-

ναι «στενοκέφαλη» και επιμένει να εξελίσσεται με συγκεκριμένους όρους

και τρόπους- είναι από «καθυστέρηση» ως «προδοσία». Είτε είναι ο πολε-

μικός κομμουνισμός στην Σ.Ε., είτε είναι το Λαϊκό Αντιφασιστικό Μέτωπο

στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε είναι ο αγώνας των ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ-ΔΣΕ, εί-

τε ακόμη η ΜΠΠΕ, όλα είναι επινοήσεις-αρνήσεις-προδοσίες των «γραφει-

οκρατών-κομμουνιστών», που είναι εξίσου εξουσιαστές με τα «αφεντικά»

και «δεν θέλουν» να ’ρθει η ελευθερία, η κοινοκτημοσύνη, η αναρχία.

Τα ανάλογα ισχύουν και για πολύ πιο μικρής κλίμακας καθημερινά γε-

γονότα της πάλης. Για παράδειγμα, τα εξεταστικά του ’98 ήταν ένας «αγώ-

νας για την τσέπη», προδοτικός της «αγνής ιδέας» περί ελευθερίας. Και

ακόμα, μια μαζική γενική συνέλευση φοιτητικού συλλόγου είναι μια «ιε-

ραρχική-καταπιεστική» διαδικασία. Ταυτόχρονα με την ιδιότητα της πα-

ντοτινής δικαίωσης συνυπάρχει η ιδιότητα της παντοτινής προδοσίας, των

αιώνια ανεκπλήρωτων ονείρων που διακατέχει το χώρο αυτό, που βέβαια

δεν έχει ψυχολογικά, αλλά φιλοσοφικά, θεωρητικά και τελικά πολιτικά αί-

τια. Για τους ίδιους λόγους που πάντα είναι «σωστή και δικαιωμένη» η

αναρχική θεωρία, για τους ίδιους λόγους θα είναι πάντα «προδομένη»: Στην

ουσία η πραγματικότητα δεν μπαίνει στον κόπο ούτε να «δικαιώσει» ούτε

να «προδώσει» μια θεωρία που στέκει έξω και πάνω από αυτήν…

Το όλο ζήτημα βέβαια δεν εξαντλείται στη φιλοσοφική-θεωρητική του

διάσταση. Έχει πολύ συγκεκριμένες, χειροπιαστές πολιτικές πρακτικές εκ-

φράσεις που αναδεικνύουν ιδιαίτερα οξείες και έντονες αντιφάσεις στην

καθημερινή ζωή των δυνάμεων που αναφέρονται στις ιδέες της αναρχίας-

αυτονομίας. Και τότε, την εποχή των γεναρχών του 19ου αιώνα (Προυντόν,

Μπακούνιν, Κροπότκιν). Και στη συνέχεια σε όλη τη διάρκεια του 20ού αι-

ώνα είτε με κλασικούς του αναρχισμού (Μαλατέστα) είτε με τους αυτόνο-

μους-ελευθεριακούς διαδόχους τους (Καστοριάδης, Μπούκτσιν). Και βέ-

βαια σήμερα, στις πολυποίκιλες ομάδες του φάσματος, που όπως ήδη είπαμε

εμφανίζουν όλα όσα εμφανίζουν όχι γιατί δεν τα ’μαθαν καλά από τους δα-

σκάλους τους, αλλά γιατί ακριβώς κουβαλούν όλα όσα οι δάσκαλοί τους

κήρυξαν. Πριν ωστόσο έρθουμε να δούμε ορισμένα στοιχεία της σημερινής

κατάστασης, ας κάνουμε μια –πολύ σύντομη σε σχέση με τον πλούτο που

υπάρχει- περιήγηση στις απαρχές και στην εξέλιξή της. Θεωρούμε ότι –παρ’

όλο που θα παραλείψουμε αρκετά… πρόσωπα και πράγματα- μπορεί να εί-

ναι χρήσιμη για την αξιολόγηση της σημερινής εικόνας και των αδιεξόδων

του χώρου αυτού.

Συνεχίζεται...