Η ανάδυση της μη αριστερής αριστεράς (J. Petras)#1

Η ανάδυση της μη αριστερής αριστεράς: Η δραστική αναδιάταξη της νοτιοευρωπαϊκής πολιτικής

του James Petras
Information Clearing House

Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας έχουν λάβει χώρα ουσιώδεις αλλαγές στη Νότια Ευρώπη. Οι αλλαγές αυτές έφεραν τη ρήξη με προηγούμενους πολιτικούς προσανατολισμούς, φέρνοντας ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση, σχεδόν, των παραδοσιακών αριστερών κομμάτων, την παρακμή των συνδικάτων και την ανάδυση του “μεσοαστικού ριζοσπαστισμού.”

Τα νέα πολιτικά κινήματα, που υποτίθεται ότι βρίσκονται στην αριστερά, δεν βασίζονται πια στους ταξικά συνειδητούς εργάτες, ούτε και αποτελούν κομμάτι της ταξικής πάλης. Παρομοίως, στα δεξιά, δίνεται μεγαλύτερη σημασία στην κλιμάκωση της οπισθοδρομικής δυνατότητας του κράτους παρά στην αναζήτηση οικονομικών αγορών.

Η ριζοσπαστικοποίηση της δεξιάς, περιλαμβανομένων των μαζικών περικοπών στις κοινωνικές δαπάνες, κατεδάφισε τα κοινωνικά προγράμματα. Η απαλλοτρίωση των νοικοκυριών έχει καταστρέψει τη συνοχή των κοινωνικών οργανώσεων που βασίζεται στη γειτονιά.

Στη θέση της παραδοσιακής, ταξικής αριστεράς, αναδύθηκαν “μη αριστερά αριστερά” κινήματα. Οι ηγέτες τους χαιρετίζουν τη “συμμετοχική δημοκρατία” αλλά η πολιτική τους πρακτική είναι καθετοποιημένη.

Στα δεξιά, η πολιτική δεν περιστρέφεται πλέον γύρω απ’ την συντήρηση των εθνικών οικονομικών προνομίων. Οι ηγέτες της δεξιάς υποτάσσουν αυτοβούλως την οικονομία και την κοινωνία σε ιμπεριαλιστικές σταυροφορίες, οι οποίες αδειάζουν κάθε νόημα απ’ την εθνική κυριαρχία, ενώ λεηλατούν τα εθνικά ταμεία.

Το δοκίμιο αυτό θα συζητήσει αυτές τις πολύπλοκες αλλαγές και το νόημά τους.

Η “μη αριστερή αριστερά” στη Νότια Ευρώπη

Η οικονομική κρίση, και κυρίως η επιβολή αυστηρών περικοπών στους μισθούς, τις συντάξεις και άλλα κοινωνικά προγράμματα από δεξιές και σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις, οδήγησε σε εξαπλωμένη δυσαρέσκεια, την οποία τα παραδοσιακά αριστερά κόμματα, που βασίζονται στο χώρο εργασίας, απέτυχαν να εκμεταλλευτούν, κινητοποιώντας έτσι και το λαό. Η παρατεταμένη και διαρκώς αυξανόμενη ανεργία, καθώς και η αύξηση της προσωρινής εργασίας, έχουν επιδράσει σε πάνω από το 50% των δυνάμεων της εργασίας.

Η εκπροσώπηση στα συνδικάτα έχει μειωθεί ραγδαία, αδυνατίζοντας περαιτέρω την παρουσία των παραδοσιακών αριστερών κομμάτων στα εργοστάσια.

Οι μεγάλης κλίμακας εξώσεις, τα “κόκκινα” στεγαστικά δάνεια και η απώλεια εργασίας που τα συνοδεύει έχουν οδηγήσει σε κινήματα και πάλη κατά των εξώσεων, που έχουν ως έδρα τις γειτονιές. Εκατομμύρια νέων εργαζομένων βασίζονται πια στις συντάξεις των παππούδων και γιαγιάδων τους και μένουν στο σπίτι των γονιών τους με άλλες δυο γενιές. Για τους νέους εργαζόμενους, η επιδείνωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής, η απώλεια προσωπικής αυτονομίας και η ανικανότητα να ζήσουν αυτόνομα, οδήγησαν σε εξεγέρσεις στο όνομα της “αξιοπρέπειας.”

Παραδόξως, και παρά το γεγονός ότι η κρίση βαθαίνει ανάμεσα στους περισσότερους εργάτες, η παραδοσιακή αριστερά παρήκμασε.
Ο προσανατολισμός της στο χώρο εργασίας και η γλώσσα της ταξικής πάλης δεν βρίσκουν απήχηση σε όσους δεν έχουν ούτε δουλειά ούτε προοπτικές. Για τη ριζοσπαστικοποιημένη μεσαία τάξη η παραδοσιακή αριστερά παραείναι ριζοσπαστική, εφόσον επιδιώκει την ανατροπή του καπιταλισμού, και είναι υπερβολικά μακριά απ’ την εξουσία για να πραγματοποιήσει αλλαγές.

Η ριζοσπαστικοποιημένη μεσαία τάξη περιλαμβάνει τους δημόσιους υπαλλήλους, επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους οι οποίοι έχουν τη φιλοδοξία, και ως πρόσφατα και την εμπειρία, της ταξικής ανόδου, βρήκαν όμως τώρα το δρόμο τους κλειστό από τα προγράμματα λιτότητας τα οποία επέβαλλαν τα δεξιά και τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα.

Απογοητευμένη από την σοσιαλδημοκρατική προδοσία και αντιμέτωπη με την ταξική ολίσθιση προς τα κάτω, η ριζοσπαστικοποιημένη μεσαία τάξη είναι συγχυσμένη και κατακερματισμένη. Πολλοί μπήκαν σε άμορφες διαμαρτυρίες στο δρόμο· κάποιοι προσχώρησαν, τις περισσότερες φορές προσωρινά, στα εναλλακτικά δεξιά κόμματα, για να αντιμετωπίσουν όμως ακόμα πιο ωμές περικοπές στις θέσεις εργασίας, ανασφάλεια, και καθοδική ταξική πορεία.

Η μεσαία τάξη νιώθει μεγάλο θυμό για το γεγονός ότι στερείται, αυτή και τα παιδιά της, τη δυνατότητα να ανέβει στην κοινωνική κλίμακα. Νιώθει μεγάλο θυμό για την προδοσία των συμφερόντων της από τους πρώην “μετριοπαθώς προοδευτικούς” σοσιαλδημοκράτες ηγέτες της. Η βαθιά της εχθρότητα προς τις αρχές έχει τις ρίζες της στην απώλεια του προηγούμενου στάτους της, ως συνέπεια της κρίσης.

Ο μεσοσαστικός ριζοσπαστισμός περιορίζεται από την νοσταλγία για το παρελθόν. Ο ριζοσπαστισμός αυτός έχει τις ρίζες του στην προσπάθεια να αποκατασταθούν τα κοινωνικά επιδόματα και η αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ. Τα μεσαία στρώματα θυμούνται ένα πρόσφατο παρελθόν, με επίπεδο διαβίωσης και “κοινωνική πολιτική” που τώρα τα παιδιά τους δεν μπορούν να βρουν. Το όραμα αυτό καθοδηγεί τη ρητορική ότι τα προοδευτικά μεσαία στρώματα είχαν κερδίσει και απολάμβαναν τα αυξανόμενα εισοδήματά τους “με την αξία τους.”

Σήμερα, η ριζοσπαστικοποιημένη μεσαία τάξη αναζητά πρακτικές, συγκεκριμένες, και κυβερνητικά χρηματοδοτημένες πολιτικές, ικανές να αποκαταστήσουν την προηγούμενή της ευμάρεια. Ο στόχος της δεν είναι να “ισιώσει το γήπεδο” για όλους, αλλά να αποφευχθεί η δική της προλεταριοποίηση. Απορρίπτει την πολιτική της παραδοσιακής αριστεράς γιατί η ταξική πάλη και η εργατοκεντρική ιδεολογία δεν προωθούν τις δικές της κοινωνικές φιλοδοξίες.
Για το μεγαλύτερο μέρος των ακτιβιστών της ριζοσπαστικοποιημένης μεσαίας τάξης οι ένοχοι είναι η “λιτότητα”, οι απατεώνες των μεγάλων τραπεζών και οι πολιτικοί-κλεπτοκράτες. Αναζητούν κόμματα που να αναμορφώνουν ή να αποκαθιστούν ηθική στον καπιταλισμό και να αποκαθιστούν την “ατομική αξιοπρέπεια.” Θέλουν να εκδιώξουν τους διεφθαρμένους αξιωματούχους. Απαιτούν “συμμετοχική δημοκρατία” αντί για τον παραδοσιακό αριστερό στόχο της δημόσιας ιδιοκτησίας [των μέσων παραγωγής] υπό εργατικό έλεγχο.

Η μη αριστερή αριστερά (ΜΑΑ) αναδύθηκε σε όλη την Ευρώπη κάτω απ’ τις συγκεκριμένες συνθήκες που έφερε η σημερινή κοινωνική κρίση. Αυθόρμητη, “αναρχική”, εξωθεσμική και προσανατολισμένη “στο δρόμο”, η ΜΑΑ υιοθέτησε το ασεβές στυλ. Στις απαρχές της, η ΜΑΑ απέρριψε τα πολιτικά κόμματα, τα ξεκάθαρα προγράμματα και τα πειθαρχημένα στελέχη για χάρη του αυθόρμητου και της ασέβειας προς το “κατεστημένο”.

Καθώς μεγάλωνε η ελκυστικότητα της ΜΑΑ, οι άνεργοι, οι προσωρινά απασχολούμενοι, οι επισφαλείς και απροστάτευτοι, μη συνδικαλιστικά οργανωμένοι εργαζόμενοι και η ριζοσπαστικοποιημένη μεσαία τάξη πήγαν σε διαδηλώσεις και βρήκαν ασφάλεια στα πλήθη. Τους προσέλκυσαν τα καλέσματα απ’ “το δρόμο” να διώξουν τους υφιστάμενους κλεπτοκράτες.

Αναδυόμενα από αυτό το κίνημα που απευθύνθηκε στο θυμό της καθοδικά εξελισσόμενης μεσαίας τάξης, οι Ποδέμος στην Ισπανία, ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία απευθύνθηκαν σε όλους όσους είχαν αποσυνδεθεί από την εξουσία, υποσχόμενα αποκατάσταση “αξιοπρέπειας και σεβασμού.” Προέβησαν σε άμορφες εκκλήσεις για “τέλος στη λιτότητα” με μια θολή υπόσχεση μόνο ότι αυτό θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας.

Η ηγεσία όμως της ΜΑΑ επηρεάζεται πολύ ξεκάθαρα από τα μη ριζοσπαστικού χαρακτήρα απωθημένα της μεσαίας τάξης με καθοδική πορεία.

Δεν είχε ποτέ εμπειρία της ταξικής πάλης και έχει απορρίψει την ταξική ιδεολογία. Για τους ηγέτες της ΜΑΑ, η κοινωνική πόλωση είναι κατά κύριο λόγο μέσο για να χτιστεί μια εκλογική βάση. Η συμμετοχή τους σε μικρής κλίμακας τοπικά κινήματα παρουσιάστηκε ως “απόδειξη” ότι οι ηγέτες της ΜΑΑ απευθυνόντουσαν σε πραγματικές λαϊκές ελπίδες.

Συνεχίζεται...

Πηγή: Αγκάρρα