Τα «τοξικά χρέη» απειλούν ξανά τον παγκόσμιο καπιταλισμό

Πόσο απειλείται αυτό που ονομάζεται «παγκόσμια ανάπτυξη» από τα χρέη που δεν μπορούν να πληρωθούν; Η αναρχία στην παραγωγή, που αποτελεί συστατικό στοιχείο του καπιταλισμού, καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη. Η πραγματικότητα όμως είναι πως τα χρέη τόσο των νοικοκυριών όσο και των καπιταλιστικών επιχειρήσεων παγκόσμια όλο και διογκώνονται. Πράγμα φυσικό, δεδομένου ότι η τεράστια επέκταση του πιστωτικού συστήματος αποτελεί επίσης βασικό χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής ανάπτυξης, όχι μόνο των τελευταίων χρόνων αλλά για πάνω από έναν αιώνα.

Οταν το πιστωτικό σύστημα αρχίζει να «στουμπώνει» και τα απλήρωτα δάνεια διογκώνονται, τότε ξεκινά αυτό που ονομάζουν «περιοδική οικονομική κρίση», που δεν οφείλεται στην... οργή του Θεού, αλλά στην ίδια την ουσία του καπιταλιστικού συστήματος. Οι καπιταλιστές παράγουν για να βγάλουν κέρδος, χωρίς να ενδιαφέρονται για την ποσότητα των προϊόντων που μπορούν με τα βαλάντιά τους να αγοράσουν οι καταναλωτές (στην πλειοψηφία τους εργαζόμενοι). Ο μεταξύ τους ανταγωνισμός ρίχνει μαζί με τις τιμές και τους μισθούς των εργατών τους (προκειμένου το κέρδος να μην πειραχτεί), ή δεν ρίχνει καθόλου τις τιμές (αντίθετα τις ανεβάζει) στους κλάδους που κυριαρχούν τα μονοπώλια. Τα βαλάντια των εργαζόμενων καταναλωτών όλο και μικραίνουν, με αποτέλεσμα τη μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, δηλαδή το στένεμα των αγορών, την ίδια στιγμή που οι καπιταλιστές -χάρη στο πιστωτικό σύστημα- επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους για να κερδίσουν περισσότερα. Τότε, φτάνει η ώρα της κρίσης που σαρώνει τα πάντα στο πέρασμά της, καθώς οι καταναλωτές δεν μπορούν ούτε να αγοράσουν ούτε να αποπληρώσουν τα δάνειά τους, ενώ οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις σκάνε σαν φούσκες η μία μετά την άλλη σε ένα καταστροφικό ντόμινο που σταματά μόνο αφού καταστρέψει όσα περισσότερα μπορεί, όπως η φωτιά που καίει και τα τελευταία κλαδιά του δάσους πριν σβήσει, όταν συναντήσει γυμνό χώμα.

Ετσι έγινε με την έκρηξη των «τοξικών χρεών» (δηλαδή αυτών που ήταν αδύνατο να αποπληρωθούν) στα τέλη της περασμένης δεκαετίας, ξεκινώντας από τις οικιστικές «φούσκες» των ΗΠΑ, που μέσω διαφόρων τρόπων «αντασφάλισης» μεταφέρθηκαν και σε άλλες οικονομίες.
Η απότομη συρρίκνωση του διεθνούς πιστωτικού συστήματος προκάλεσε παγκόσμιο τρόμο μπροστά σε μια κρίση που η ανθρωπότητα δεν είχε ξαναγνωρίσει εδώ και πολλές δεκαετίες.

Η «ανάκαμψη» που ακολούθησε (γιατί πάντα μετά από την καταστροφή έρχεται κάποια «ανάκαμψη») όχι μόνο ήταν αδύναμη, γιατί οι πλατιές λαϊκές μάζες συνέχισαν να υποκαταναλώνουν σε σχέση με τα παραγόμενα προϊόντα, αλλά και γιατί τα «τοξικά χρέη» τα φορτώθηκαν οι κρατικοί προϋπολογισμοί, οι οποίοι με τη σειρά τους τα μετέφεραν στις πλάτες των εργατικών και μικροαστικών στρωμάτων.

Την ανησυχία γι’ αυτά τα «τοξικά» δάνεια εξέφρασαν τον περασμένο μήνα οι New York Times, σε άρθρο με τίτλο «Τα τοξικά δάνεια στην Κίνα βαραίνουν πάνω στην παγκόσμια ανάπτυξη» .
Το άρθρο ξεκινούσε με την εξής διαπίστωση:

«Κάτω από την επιφάνεια του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος ελλοχεύει ένα πρόβλημα πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων, που θα μπορούσε να υποσκάψει την ισχύ μεγάλων οικονομιών στα χρόνια που έρχονται. Το πρόβλημα είναι η γιγάντια στάσιμη λίμνη των δανείων που οι επιχειρήσεις και οι άνθρωποι ανά τον κόσμο αγωνίζονται να αποπληρώσουν. Επισφαλή δάνεια απετέλεσαν τροχοπέδη στην οικονομική δραστηριότητα από τότε που ξέσπασε η οικονομική κρίση του 2008, αλλά τους τελευταίους μήνες η απειλή από μία επέκταση των επισφαλών δανείων φαίνεται να αυξάνεται. Η Κίνα είναι η μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας. Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι τα προβληματικά δάνεια της Κίνας ίσως να ξεπέρασαν τα 5 τρισ. δολάρια, ένα εντυπωσιακό νούμερο που ισοδυναμεί με το μισό της ετήσιας οικονομικής παραγωγής της χώρας».

Βασιζόμενη σε επίσημα στοιχεία η εφημερίδα αναφέρει ότι οι κινέζικες τράπεζες μείωσαν το δανεισμό από τον περσινό Δεκέμβρη. Αν αυτή η τάση συνεχιστεί, τότε η κινέζικη οικονομία μπορεί να επιβραδυνθεί ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια, με αρνητικές συνέπειες για όσες χώρες βάσισαν την ανάπτυξή τους στις πιστώσεις από την Κίνα.

Δεν είναι όμως μόνο η Κίνα. Οπως επισημαίνει η εφημερίδα, όπου οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες προχώρησαν σε μεγάλα πακέτα διάσωσης τα προηγούμενα χρόνια, επακολούθησε η διόγκωση του «τοξικού χρέους». Στις ΗΠΑ, οι εταιρίες του ενεργειακού τομέα προσπαθούν ακόμα να ξεπληρώσουν το φτηνό χρήμα που δανείστηκαν για να επενδύσουν στην εξόρυξη του σχιστολιθικού πετρελαίου, εξόρυξη που δεν είναι πλέον τόσο συμφέρουσα τώρα που οι τιμές του μαύρου χρυσού έχουν κατρακυλήσει λόγω της παγκόσμιας κρίσης.

Τα προβληματικά χρέη στην Ευρώπη ξεπερνούν το 1 τρισ. δολάρια. Πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες εξακολουθούν να επιβαρύνονται με μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Η Ιταλία, για παράδειγμα, εξήγγειλε πρόσφατα σχέδιο για την εκκαθάριση από επισφαλή δάνεια της ασθμαίνουσας τραπεζικής της «βιομηχανίας».

Τα επισφαλή δάνεια διογκώνονται όμως και στις μεγαλύτερες τράπεζες της Βραζιλίας, χώρας που κατέχει την έκτη θέση παγκοσμίως ως προς το ΑΕΠ και τη δεύτερη στην αμερικάνικη ήπειρο.

Eκτός από τους New York Times, το πρακτορείο Βloomberg σε άρθρο του τον περασμένο Γενάρη, με τίτλο «Τα 29 τρισ. δολάρια εταιρικού χρέους που μπορούν να πυροδοτήσουν ύφεση» , κρούει το καμπανάκι του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι το ένα τρίτο των επιχειρήσεων παγκόσμια αδυνατεί να καλύψει τις δανειακές του υποχρεώσεις, καθώς τα κέρδη που βγάζει από τις επενδύσεις δεν επαρκούν για το σκοπό αυτό.

Το πρακτορείο αναφέρει ότι το χρέος των ανά τον κόσμο εταιριών που αξιολογούνται από τη Standard & Poor’s (S&P) εκτινάχτηκε το 2015 στο τριπλάσιο των κερδών προ φόρων (αφαιρώντας τους τόκους και τα χρεολύσια). Ποσό που αποτελεί ρεκόρ από το 2003! Το δε χρέος των εταιριών στην Κίνα αυξήθηκε στο μεγαλύτερο επίπεδο των τριών τελευταίων ετών.

Η αδυναμία αποπληρωμής των χρεών τους οδήγησε τη S&P να υποβιβάσει 863 επιχειρήσεις ως προς την πιστοληπτική τους δυνατότητα (δηλαδή τη δυνατότητα να πληρώνουν κανονικά τα χρέη τους, για να κρίνονται αξιόπιστες για τη χορήγηση σ’ αυτές νέων δανείων). Ο αριθμός αυτός είναι ο μεγαλύτερος από το 2009 (εποχή που η κρίση ήταν στο αποκορύφωμά της). Πάνω από το ένα τρίτο των εμπορικών και ενεργειακών εταιριών αξιολογούνται αρνητικά από τη S&P. Μόνο το τελευταίο τρίμηνο του 2015, η S&P υποβίβασε το 6% των αμερικάνικων εταιριών, πράγμα που είχε να κάνει από το 2009!

Σύμφωνα με τη JPMorgan Chase & Co, το δεύτερο τρίμηνο του 2015 οι εταιρίες που παρακολουθεί η εν λόγω επενδυτική τράπεζα έπρεπε να πληρώσουν 119 δισ. δολάρια σε τόκους δανείων. Οι αναλυτές της τράπεζας αναφέρουν ότι αυτό το ποσό αποτελεί ρεκόρ από το 2000.

Η ραγδαία ανάπτυξη του πιστωτικού συστήματος και η αύξηση των επισφαλών δανείων, δηλαδή των δανείων που οι δανειολήπτες αδυνατούν να πληρώσουν κανονικά, αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του παγκόσμιου καπιταλισμού, με τεράστιες επιπτώσεις ως προς την προοπτική της ανάπτυξης. Μιας ανάπτυξης που συνεχίζει να είναι στρεβλή, και να οξύνει στο έπακρο τις κοινωνικές αντιθέσεις, χωρίς δυστυχώς την απαιτούμενη οργάνωση από την πλευρά των καταπιεσμένων, προκειμένου να αντισταθούν στον αργό θάνατο που τους επιβάλλει η σύγχρονη καπιταλιστική οικονομία. Ενα όμως είναι σίγουρο: ο παγκόσμιος καπιταλισμός δε θα πέσει σαν «ώριμο φρούτο». Οση καταστροφή κι αν προκαλέσει με τις κρίσεις και τους πολέμους του, θα συνεχίσει να φυτοζωεί μέχρι να τον ανατρέψει συθέμελα η κοινωνική επανάσταση.

Πηγή: Κόντρα