Η άγνωστη 21η Απριλίου

Η ιστορία μας ξεκινά την 21η Απριλίου 1981. Εξι μήνες πριν από την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, ο πρόεδρός του παρέδωσε στον γενικό γραμματέα του Καραμανλή, Πέτρο Μολυβιάτη, σημείωμα που είχε «από έγκυρη αμερικανική πηγή», σύμφωνα με το οποίο στις 23 Φεβρουαρίου είχε επιχειρηθεί πραξικόπημα από εν ενεργεία και απόστρατους αξιωματικούς, δίχως η κυβέρνηση Ράλλη ν’ ανακοινώσει το παραμικρό (Φ.63Β, φ.196).

Η σιβυλλική απάντηση του Μολυβιάτη, όπως αποτυπώνεται σε σχετικό «σημείωμά» του (Φ.63Β, φ.199-200), σίγουρα δεν μείωσε την ανασφάλεια του μελλοντικού πρωθυπουργού:

«Απήντησα ότι δεν είμαι σε θέση να σχολιάσω τη συγκεκριμένη αυτή πληροφορία, αλλά θα ήθελα με την ευκαιρία να του πω ότι ο κ. Πρόεδρος είναι ανήσυχος γιατί πιστεύει ότι η αυξανόμενη διεθνής ένταση (του ανέλυσα το Πολωνικό) θα δημιουργήσει τάσεις ενθαρρύνσεως δικτατορικών καθεστώτων σε χώρες όπου η δημοκρατία θεωρείται επισφαλής (Τουρκία, Ισπανία, Πορτογαλία). Γι’ αυτό και ο κ. Πρόεδρος φροντίζει ήδη να διαμορφώσει έτσι την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας ώστε να υπάρχει εγγύηση νομιμοφροσύνης».

Επί της ουσίας, αυτό που αποσπάστηκε ήταν η νομιμοφροσύνη του ίδιου του Αντρέα, που έσπευσε να δηλώσει «ότι τον ανακουφίζει και τον ικανοποιεί η πληροφορία ότι ο κ. Πρόεδρος ασχολείται με το θέμα της στρατιωτικής ηγεσίας. “Δεν υπάρχει σήμερα, είπε, κανένας Ελληνας συμπεριλαμβανομένου και εμού που να μπορεί να αντικαταστήσει τον κ. Καραμανλή στον ρόλο αυτό του εγγυητού της Δημοκρατίας και της ομαλότητος. Είμαι αποφασισμένος όχι μόνο να μην τον θίξω σε τίποτε, ακόμα και όταν αναφέρομαι στην τελευταία πρωθυπουργία του, αλλά και να κάνω ό,τι μπορώ για να ενισχύσω ακόμα περισσότερο το κύρος του”».
Ενάμιση μήνα μετά, ο υπουργός Αμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ ανακοίνωσε πως «ολίγοι άφρονες απόστρατοι» είχαν σχεδιάσει πραξικόπημα για τη νύχτα της 1ης Ιουνίου, αλλά αναδιπλώθηκαν όταν κηρύχθηκε από το ΥΠΕΘΑ «άσκηση ετοιμότητας».

Ο Αντρέας υποστήριξε ότι «δεν συνέβη τίποτα» κι έκανε λόγο για κυβερνητικό «σίριαλ κινδυνολογίας».

Από τα αποχαρακτηρισμένα αμερικανικά αρχεία προκύπτει πάντως ότι, όχι μόνο είχε ενημερωθεί από τον πρωθυπουργό, αλλά και ενημερώσει ο ίδιος την πρεσβεία (Ευρυβιάδης-Ιγνατίου 2010, σ.98).

Τελική κατάληξη του «σίριαλ» υπήρξε, όπως έχουμε γράψει και παλιότερα στον «Ιό» (22/7/2007), η συνομολόγηση του ελληνικού «ιστορικού συμβιβασμού» μεταξύ Παπανδρέου και Καραμανλή για τα όρια της πολιτικής αλλαγής του 1981.

Εκτός από τα δημοσιευμένα ντοκουμέντα του Αρχείου Καραμανλή, αποκαλυπτικό για την όλη διαδικασία είναι ένα σημείωμα του Μολυβιάτη, για τη συνομιλία του με τον νέο πρωθυπουργό στις 13/11/1981 (Φ.63Β, φ.225-226).

«Ο κ. Παπανδρέου», διαβάζουμε, «αναφέρθηκε στις Ενοπλες Δυνάμεις, λέγοντας ότι είναι ικανοποιημένος από την κατάσταση που επικρατεί σ’ αυτές και από τη συνεργασία του με την ηγεσία τους. Παρατήρησα ότι γενικά είναι καλή η κατάσταση των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά πρόσφατα υπήρξε κάποια δυσφορία στον Στρατό όταν ετέθη το θέμα της αναγνωρίσεως της Εθνικής Αντιστάσεως και του επαναπατρισμού των προσφύγων. Ο κ. Παπανδρέου απήντησε ότι είχε διαισθανθεί και ο ίδιος τη δυσφορία αυτή και με εβεβαίωσε ότι πάντως δεν πρόκειται να επαναπατρισθούν οι πρόσφυγες των Σκοπίων γιατί η Κυβέρνησή του δεν θέλει με κανένα τρόπο να δημιουργήσει μια νέα μειονότητα».

Η πρώτη «άσκηση»

Η πίεση κλιμακώθηκε μετά τις πρώτες νομοθετικές πρωτοβουλίες του ΠΑΣΟΚ. Στις 31 Μαΐου 1982 ο Μολυβιάτης μετέφερε στον πρωθυπουργό «την παρατήρηση του Κυρίου Προέδρου ότι στη Δημοκρατία δεν μπορούν να γίνουν ακινδύνως για το Πολίτευμα επαναστατικές μεταρρυθμίσεις», μνημονεύοντας ειδικά τα νομοσχέδια που είχαν κατατεθεί στη Βουλή για τα συνδικάτα (Ν.1264/82) και τα ΑΕΙ (Ν.1268/82).

Από το δημοσιευμένο κείμενο του «σημειώματός» του για τη συνάντηση (τ.12, σ.195-6) έχει απαλειφθεί μια παράγραφος, όπου επικαλείται τον στρατό ως αντίβαρο στον υπερβολικό εκδημοκρατισμό:

«Ανέφερα στον Κύριο Παπανδρέου ότι ο Κύριος Πρόεδρος έχει πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες παληοί και νέοι απόστρατοι άρχισαν και πάλι να κινούνται συνωμοτικά, με στόχο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρωθυπουργό. Ο Κύριος Πρόεδρος έχει επίσης πληροφορίες ότι υπάρχει κάποια γκρίνια στις Ενοπλες Δυνάμεις, σε μικρή πάντως έκταση, για τη δραστηριότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος, για τα προγράμματα της τηλεοράσεως και λοιπά. Και θα ήθελε ο Κύριος Πρόεδρος να επισημάνει στον Κύριο Πρωθυπουργό το γεγονός ότι οι Ενοπλες Δυνάμεις, λόγω αγωγής αλλά και παραδόσεως, έχουν ηυξημένη ευαισθησία στα θέματα του κομμουνισμού και των εξωτερικών μας σχέσεων.

Ο Κύριος Πρωθυπουργός απήντησε ότι, από το περασμένο Σάββατο, έχει κι εκείνος την πληροφορία περί συνωμοτικών κινήσεων αποστράτων αξιωματικών, οι οποίοι μάλιστα έχουν διασυνδέσεις και με εν ενεργεία αξιωματικούς και ότι πράγματι στόχος τους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο ίδιος. Προσέθεσε ότι γνωρίζει τα ονόματά τους και ότι προτίθεται τους μεν εν ενεργεία να εξουδετερώσει με μεταθέσεις, τους δε αποστράτους να θέσει υπό παρακολούθηση»

(Φ.64Β, φ.292-293).

Η απάντηση της κυβέρνησης ήρθε αυθημερόν, με μια ολονύχτια «άσκηση ετοιμότητας» που ο Αντρέας συντόνισε από το Πεντάγωνο. Εμπιστοι αξιωματικοί εγκαταστάθηκαν ως «σύνδεσμοι» στην ΕΡΤ και τον ΟΤΕ, ενώ μια προγραμματισμένη επίσκεψή του στο στρατόπεδο των ειδικών δυνάμεων στο Μεγάλο Πεύκο ματαιώθηκε «λόγω καιρού».

Τη συνέχεια της υπόθεσης παρακολουθούμε από ένα λογοκριμένο σημείωμα του Καραμανλή για τη συνάντησή του με τον Παπανδρέου στις 3 Ιουνίου (Φ.64Β, φ.297-298):

«Του είπα ότι η αποθράσυνση των κομμουνιστών, που συγχέονται στη βάση με την αριστερά του ΠΑΣΟΚ, προκαλεί εύλογες ανησυχίες στον λαό και ιδιαίτερα στις Ενοπλες Δυνάμεις.

Η αναμόχλευση του παρελθόντος με πορείες και μνημόσυνα, η προσπάθεια παραχαράξεως της ιστορίας της χώρας, σε συνδυασμό με τον διασυρμό παντός ό,τι έχει σχέση με την εθνική μας παράδοση, που γίνεται μάλιστα μέσω Τηλεοράσεως, αποδεικνύουν ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι αδιόρθωτο και πρέπει να απομονωθεί.

Του υπενθύμισα μάλιστα ότι όσες φορές είχαμε εκτραπεί από το πολίτευμα τις είχαμε εξ αιτίας της υπονομευτικής συμπεριφοράς του ΚΚΕ.

Ο Πρωθυπουργός παραδέχθηκε τα παραπάνω και μου είπε ότι ήδη ευρίσκεται σε οξεία αντίθεση με το ΚΚΕ και ότι ευτυχώς αυτό άρχισε να το κατανοεί και το κόμμα του. Και προσέθεσε ότι είναι ατύχημα που τόσο το ΚΚΕ όσο και το ΑΚΕΛ είναι τυφλά όργανα της Μόσχας, η οποία και καθορίζει την πολιτική τους στα εθνικά μας θέματα».

Εξίσου αποκαλυπτικός είναι και ο Μολυβιάτης, σε σημείωμά του για τη συνομιλία του με τον Αντρέα στις 7 Ιουνίου (Φ.64Β, φ.307-308):

«Είπα στον Κύριο Παπανδρέου ότι ο Κύριος Πρόεδρος μου έχει αναθέσει να τον πληροφορήσω ότι, από έρευνα που έκανε ο ίδιος, διαπίστωσε ότι το περιστατικό της περασμένης Δευτέρας είχε ευρύτερες διαστάσεις. Οτι παρατηρείται μια έξαρση της συνωμοτικής δραστηριότητος με το επιχείρημα του κομμουνιστικού κινδύνου. Οτι θα πρέπει, χωρίς να πανικοβαλλόμεθα, να φυλαγόμαστε. Και χωρίς να λαμβάνουμε έκτακτα μέτρα, που θα χειροτέρευαν την κατάσταση, να εντείνουμε την παρακολούθηση των υπόπτων.

Για το θέμα αυτό ο Κύριος Πρόεδρος είναι σε επαφή με τον Κύριο Σκουλαρίκη. Ο Κύριος Πρωθυπουργός κράτησε σημείωση των πληροφοριών αυτών και συμφώνησε με τον τρόπο αντιμετωπίσεως της καταστάσεως που υποδεικνύει ο Κύριος Πρόεδρος. Είπα, στη συνέχεια, στον Κύριο Παπανδρέου ότι ο Κύριος Πρόεδρος παρακαλεί να ενημερωθεί εγκαίρως για τον ανασχηματισμό της Κυβερνήσεως και να συνεννοηθεί με τον πρωθυπουργό για τα Υπουργεία Εξωτερικών, Αμύνης και Δημοσίας Τάξεως. Γιατί έχει και ο ίδιος ευθύνες, αλλά [είναι] και θέμα προσωπικής του ασφαλείας.

Ο Κύριος Παπανδρέου απήντησε ότι περί τις 20 του τρέχοντος μηνός θα ζητήσει να συναντήσει τον Κύριο Πρόεδρο για να συνεννοηθεί οπωσδήποτε μαζί του για το θέμα αυτό».

Πηγή (και ολόκληρη η πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική ανασκόπηση): ΕΦΣΥΝ