Ο Πουλαντζάς για τα "λαϊκά μέτωπα"

Κάναμε χθες μια ανάρτηση σχετική με τις απόψεις που είχε εκφράσει ο Παντελής Πουλιόπουλος για τα Λαϊκά Μέτωπα, κριτικάροντας τα από τα "αριστερά".
Θα είχε πιστεύω ένα ενδιαφέρον να δούμε λίγο και την άποψη που τα κριτικάριζε από τα δεξιά.

Αναδημοσιεύουμε λοιπόν και ένα απόσπασμα από μια συνέντευξη του Νίκου Πουλαντζά* που περιέχεται στο βιβλίο «Για τον Γκράμσι» (εκδόσεις Πολύτυπο) και αναφέρεται στον λαϊκομετωπισμό και την εναλλακτική προσέγγιση τω κοινωνικών συμμαχιών από την πλευρά του "αριστερού" ευρωκομμουνισμού.
______________
«…Πιστεύω ότι το βασικότερο πρόβλημα δεν είναι οι συμμα­χίες ανάμεσα σε πολιτικές οργανώσεις αλλά, όπως ξέρουμε, οι συμμαχίες ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις και τα στρώματα που εκπροσωπούν αυτές οι οργανώσεις. Ένα απ’ τα διδάγματα της αποτυχίας της Ένωσης της Αριστεράς στη Γαλλία είναι ότι εν­νοήθηκε και συγκροτήθηκε σαν μία συμμαχία κορυφής. Ξεκι­νώντας, όμως, απ’ αυτή τη διαπίστωση δε μπορεί κανείς να ισχυ­ριστεί ότι ήταν μια καθαρά εκλογική συμμαχία, γιατί το Κοινό Πρόγραμμα της Αριστεράς αποτελεί ένα σημαντικότατο ιστορι­κό γεγονός για την ευρωπαϊκή αριστερά. Δεν ήταν μια στενά συγκυριακή και εκλογικίστικη συμμαχία. Ωστόσο, είναι ενδει­κτικό ότι κανένα απ’ τα δύο κόμματα δεν προσπάθησε να οικο­δομήσει αυτή τη συμμαχία στη βάση, μέσα στις μάζες, δημιουρ­γώντας κοινές οργανώσεις. Ορισμένες οργανώσεις, βέβαια, ανά­πτυξαν κάποια κοινή δράση — ξέχωρα απ’ αυτήν που οργάνω­σαν τα συνδικάτα και τα κόμματα — ποτέ όμως δεν δημιουργή­σαμε έναν ιδιαίτερο τύπο οργάνωσης στη βάση, που θα μπορούσε ν’ αποκρυσταλλώσει τη συμμαχία.

Είναι η κλασική πια αποτυχία μιας συμμαχίας «λαϊκομετωπικού» τύπου. Ο Δημητρώφ, όταν αναφερόταν στη στρατηγική της Τρίτης Διεθνούς, υποστήριζε πάντα ότι χρειάζονταν ιδιαίτερου τύπου οργανώσεις στη βάση, για ν’ αποκρυσταλλωθεί η συμμα­χία — πράγμα που δεν έγινε ούτε τότε, ούτε τώρα, με το Κοινό Πρόγραμμα.

Η ερώτησή σας όμως θίγει ουσιαστικότερα ζητήματα. Πι­στεύω ότι αυτός ο τύπος συμμαχίας μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνον αν υπάρξει μια αλλαγή στα ίδια τα Κ.Κ. Είναι ξεκάθαρο ό­τι, όσο θα έχουμε σαν βάση τη «δικτατορία του προλεταριάτου», δεν είναι δυνατό να δημιουργήσουμε μια διαρκή συμμαχία μ’ ένα σύμμαχο που ξέρει ότι θα εξοβελιστεί στη φάση της μετάβασης στο σοσιαλισμό, όταν θα έχει εγκαθιδρυθεί αυτή η δικτατορία. Πιστεύω, λοιπόν, ότι μια επαναστατική στρατηγική για ένα δη­μοκρατικό σοσιαλισμό απαιτεί κάποιες αλλαγές — που όντως έ­χουν πραγματοποιηθεί σε ορισμένα Κ.Κ. της Δυτικής Ευρώπης — κι ότι αυτό είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρξουν νέες μορφές πολιτικής συμμαχίας...

...Στη στρατηγική της Τρίτης Διεθνούς — στρατηγική της δυαδι­κής εξουσίας και της κατάλυσης του Κράτους μέσω μιας μετωπι­κής σύγκρουσης — το πρόβλημα του ρεφορμισμού ήταν, ώς ένα ορισμένο βαθμό, σαφές και απλό. «Ρεφορμιστικό» ήταν κάθε τι που δεν οδηγούσε στη δυαδική εξουσία και δε δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για τη μετωπική σύγκρουση με το Κράτος.
Όταν, όμως, μιλάμε για ένα δημοκρατικό δρόμο προς το δημοκρατικό σοσιαλισμό, τότε η στρατηγική μας πρέπει να αλλάξει σε βάθος διατηρώντας τες — τις μορφές της αντιπροσωπευτικής δημο­κρατίας και ελευθεριών (που για πολλά χρόνια τις αποκαλούσα­με «τυπικές», αλλά που δεν είναι απλώς τυπικές). Αυτή η αντι­προσωπευτική δημοκρατία πρέπει να συμβαδίζει, ταυτόχρονα, με τη δημιουργία μιας άμεσης δημοκρατίας στη βάση.

Το πρώτο σημείο όμως είναι σημαντικό: αν δε μπορούμε πια να μιλάμε για βίαιη σύγκρουση με το Κράτος, κι αν, αντίθετα, αυτό που ενδιαφέρει είναι να διατηρήσουμε και να εμβαθύνουμε τους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας στο σοσιαλι­σμό, τότε γίνεται πιο δύσκολο να διακρίνουμε ανάμεσα στο ρεφορμισμό και τον επαναστατικό δρόμο, όταν βέβαια η διάκριση θα εξακολουθούσε να υπάρχει.

Είναι φανερό ότι μπορούμε να βρούμε μια ρεφορμιστική τάση στον Ευρωκομουνισμό, και μ’ αυτή την έννοια πιστεύω ότι μπο­ρούμε να μιλάμε για αριστερό και δεξιό ευρωκομουνισμό. ‘Ο­ταν ο Ελενστάιν, για παράδειγμα, μιλάει για προοδευτική, ειρηνι­κή, νόμιμη και σταδιακή επανάσταση, δε θέτει διαφορετικά το πρόβλημα απ’ τον Κάουτσκι. Ποιο μπορεί, όμως, να είναι το σω­στό κριτήριο για τη διάκριση ανάμεσα σ* έναν αριστερό κι ένα δεξιό ευρωκομουνισμό; Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά κριτήρια.

Πρώτα απ’ όλα, η σημασία που δίνεται στην άμεση δημοκρα­τία και τα εργατικά συμβούλια, ένα ζήτημα που έπαιζε πάντα κα­θοριστικό ρόλο στη διαμάχη ανάμεσα σε ρεφορμιστές κι επανα­στάτες. Ο αριστερός ευρωκομουνισμός δίνει πολύ μεγαλύτερη σημασία στη δημοκρατία στη βάση.

Ένα άλλο κριτήριο διάκρισης είναι το ζήτημα των ρήξεων και των μετασχηματισμών μέσα στο Κράτος: έστω κι αν δεν μιλάμε για «καταστροφή του Κράτους», ωστόσο ο αριστερός ευρωκομμουνισμός θεωρεί απαραίτητο ένα ριζικό μετασχηματισμό, όχι μόνο των ιδεολογικών, αλλά και των κατασταλτικών μηχανι­σμών του Κράτους. Ενώ ο δεξιός ευρωκομουνισμός θεωρεί λίγο πολύ αυτούς τους μηχανισμούς σαν ουδέτερους και, επομένως, δε δίνει τη ίδια σημασία στο μετασχηματισμό τους. Ο αριστερός ευρωκομουνισμός τονίζει τη στιγμή της ρήξης μέσα στο Κρά­τος: δε μιλάει για ένα σταδιακό και προοδευτικό μετασχηματι­σμό. Οι αριστεροί ευρωκομουνιστές έχουν συνειδητοποιήσει ότι θα υπάρξει ένα κρίσιμο, καθοριστικό σημείο, που δε θα είναι έ­νας εμφύλιος πόλεμος, αλλά, παρ’ όλα αυτά, θα πρόκειται για μια στιγμή βαθιάς κρίσης του Κράτους κι αλλαγής του συσχετι­σμού δυνάμεων μέσα στο ίδιο το Κράτος. Ο δεξιός ευρωκομουνισμός δεν αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά αυτή την εναλλακτική δυ­νατότητα. Για να μιλήσω με συγκεκριμένα παραδείγματα, δια­κρίνω περισσότερο δεξιές ευρωκομουνιστές θέσεις στον Καρίγιο και περισσότερο αριστερές στον Ιγκράο.

Νομίζω ότι ο ευρωκομουνισμός είναι ολοένα και περισσότερο ένα φαινόμενο που προσιδιάζει στις προηγμένες καπιταλιστι­κές κοινωνίες. Όλη η προβληματική του δημοκρατικού δρόμου για το σοσιαλισμό, του επαναστατικού δρόμου για το δημοκρα­τικό σοσιαλισμό είναι στενά συνδεδεμένη με το ιδιαίτερο στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού.»
___________
*Για το βιογραφικό του Νίκου Πουλατζά βλέπε και εδώ