ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Το εγχειρίδιο του μαχητή της Αθήνας

Οδηγίες του ΕΛΑΣ στο λαό της Αθήνας για την αντιμετώπιση των Αγγλων και των συνεργατών τους

To Σεπτέμβριο του 1944 η Αθήνα φλεγόταν. Οι γερμανοί κατακτητές ετοιμάζονταν να εγκαταλείψουν την πρωτεύουσα και οι μάχες μεταξύ των δυνάμεων του ΕΛΑΣ μαζί με τους συνεργάτες τους των Ταγμάτων Ασφαλείας, της Ειδικής Ασφάλειας και των διαφόρων ομάδων δοσιλόγων ήταν καθημερινό φαινόμενο όχι μόνο στις συνοικίες αλλά και στο κέντρο της πόλης. Εκείνες τις μέρες στους μαχητές του ΕΛΑΣ μοιράστηκε ένα κείμενο με οδηγίες για τις οδομαχίες . Το ίδιο κείμενο μοιράστηκε και πάλι το Δεκέμβριο όταν ξέσπασαν οι συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τις δυνάμεις των άγγλων και των τμημάτων του στρατού, της αστυνομίας , της χωροφυλακής, των ταγματασφαλιτών που είχε εξοπλίσει η κυβέρνηση Παπανδρέου και των ομάδων ενόπλων όπως της Χ του Γρίβα. Το κείμενο αυτό , όπως θα διαπιστώσουν οι αναγνώστες πρέπει να γράφτηκε από πρόσωπο με στρατιωτική εκπαίδευση , ίσως από ένα από τους μόνιμους αξιωματικούς του τακτικού στρατού που είχαν ενταχθεί στον ΕΛΑΣ της Αθήνας για να χρησιμεύσει ως μπούσουλας με πρακτικές οδηγίες για τις μάχες μέσα στην πόλη. Τα σημαντικότερα σημεία από αυτό το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο δημοσιεύει σήμερα ο Ημεροδρόμος με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων από την ηρωική μάχη του λαού της Αθήνας το Δεκέμβρη του 1944. Στο κείμενο έχει διατηρηθεί η ορθογραφία και οι υπότιτλοι του αρχικού κειμένου.

Οι οδομαχίες

« Στις οδομαχίες χρησιμοποιούμε μικρές ομάδες οπλισμένες με τουφέκια, χειροβομβίδες και οπλοπολυβόλα. Χρησιμοποιούμε τέτοιες ομάδες μικρές με επικεφαλής αποφασιστικούς και με πρωτοβουλία ανθρώπους γιατί είναι εξιαρετικά ευκίνητοι , προσαρμόζονται εύκολα στο έδαφος και δίνουν μικρό στόχο στον εχθρό. Ο εχθρός δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τέτοιες μικρές ομάδες γιατί φοβάται τη διάσπαση της ενότητας και της πειθαρχίας των μονάδων του και γιατί δεν διαθέτει τόσο πλήθος στελεχών για να κοματιάση τις δυνάμεις του σε τόσο πολύ μικρές ομάδες. Τέλος δεν είναι συνηθισμένο να πολεμά και να επιτίθεται σε στενούς δρόμους με τα πλευρά και τα νώτα του εκτεθειμένα σε διαρκείς επιθέσεις, με ένα εχθρικό γενικά περιβάλον , που παρουσιάζει ένας Λαικός Αγώνας, και προ πάντων του είναι δύσκολο να κρατήσει άμυνα στους δρόμους. Η άμυνά του κυρίως περιορίζεται σε ορισμένα στρατηγικά σημεία, κτίρια κ.λπ.

Τμήμα του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή

Εμείς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις ομάδες αυτές γιατί στηριζόμαστε στη συνειδητή πειθαρχία του Λαικού μας Στρατού , στην ικανότητα των στελεχών του αναπτύσοντας την ανάλογη πρωτοβουλία να καθοδηγούν τις ομάδες. Μ’ αυτό τον τρόπο της οργάνωσης μας και της διαπαιδαγώγησης γενικά που έχουν τα μέλη μας και τέλος στην υποστήριξη όλου του οργανωμένου Λαού. Το μπάσιμο του Λαού από πριν στις Εθνικοαπελευθερωτικές Οργανώσεις κατά συνοικισμούς , επάγγελμα κ.λπ. μας βοηθάει εξαιρετικά στη διεξαγωγή μιας τέτοιας μάχης του Εθνικολαικού Αγώνα.

Στις οδομαχίες πιάνουμε το αριστερό μέρος του δρόμου. Αυτό γίνεται για να προστατεύσουμε το δεξιό μας πλευρό στον τοίχο και να έχουμε ελεύθερο το δεξί μας χέρι με το οποίο χειριζόμαστε το όπλο. Μαχόμαστε πάντα στους δρόμους και ποτέ μέσα στα σπίτια. Τα σπίτια μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις τα χρησιμοποιούμε. Πιάνουμε τις πόρτες των σπιτιών απ’ όπου βάλλουμε με τα όπλα, κρατ5ούμε δε τέτοια διάταξη ώστε να βάλλουν όσο μπορούν περισσότεροι μαζί. Προχωρούμε με άλματα από πόρτα σε πόρτα, το κύκλωμα της πόρτας και τα σκαλοπάτια σαν πρόχωμα. Στα σπίτια δεν μπαίνουμε παρά μόνο για να ερευνήσουμε. Η μάχη μέσα από το σπίτι σημαίνει άμυνα και η άμυνα είναι ο θάνατος του Λαικού Αγώνα. Επίσης δεν χρησιμοποιούμε τα κεραμύδια και τις ταράτσες των σπιτιών, εκτός σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Εμείς κάνουμε επιθετικό πόλεμο και πρέπει να βρισκόμαστε στο δρόμο και διαρκώς να προχωρούμε. Γι’ αυτό δεν χρησιμοποιούμε και οδοφράγματα , γιατί η ανέγερση ενός οδοφράγματος σημαίνει σταμάτημα της προέλασης και επομένως της επίθεσης. Το οδόφραγμα είναι κατ’ εξοχήν έργο αμύνης. Στην προέλασή μας θα γίνει πολλές φορές ανάγκη να επιτεθούμε ενάντια σε οδοφράγματα του εχθρού. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα γύρω σπίτια, τα οδοφράγματα αυτά θα τα πάρουμε με έφοδο χρησιμοποιώντας ταχυβόλα όπλα και χειροβομβίδες.

Οδόφραγμα στο Βύρωνα

Στις μάχες δρόμων μπορεί να μας βοηθάει ο πληθυσμός που μέσα από τα σπίτια επιτίθεται με όλα τα μέσα στον εχθρό από τα πλάγια και τα μετόπισθεν και να απασχολήση τις κινήσεις και τον ανεφοδιασμό του».

Το οδόφραγμα

« Είδαμε ότι τα οδοφράγματα χρησιμοποιούνται για άμυνα και επιδή εμείς διαρκώς επιτιθέμαστε αποφεύγουμε τη χρησιμοποίησή τους, παρά το γεγονός όμως αυτό , ωστόσο , μπορεί για τον ένα ή τον άλλο λόγο να βρεθούμε στην ανάγκη σ’ ένα δρόμο να κάνουμε οδοφράγματα. Αυτό γίνεται όταν βρεθούμε μπρος σε ανώτερες δυνάμεις του εχθρού. Τότε περνάμε , προσωρινά, σε άμυνα και ειδοποιούμε να μας έρθουν ενισχύσεις και μόλις φτάσουν οι ενισχύσεις αμέσως περνάμε στην επίθεση. Οι ενισχύσεις βέβαια μπορεί να συνίστανται και σε μια πλευροκόπηση ή κύκλωση του εχθρού. Για την κατασκευή του οδοφράγματος χρησιμοποιούμε όσο το δυνατόν υλικά που δεν μπορούν να καούν. Το λιθόστρωτο , όγκοι από πέτρες και χώματα, σίδερα , τραμ, αυτοκίνητα φορτηγά, γενικά κάθε υλικό που θα βρεθεί πρόχειρο. Το οδόφραγμα πρέπει να είναι σταθερό, στέρεο, ιδιαίτερα τώρα με τα θωρακισμένα αυτοκίνητα και τα άρματα μάχης. Πίσω απ’ το οδόφραγμα μπορεί ν’ ανοίξουμε βαθιούς λάκκους για να φέρουμε εμπόδια στη προέλαση των θωρακισμένων αυτοκινήτων του εχθρού σε περίπτωση που θα κατορθώσει να ανατρέψει το οδόφραγμα.

Οδόφραγμα για τάνκς σε δρόμο της Αθήνας

Για την άμυνα των οδοφραγμάτων χρησιμοποιούμε όλων των ειδών τα όπλα , καθώς και χειροβομβίδες σε περίπτωση που πλησιάζει ο εχθρός. Επίσης (…) χρησιμοποιούμε τα γύρω σπίτια μπρος και πίσω απ’ το οδόφραγμα όπου μπαίνουν άνθρωποι αποφασιστικοί και οπλισμένοι με όπλα και χειροβομβίδες. Τέλος μπορεί να χρησιμοποιήσουμε και δοχεία βενζίνης τα οποία αδειάζουμε πάνω στο δρόμο μπρος από το οδόφραγμα και βάζουμε φωτιά, ιδιαίτερα την ώρα που ο εχθρός κάνει έφοδο. Το οδόφραγμα δεν το κάνουμε όπου να’ναι. Το κάνουμε σε τέτοιο σημείο δρόμου που να κλείνη όσο το δυνατόν περισσότερες παρόδους από πίσω. Για την υπεράσπιση του κυρίου οδοφράγματος, μπορούμε να κάνουμε άλλα οδοφράγματα σε παρόδους έτσι που να κλείνουμε μια ολόκληρη περιοχή, που να προστατεύεται απ’ όλες τις μεριές, να έχει εξασφαλισμένη την επικοινωνία με τα μετόπισθεν και που να εμποδίζει τους ελιγμούς του εχθρού. Έτσι αναγκάζουμε τον εχθρό να βαδίσει και να μας επιτεθεί στους δρόμους και από εκεί που θέλουμε εμείς. Σημειώνουμε ξανάότι το οδόφραγμα είναι προσωρινό και χρησιμεύει αποκλειστικά για άμυνα».

Πως καταλαμβάνουμε ένα στρατόπεδο, ένα χτήριο ή μια στρατώνα όπου υπάρχουν ένοπλες δυνάμεις καταχτητών ή εθνοπροδοτών

Μαχητές του ΕΛΑΣ Αθήνας

«Για την κατάληψι των παραπάνω πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας πως θα υπάρχουν άνθρωποι από μέσα από τον στρατό των καταχτητών και των εθνοπροδοτών που θα θελήσουν να μας βοηθήσουν. Αυτό εμείς όχι μονάχα θα το εκμεταλευθούμε αλλά θα πρέπει και να φροντίζουμε οι ίδιοι να βρίσκομε τέτοιους ανθρώπους, να τους οργανώνουμε και να τους καθοδηγούμε. Σε περίπτωση που σ’ ένα στρατόπεδο κ.λπ. διαθέτουμε τέτοιους πολλούς , τους βάζουμε σαν καθήκον να πιάσουν μόνοι τους όλα τα φασιστικά στοιχεία και ιδιαίτερα τους αξιωματικούς ή υπαξιωματικούς και να τους αφοπλίσουν. Έτσι με λίγες δυνάμεις μπορούμε να καταλάβουμε ένα στρατώνα κ.λπ. Σε περίπτωση που οι άνθρωποι που διαθέτουμε διστάζουν να κάνουν μόνοι τους την ενέργεια τότε κάνουμε συνδυασμένη ενέργεια απ’ έξω κι από μέσα. Τέλος αν όλες οι δυνάμεις των κατακτητών και εθνοπροδοτών που βρίσκονται σ’ ένα κτήριο, στρατώνα κ.λπ. είναι φασιστικές τότε κάνουμε συστηματική περικύκλωση και έφοδο μ’ όλα τα μέσα , εν ανάγκη και με πυροβολικό. (Τέτοια έφοδος έγινε στο χειμερινό ανάκτορο στην Πετρούπολη)».

Πώς αντιμετωπίζουμε τα μοντέρνα όπλα

«Για να πάρουμε μια εικόνα το πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν τα μοντέρνα όπλα , θα πάρουμε σαν παράδειγμα την εξέγερση του Λαού της Βιέννης (σημείωση: Ο συντάκτης του κειμένου αναφέρεται στην εξέγερση των εργατών της Βιέννης σοσιαλιστών και κομμουνιστών στα μέσα της δεκαετίας του ’30).

Η μετακίνηση τμημάτων θα γίνη βέβαια μέσα απ’ τους δρόμους της πόλης. Τις μετακινήσεις και του πυροβολικού και των θωρακισμένων αυτοκινήτων τις εμποδίζουμε μ’ ένα σωρό εμπόδια , με άνοιγμα λάκκων, με εμπόδια στους δρόμους, με τη χρησιμοποίηση χειροβομβίδων , έφλεκτων υλικών (βενζίνη κ.λπ.). Φτάνει να κινητοποιηθεί για τη δουλειά αυτή ολόκληρος ο πληθυσμός. Στη Βιέννη λ.χ. ενώ μάχονταν ένα τμήμα του Λαού ( στο Σάλτσμπουργκ) , το άλλο έμεινε ακόμα αδρανές και άφινε τα θωρακισμένα αυτοκίνητα και πυροβολικό να κινείται με όλη του την ησυχία στους δρόμους της Βιέννης ενώ θα μπορούσε με μια μαζική συμμετοχή στον αγώνα και στις κινήσεις τους, να εμποδίσει και τα ίδια τα κανόνια και τα θωρακισμένα αυτοκίνητα, αφού τα καθήλωνε με μια σειρά εμπόδια στους δρόμους (λάκκους , αναχώματα κ.λπ.) , έπειτα με μια έφοδο να τα καταλάβει. Έπειτα όταν το πυροβολικό έβαλε ενάντια στις εργατικές συνοικίες , πολυκατοικίες , τα κανόνια ήταν συνήθως στημένα κάπου εκεί κοντά , μέσα στην καρδιά των Λαικών συνοικιών (σε κανένα ύψωμα , πλατεία κ.λπ.). Με μια έφοδο Λαός από τους γύρω δρόμους θα μπορούσε να πάρει ο ίδιος τα κανόνια στα χέρια του. Όλα αυτά δεν έγιναν γιατί, όπως είπαμε , επικράτησε το πνεύμα της άμυνας σ’ ένα μεγάλο τμήμα του μαχόμενου εργατικού κόσμου , κι έτσι έμεινε σ’ αδράνεια. Ενώ με μια μαζική συμμετοχή στον αγώνα, που θα επιτυγχάνονταν με μια επιθετική τακτική των μαχόμενων εργατών, όλα αυτά τα μοντέρνα μέσα πάλης θα αντιμετωπίζονταν και θα εξουδετερώνονταν.

Αυτό είναι ένα από τα κυριώτερα διδάγματα στρατιωτικής τακτικής από την εξέγερση της Βιέννης και μια επικύρωση της αρχής ότι τα μοντέρνα όπλα στις μάχες δρόμου αντιμετωπίζονται , φτάνει να συμμετάσχει στον αγώνα όσο το δυνατόν πιο πλατιά μάζα Λαού. Το γεγονός πρέπει να το έχουμε υπ’ όψιν μας, είναι πρωταρχικής σημασίας.

Αλλά και από γενικότερη στρατιωτική άποψη είναι σωστή η χρησιμοποίηση όσο το δυνατόν πιο πλατιών μαζών. Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (σημείωση: μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο) , όταν η Γερμανία ήταν υποχρεωμένη να διατηρεί μόνο ένα μικρό Στρατό στελεχών , οι Γερμανοί στρατιωτικοί θεωρητικοί και ιδιαίτερα ο Φον Σεκτ υποστήριζαν ότι με τα μοντέρνα όπλα αρκεί ένας μικρός στρατός στελεχών για τη διεξαγωγή του πολέμου. Οι Σοβιετικοί στρατιωτικοί υποστήριξαν , αντίθετα, ότι ο μοντέρνος πόλεμος , ακριβώς λόγω της χρησιμοποιήσεως μηχανών, απαιτεί τεράστιες μάζες, τόσο γιατί ο πόλεμος λόγω της χρησιμοποιήσεως τέτοιων όπλων θα είναι εξαιρετικά αιματηρός και θα χρειάζεται διαρκώς ανανέωση των απωλειών, όσο γιατί τα μοντέρνα όπλα χρησιμοποιούνται κατά μάζες , ο δε χειρισμός τους απαιτεί μεγάλες έμψυχες δυνάμεις ( ο χειρισμός και η εξυπηρέτηση ενός αεροπλάνου απαιτεί δεκάδες ανθρώπων).

Τέλος η διαμόρφωση του μετώπου στον μοντέρνο πόλεμο, όπου όλα είναι πρώτη γραμμή και μάχονται και οι εφεδρείες , απαιτεί τη χρησιμοποίηση τεραστίων μαζών. Ο πόλεμος ο μοντέρνος δηλαδή είναι κατ’ εξοχήν πόλεμος εφεδρειών. Αυτό το απέδειξε με τον πιο χτυπητό τρόπο ο σημερινός πόλεμος στο Ανατολικό Μέτωπο. Εξ’ άλλου , και οι Γερμανοί θεωρητικοί σήμερα αναθεώρησαν τις απόψεις τους και τάσσονται υπέρ της χρησιμοποιήσεως μαζών.

Το ίδιο γίνεται και σ’ έναν εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, όποιος διαθέτει περισσότερες εφεδρείες θα νικήσει. Στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ο λαός διαθέτει περισσότερες εφεδρείες από τους κατακτητές και τους εθνοπροδότες και όχι μόνο αυτό, αλλά όσο προχωρεί ο Αγώνας τόσο περισσότερες εφεδρείες κατεβαίνουν στον αγώνα στο πλευρό του Λαού , ενώ αντίθετα όσο προχωρεί ο Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας τόσο οι εφεδρείες των καταχτητών και εθνοπροδοτών λιγοστεύουν.

Γι’ αυτό και ο Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας βαδίζει από επιτυχία σε επιτυχία. Με λίγα λόγια , οι εθνοαπελευθερωτικές δυνάμεις σ’ ένα τέτοιο Αγώνα βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα από άποψη εφεδρειών και μπορεί να’ναι σε ασύγκριτα καλύτερη μοίρα, φτάνει με μια κατάλληλη πολιτική να εξασφαλίσουν την υποστήριξη ολόκληρου του Λαού.

Ένα από τα πιο μοντέρνα όπλα και επικίνδυνα μέσα πολέμου είναι η αεροπορία. Η εξουδετέρωσις της είναι απαραίτητη. Για το σκοπό αυτό οργανώνουμε την κατάληψη των αεροδρομίων, από τις πρώτες στιγμές της εξέγερσης. Τα αεροδρόμια θα καταληφθούν εξ’ εφόδου (…) και με τη χρησιμοποίηση ταχέων και θωρακισμένων μέσων (…). Το ίδιο φροντίζουμε και για την κατάληψη των πολεμικών καραβιών».

Πηγή: Ημεροδρόμος