Νέστωρ Μάχνο: Ένας αντικομμουνιστής εθνικός ήρωας

Με την ευκαιρία της έκδοσης νομίσματος με την μορφή του «αναρχικού πατερούλη», πλιατσικολόγου και πογκρόμτσικ, Νέστορα Μάχνο, από την Ουκρανική Κεντρική Τράπεζα, αλλά και ένα, τουλάχιστον ανιστόριτο σχόλιο πάνω στην προσωπικότητα αυτή, που δημοσιεύτηκε στο «Βαθύ κόκκινο», είπαμε να φρεσκάρουμε λίγο την μνήμη μας στα πεπραγμένα του κατά την διάρκεια της Οχτωβριανής επανάστασης, πολύ περισσότερο που υπάρχουν και αναλογίες στο σήμερα...

________________

Ο πλιατσικολόγος πατερούλης Μάχνο
και η μικροαστική βάση του κινήματος του

Μια φορά κι ένα καιρό ήταν ένας αγρότης στην περιοχή της Ουκρανίας. Τον λέγαν Μάχνο. Το 17 κάτι κακά παιδιά πήραν την εξουσία χωρίς να ρωτήσουν κανένα όπως πάνω κάτω έγινε το 67 στην Ελλάδα. Ο Μάχνο είχε τα δικά του όμως μπλεξίματα και έκανε στρατό για να διώξει τους γερμανούς από την περιοχή του. Ήταν ένας ελευθεριακός στρατός και ο Μάχνο έλεγε ότι θα εφαρμόσει αναρχικές πρακτικές όπου θα πήγαινε και έτσι έκανε. Όχι σαν τους κακούς που σφάζανε λογοκρίναν και απαγόρευαν όποιον δεν συμφωνούσε μαζί τους και καπέλωναν τα Σοβιέτ. Ο στρατός του ήταν εθελοντικός και αντιεραρχικός. Οι κακοί μπολσεβίκοι ήταν εξουσιαστές. Ο Μάχνο όχι. Όμως ήρθε κάποια στιγμή που οι Μπολσεβίκοι ζήτησαν την βοήθεια του Μάχνο , αυτός τους την έδωσε αλλά αυτοί τον πρόδωσαν και άρχισαν να τον κηνυγούν. Αυτό έγινε κόντρα στον Ντενίκιν που ήταν Λευκοφρουρός. Μετά όμως από την προδοσία οι μπολσεβίκοι ξαναήρθαν να ζητήσουν την βοήθεια του Μάχνο γιατί τώρα ερχόταν ο Βράγνκελ. Οι μπολσεβίκοι δεν μπορούσαν χωρίς τον Μάχνο, ο οποίος στην ουσία έσωσε τους Μπολσεβίκους μιας και αυτός έκανε όλη την δουλειά. Αφού νικήσαν τον Βράνγκελ οι μπολσεβίκοι σαν καλοί εξουσιαστές που ήταν βάλθηκαν να προδώσουν ξανά τον Μάχνο και τον κυνήγησαν μέχρι που έφυγε για το Παρίσι.
...και ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα.

Σοβιετική αφίσσα που παρουσιάζει τον Μάχνο(αριστερά)
μαζί με τους Βράνκελ, Ντενίκιν, τους κοζάκους και την
εκκλησία

σημείο 1.
Οι Μαχνοβίτες ήταν κατά και υπεράνω των κομμάτων στα λόγια.Θέλαν τα σοβιέτ ελεύθερα χωρίς κόμματα.
Πίσω από την ακομμάτιστη σημαία όμως δεν ήταν μόνο οι Μαχνοβίτες. Σε δεκάδες κινητοποιήσεις πολιτικά αντιδραστικά ρεύματα(εσέρεοι, τσαρικοί) συχνά διακήρυτταν την ακομμάτιστη τους ταυτότητα για να κερδίσουν την εύνοια. Όμως οι Μαχνοβίτες ήταν συγκεκριμένης πολιτικής αντίληψης συγκεκριμένου χώρου. Αυτής των αναρχικών και όχι απλώς ένα ανεξάρτητο αυθόρμητο ακομμάτιστο κίνημα. Επίσης το τι σημαίνει Σοβιέτ χωρίς τους κομμουνιστές και τα πολιτικά κόμματα είναι κάπως αστείο. Δηλαδή Σοβιέτ μόνο με αναρχικούς. Επιπρόσθετα είχαν ή δεν είχαν την πλειοψηφία στα σοβιέτ οι Μπολσεβίκοι ; Οι αναρχικοί δεν είχαν καλά καλά αποφασίσει αναμεταξύ τους αν θα πρέπει να συμμετέχουν ή όχι σε αυτά.

Ο Μάχνο σε ...πλαστική φιγούρα!

σημείο 2.
Οι Μαχνοβίτες είχαν μια κρατική επικράτεια στην Ουκρανία στην ουσία. Κόντρα στις όποιες διακηρύξεις.
Οι Μαχνοβίτες φτιάξαν ένα ιδιότυπο κράτος. Γιατί ; Γιατί η ίδια η πραγματικότητα στο θέτει επί τάπητος ακόμα και όταν ελέγχεις ακόμα και μια μικρή περιοχή.΄
Είναι άλλη μια φορά που ανεξαρτήτως το ποιές είναι οι προθέσεις των αναρχικών αντιβαίνουν την ίδια την πρότερη τους αντίληψη. Με το ίδιο πρόβλημα θα έρθουν αντιμέτωποι οι Μπακουνικοί το 1873 και η CNT το 1936.

Ακόμα και αν δεν το βάπτιζαν οι Μαχνοβίτες ως κράτος και κυβέρνηση , όλα τα χαρακτηριστικά ήταν αυτά ενός κράτους και μιας κυβέρνησης.
-Είχαν νομισματική πολιτική.
-Έλεγχαν τον τύπο. Μάλιστα υπήρχαν περιπτώσεις λογοκρισιών, όπως εφημερίδες των μπολσεβίκων που ήταν κριτικές στον Μάχνο (Θου Κύριε !!! μα αυτά δεν τα κάναν μόνο οι κακοί Μπολσεβίκοι;)
-Αναδιανέμαν την γη σύμφωνα με συγκεκριμένους νόμους.
-Οργάνωναν τοπικά νομοθετικά συνέδρια.

Και σημαία διέθετε το κατάστημα

-Ελέγχαν ένοπλα αποσπάσματα για την διατήρηση της πολιτικής τους. Απειλώντας και βάζοντας σε καραντίνα Μπολσεβίκους.
-Επέβαλλαν αυστηρούς κανόνες υγιεινής για την δημόσια υγιεινή.Λόγω τύφου απειλούσαν με τιμωρία όποιον δεν κράταγε το σπίτι του καθαρό.
-Εκτός από τους Μαχνοβίτες (κάτω από την σημαία του ακομμάτιστου) απαγόρευσαν όλα τα κόμματα από το να εκλεγούν στα τοπικά όργανα.
-Κατάργησαν πολιτικές εξουσίες που ήταν αντίθετες στις πολιτικές τους ιδέες. Καταστέλλαν μέσω
της στρατιωτικής εξουσίας κάθε αντίπαλη πολιτική ιδέα και οργάνωση.
-Είχαν μυστική αστυνομία που συχνά πυκνά εκτελούσε άτομα χωρίς καν δίκη.

Ο αναρχικός ιστορικός Άβριτς μάλιστα μιλάει για κυβέρνηση στην μαχνοβίτικη επικράτεια.
Πηγές για το σημείο 2:

• Υπάρχουν πηγές κυρίως από τον Malet αλλά και από Skidra,Palij και Arvich.
• δείτε σημειώσεις από 62 ως 69 εδώ: http://www.isreview.org/issues/53/makhno.shtml
• Για τον Malet (Nestor Makhno in the Russian Civil War, 1917-1921): σε κριτική του βιβλίου του Malet εδώ: http://www.huri.harvard.edu/pdf/hus_volumes/vVI_n4_dec1982.pdf
• αναφέρεται ότι ο Malet τρέφει ξεκάθαρα συμπάθεια στον Μάχνο.Του Malet το βιβλιο συνιστά μάλιστα και το κυριο φιλο-μαχνοβιτικό site από το οποίο παραθέτει πηγές συστηματικά σε όλο το site.
• Ο Skidra είναι αναρχικός το βιβλίο :(Nestor Makhno-Anarchy's Cossack: The Struggle for Free Soviets in the Ukraine 1917-1921)
• Ο Palij (Anarchism of Nestor Makhno, 1918-21)
• Ο Avrich γνωστός αναρχικός ιστορικός

Για ...προσωπολατρεία κανείς, τίποτα;

σημείο 3.
Οι Μαχνοβίτες επιδίδονταν σε πλιάτσικο και λεηλασίες ακόμη και εις βάρος του Κόκκινου στρατού και ενίοτε και σε πογκρομ.

"Τα τρόφιμα, οι στολές και τα πολεμοφόδια αρπάζονται απ' όπου τύχει και όπου βρεθούν, και ξοδεύ­ονται με τον ίδιο απρόσεχτο τρόπο"
"Φανταστείτε δύο στρατούς πλάι πλάι. Στον έναν από αυτούς, ο στρα­τιώτης καλείται να παλέψει στο όνομα μεγάλων ιδεών, και οι διαταγές εκτελούνται: στον άλλο, δεν απαιτείται τίποτε από το στρατιώτη του λένε, ο,τιδήποτε πάρεις είναι δικό σου. Ο δεύτερος αυτός στρατός είναι του Μάχνο."
"ο στρατός του Μάχνο διεξήγαγε για πολύν καιρό μια ακούραστη και σκληρή μάχη ενάντια στον Κόκκινο Στρατό των εργατών και των αγροτών: οι μαχνοβικοί διέσπασαν τις γραμμές μας, κατάστρεψαν σιδηροτροχιές, έκοψαν τηλεγραφόξυλα, έβαλαν φωτιά στις αποθήκες, ανατίναξαν γέφυρες, εκτροχίασαν τρένα και κρέμασαν κομμουνιστές."

Τρότσκι

αναφορές πέρα από τον Τρότσκι επίσης στον Malet(φιλομαχνοβίκος) και στον Footman
για τα πογκρόμ δείτε εδώ

σημείο 4.
Ο στρατός του ήταν προσωποπαγής και όχι και τόσο αντιεξουσιαστικός και εθελοντικός όσο στα λόγια.
Ήταν εθελοντικός ο στρατός του Μάχνο όπως ισχυρίζονται αρκετοί;
α. Ο Τρότσκι αναφέρει ότι όποιος έμπαινε στο στρατό δεν μπορούσε και τόσο εθελοντικά να φύγει. Άμα έφευγε κινδύνευε με τιμωρία λόγω προδοσίας και ειδικά άμα πήγαινε στον Κόκκινο στρατό με θάνατο.
β.Αλλά πέρα από τον Τρότσκι. Για την περίεργη έννοια που δίναν στην λέξη "εθελοντικός" αναφέρουν οι Malet,Skirda και Footman. Αναφέρει πως η εθελοντική στράτευση που αποφάσισαν δεν είναι μια ατομική υπόθεση εν ολίγοις , αλλά αφού πάρθηκε η απόφαση από τα όργανα-συμβούλια-εκπρόσωποι θα πρέπει συλλογικά να στρατεύονται άτομα ανεξαρτήτως της ατομικής τους επιθυμίας. Σε αυτό συνηγορεί και ο Τζεημς Τζολ στο βιβλίο του Αναρχικοί.σελ.206-207

Όχι και τόσο εθελοντικός λοιπόν ο στρατός.Υπήρχαν και στοιχεία επιστράτευσης.

Μνημείο από τον τάφο του Μάχνο στο Παρίσι
Οι αστοί τίμησαν δεόντως την
"επαναστατική" δράση του

Άλλο σημείο που διέφερε υποτίθεται με τον εξουσιαστικό και μοχθηρό Κόκκινο Στρατό ήταν το ζήτημα της εκλογής των στρατηγών.
Η πραγματικότητα ήταν η εξής: Ο Μάχνο είχε δικαίωμα βέτο (Footman)
Ολοένα και επέλεγε ένα κλειστό αριθμό φίλων για τις αποφάσεις (Malet,Αβριτς)
Η εξουσία του στον στρατό ήταν απόλυτη αυθαίρετη και παρορμητική παρόλο τις προτάσεις άλλων στρατηγών για αλλαγή των δομών του. (Darch)
Ένα απόσπασμα μπορούσε να βγάλει μέχρι και διαταγή ότι οι διαταγές του στρατηγού πρέπει πάση θυσία να εκτελεστούν αρκεί να είναι νηφάλιος(Footman).
Καθώς ο πόλεμος προχωρούσε από την ψήφιση των αποφάσεων, ο στρατός έγινε όργανο εκτελέσεων κατόπιν διαταγή του Μάχνο για την τήρηση της πειθαρχίας (Malet)

Στοιχεία αναφέρει και ο Τρότσκι στο "Πως είναι οργανωμένος ο στρατός του Μάχνο".

Γνωστά είναι επίσης ότι ο Μάχνο αποκαλούνταν batko δηλαδή πατερούλης!!! ναι καλά είδατε,πατερούλης.O ίδιος μάλιστα υπέγραφε Πατερούλης Μάχνο.Και πολλές φορές ο στρατός υπέγραφε σαν Μαχνοβίτικος. Ο στρατός είχε κατα πολύ μεγάλο βαθμό ταυτιστεί με τον ίδιο τον Μάχνο !!! Κάπως αντιφατικό με την αντιεξουσιαστική και αντιιεραρχική θεώρηση των αναρχικών.

σημείο 5.
Τα ταξικά αίτια ανάπτυξης του κινήματος ήταν η έχθρα του αγρότη ιδίως του μεσαίου και πάνω
στον "πολεμικό κομμουνισμό" και το κράτος εν γένει. Είτε αστικό είτε εργατικό. ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΛΕΟΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ και χρήζει περαιτέρω ανάλυσης. Η βάση του δηλαδή ήταν μικροαστική εν αντιθέσει με τους μπολσεβίκους που και πριν και μετά τον Οκτώβρη είχαν συντριπτικές πλειοψηφίες στις μεγάλες πόλεις και στο προλεταριάτο όχι χωρίς βέβαια κάποιες διενέξεις λόγω κακουχιών. Αυτό καταμαρτυρά και άλλα αντίστοιχα αγροτικά κινήματα που παίρναν τα όπλα κάτω από συγκεχυμένες αντιλήψεις. Δεν ήταν ο μόνος ο Μάχνο, ίσα ίσα δεκάδες τέτοια κινήματα υπήρχαν. Μάλιστα σε μια περίοδο στον εμφύλιο
πόλεμο υπήρχαν ως ΚΑΙ 30 ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ στην επικράτεια της Ρωσίας , μια η σοβιετική και 29 άλλες !!!

Κόμικ που εκθειάζει τον Μάχνο στην
σύγκρουση του με τους μπολσεβίκους

σημείο 6.
Οι συμφωνίες με τους Μπολσεβίκους σπάσαν γιατί ο Μάχνο και ο στρατός λόγω ακριβώς της σύνθεσης δομής του ήταν αναξιόπιστος. Την μια πολεμούσε την μια έφευγε σαν λαγός, όποτε ήθελαν πολεμούσαν. Συν το γεγονός ότι οι Μαχνοβίτες ουδέποτε εγκατέλειψαν την ιδέα τους να ανατρέψουν την σοβιετική εξουσία και τους Μπολσεβίκους και με αυτόν τον τρόπο έπρατταν.

σημείο 7.
Οι μπολσεβίκοι εν αντιθέσει με τους Μαχνοβίτες είχαν πολιτική γραμμή διάσπασης των στρωμάτων του χωριού. Οι μαχνοβίτες αντιθέτως τα βρίσκαν μια χαρά και απευθύνονταν στους αγρότες σαν ενιαίο στρώμα κάτι που κάθε άλλο παρά ήταν στην πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα οι ίδιοι οι αγρότες ήταν χωρισμένοι από τους κουλάκους την μεσαία αγροτιά και την φτωχή. Οι μπολσεβίκοι είχαν επιρροή στους φτωχούς αγρότες και στην εργατική τάξη, οι εσέροι όσο και ο Μάχνο στα ανώτερα στρώματα της αγροτιάς."που θέλάν την ησυχία τους", και όχι τον πολεμικό κομμουνισμό των μπολσεβίων που σήμαινε επιτάξεις της καλλιέργειας για να καταπολεμηθεί ο λιμός που εν τέλει είχε 7 εκ. νεκρούς, και την στράτευση των γιών τους για να καταπολεμηθεί η ντόπια και ξένη αντίδραση των 14 στρατών.

Μερικά links:

• http://www.icl-fi.org/english/wv/archives/oldsite/2005/Makhno-839.html
• εξαιρετικά πλούσιο από πηγές και στοιχεία το:http://www.isreview.org/issues/53/makhno.shtml
• συνοπτικό αλλά καλό:http://www.marxist.com/History/russia_peasants.htm

Ο Μάχνο στην σημερινή Ουκρανία

Πως βλέπουν τον Πατερούλη Μάχνο σήμερα στην πατρίδα του;

Από Ουκρανική ταινία με θέμα τον Μάχνο

Διαφωτιστικό είναι :
Ένα κείμενο από έναν πικραμένο αναρχικό με την κρατική και εθνική διάσταση που έχει λάβει η μνημόνευση της δράσης του Μάχνο.
Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται στην επέτειο των 110των γενέθλιων του Μάχνο το 1998.
Η διοργάνωση της επέτειου περιλάμβανε ένα επιστημονικό συνέδριο διοργανωμένο από ένα κρατικό πανεπιστήμιο και μια λαϊκή εκδήλωση από τις τοπικές αρχές. Ο τόπος διοργάνωσης ήταν το χωριό του Μάχνο.
Ο αναρχικός και η ομάδα των αναρχικών που βρέθηκε εκεί (10 τον αριθμό) δυστυχώς δεν δίνει μαρτυρία του συνεδρίου , αλλά μας ανταμείβει εκφράζοντας την αγανάκτηση του με την 2η μέρα της επετείου που συμπεριλάμβανε την λαϊκή εκδήλωση.
Φθάνοντας λοιπόν στην πλατεία που ήταν σχεδιασμένη να λάβει χώρα η ομάδα των αναρχικών θα την βρουν γεμάτη. Στολισμένη με γαλανό/κίτρινες σημαίες της Ουκρανίας και μεγάφωνα που όταν δεν μετέδιδαν ποιήματα που παραφράζαν το μοτίβο ο Μάχνο είναι ο Τσάρος μας , ο Μάχνο είναι ο Θεός μας, φιλοξενούσαν ομιλίες από τις τόπικες αρχές. Οι οποίες δεν χάναν ευκαιρία να εκθειάζουν τον Μάχνο ως ένα μαχητή για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.
Η παράσταση περιλάμβανε την παρέλαση Κοζάκων που φέραν μια χαρά χριστιανικά σύμβολα και τον ερχομό καθηγητών και μαθητών με κι άλλες Ουκρανικές σημαίες.
Η ομάδα των 10 αναρχικών έμεινε στην απραξία και σε αγανάκτηση.

Να και η προτομή!

Από όσο φαίνεται όμως με ένα γρήγορο ψάξιμο βρίσκεις ότι δεν είναι μόνο τέτοιου είδους επέτειοι που γίνονται προς τιμήν του Μάχνο.

Υπάρχει ένα φεστιβάλ με την ονομασία "Ημέρα Ανεξαρτησίας με τον Μάχνο" που περιλαμβάνει ροκ συναυλίες, λογοτεχνία από εθνικούς ποιητές, τοματοπόλεμο, ντόπιους χορούς, τατουάζ και μπύρα(ή βότκα δεν ξέρω εγώ τι πίνουν).Λαμβάνει χώρα τον Αύγουστο για ευνοήτους λόγους.
φωτογραφίες.
Το φεστιβάλ περιγράφεται, για τυχόν παρεξηγήσεις, σε site αγγλικών(εν είδει τουριστικού happening) ως μη/αναρχικό αλλά περισσότερο εθνικό/Ουκρανικό και μάλιστα στα πλαίσια της Πορτοκαλί Επανάστασης. Υπεύθυνος της διοργάνωσης είναι ένας πολιτικός αναλυτής μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος (το όνομα δεν έχει να πει , σκεφτείτε και το ΠΑ.ΣΟ.Κ) τρίτο κόμμα που στήριξε στον 2ο γύρο τον νυν πρόεδρο της Ουκρανίας(τον φιλοδυτικό και φιλονατοικό Yushchenko υπέρμαχο των ιδιωτικοποιήσεων σερβιρισμένο με έναν Ουκρανικό εθνικισμό) που ανέβηκε κατά την Πορτοκαλί "Επανάσταση".
Το φεστιβάλ θεωρείται και σταθμός για δημόσιες σχέσεις πολιτικών προσωπικοτήτων, σαν τον Υπουργό Εσωτερικών της Ουκρανίας.

Μουστάρδα "Πατερούλης Μάχνο"

Αλλά δεν σταματάει μόνο εκεί η ενασχόληση με τον Μάχνο, ο Μάχνο αναφέρεται σε σελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών της Ουκρανίας όσο και σε σελίδα υπέρ της Πορτοκαλί "Επανάστασης"υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες ότι ο Μάχνο πλέον έχει λάβει μια διάσταση εθνικού ήρωα για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας από τους Ρώσους.

Υπάρχει και μουσείο για τον Μάχνο να υποθέσω δεν είναι κανένα αυτοδιαχειριζόμενο μουσείο αλλά κρατικό ή των τοπικών αρχών. Επίσης συνάντησα μια φωτογραφία από ένα κέρινο ομοίωμα του Πατερούλη(υπάρχει στο μουσείο:).

Πηγή: Τα παραμύθια του αναρχισμού