Περί κόμματος, "αυτοκριτικής", και διαδικτύου

Διαπίστωσα με πολλές και διάφορες αφορμές κάτι τρόπον τινά κωμικό μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου: έδειξα πολύ λιγότερη διάθεση κομματικής αυτοκριτικής ακόμη και από πολλούς συντρόφους στο διαδίκτυο που στο παρελθόν μπορεί να εξέφραζαν τις ενστάσεις τους για τις κριτικές μου στο ΚΚΕ. Είναι παράξενο να καταλήγεις ορθοδοξότερος των ορθοδόξων όταν έχεις ξεκινήσει με μια πολύ ελεύθερη σχέση με την αναγκαιότητα της κριτικής στο κόμμα και στους εκπροσώπους του. Μια πρώτη εξήγηση ίσως να συνίσταται στο ότι δεν δέχτηκα ποτέ να καταπιέσω αυτό που αισθάνομαι και σκέφτομαι για κανένα κόμμα, και έτσι δεν είχα κανένα απωθημένο που να ζητούσε διέξοδο τώρα, μετά την εκλογική κρίση. Μια δεύτερη πιθανώς να έγκειται στο ότι θεωρώ μάλλον μικροπρεπές έτσι και αλλιώς το να ασκώ κριτική βάσει κουκιών ή αριθμών: για μένα, το πόσα "κουκιά" μαζεύει κάποιος είναι εντελώς άσχετο με το αν μιλά την γλώσσα της πολιτικής αλήθειας ή όχι. Η αλήθεια δεν ήταν ποτέ ζήτημα "κουκιών", το έμαθε πρώτος ο Σωκράτης με την μορφή της γεύσης του κωνείου, που του προσφέρθηκε με την δημοκρατικότατη διαδικασία της πλειοψηφίας. 

Μια τρίτη και πιο πολύπλοκη εξήγηση αφορά το τι τελικά είναι ακριβώς αυτό το οποίο ονομάζουμε "αυτοκριτική". Και αυτό είναι ένα θέμα που δεν είδα πουθενά να θίγεται, ενώ θα έπρεπε να είναι η βάση της όλης συζήτησης. Γιατί χωρίς αμφιβολία, για να δικαιούται κάτι να ονομάζεται "αυτοκριτική" πρέπει να συμπληρώνει κάποιες προϋποθέσεις. 

α) Πρώτα από όλα, η αυτοκριτική προϋποθέτει μία σχέση του υποκειμένου που την πράττει με την αυθεντική περίσκεψη για πράξεις και παραλείψεις που διατηρούν μια συνάφεια με το δέον και πρακτέο. Δεν μπορείς δηλαδή να κάνεις "αυτοκριτική" όταν οι πράξεις ή οι παραλείψεις σου δεν δείχνουν ότι πράγματι είχες έναν στόχο. Η "αυτοκριτική" δεν είναι απλώς υποχρέωση, είναι επίσης προνόμιο, και από το προνόμιο αυτό εξαιρούνται όσοι δεν έπραξαν ποτέ με βάση αναγνωρίσιμους, εμπειρικά διαπιστώσιμους και ηθικά νουνεχείς στόχους. Για παράδειγμα, δεν μπορεί κάποιος που απατά το ταίρι του κατά συρροή να κάνει "αυτοκριτική"· δεν έχει την ηθική βάση για να την κάνει. Ούτε ένας κατά συρροή δολοφόνος δικαιούται να κάνει "αυτοκριτική" για τις πράξεις του· δεν του αναγνωρίζουμε το δικαίωμα της αυτοκριτικής. Αλλά και στην πολιτική, ένας πολιτικός σχηματισμός που δείχνει παντελή απουσία αρχών και συνέπειας, δεν δικαιούται να κάνει "αυτοκριτική": τι "αυτοκριτική" δηλαδή να κάνει ο Σαμαράς για τις επάλληλες κυβιστήσεις πάνω στο Μνημόνιο; Ο Τσίπρας ποια ακριβώς "αυτοκριτική" αναμένουμε να κάνει; Ποιες δεδηλωμένες και απαράβατες αρχές παραβίασαν αυτοί οι άνθρωποι για να έχει νόημα η αυτοκριτική τους; Αφού το ζήτημα είναι μάλλον ότι δεν υπήρχαν καν τέτοιες αρχές. 

β) Αν η αυτοκριτική είναι ένα προνόμιο το οποίο κερδίζεις αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι έχεις αρχές από τις οποίες παρέκκλινες ή τις οποίες δεν υπηρέτησες με τον καλύτερο εφικτό τρόπο, το δεύτερο προαπαιτούμενό της είναι ένα ακροατήριο το οποίο αναγνωρίζεις ρητά ως ηθικά ίσο και συμβατό με σένα. Ένας ιερέας που έδωσε τη ζωή του για τη θρησκεία του αλλά έκανε ένα τραγικό λάθος απέναντι στην πίστη του δεν πάει να κάνει "αυτοκριτική" σε όμιλο τζογαδόρων. Ένας πάρα πολύ αξιόλογος ποδοσφαιριστής που σε ένα κρίσιμο για την ομάδα του ματς δεν απέδωσε τα αναμενόμενα δεν κάνει "αυτοκριτική" στον Όμιλο Φιλάθλων της αντίπαλης ομάδας. Και ένας πολιτικός σχηματισμός ο οποίος ρητά διαχωρίζει εαυτόν πολιτικά και ηθικά από όλους τους άλλους δεν προσφέρει την "αυτοκριτική" του για να σπάνε πλάκα όσοι δεν τον σέβονται και όσοι δεν σέβεται ο ίδιος ως ομότιμούς του. 

Δύο λοιπόν είναι τα βασικά προβλήματα από αυτήν την άποψη με τις εκκλήσεις για "αυτοκριτική" του ΚΚΕ: πρώτον, τι σημαίνει η υποχρέωση στην δημόσια αυτοκριτική όταν η συντριπτική πλειοψηφία των ανταγωνιστικών σε σένα σχηματισμών δεν έχει καν το προνόμιο της αυτοκριτικής; Και δεύτερον, σε ποιον ακριβώς απευθύνεται αυτή η αυτοκριτική εφόσον την εκφέρεις όχι απλώς δημόσια αλλά και αδιακρίτως, έναντι του κάθε ανώνυμου και αδιευκρίνιστων προθέσεων φίτσουλα που έξαφνα αυτοαναγορεύται δικαστής, κατήγορος, δικηγόρος ή ειδικός επί των εσωκομματικών ζητημάτων επειδή εσύ του έδωσες αυτό το δικαίωμα;

Είναι δυνατόν η "αυτοκριτική" ενός Κομμουνιστικού Κόμματος να συνίσταται σε ανώδυνες προτροπές για περισσότερη "επικοινωνία", ωσάν αυτό από το οποίο πάσχει η πλήρως καλωδιωμένη και φλύαρη κοινωνία μας να είναι η έλλειψη ακόμα περισσότερου μπλα-μπλα; Είναι δυνατόν να συνίσταται σε προτάσεις για την κομματική συμπεριφορά απέναντι στο μέσο του διαδικτύου (μα γιατί να γράφει μόνο το "ΚΚΕ Κολωνακίου" στο twitter, να γράφει και το original); Μιλούμε για Κομμουνιστικό Κόμμα ή για διαφημιστική εταιρεία; Μόνο εγώ θεωρώ ότι η ριζική ετερογένεια ενός κομμουνιστικού κόμματος από το σύνολο όχι μόνο των πολιτικών ιδεολογιών αλλά και των πολιτισμικών έξεων και συνηθειών της αστικής κοινωνίας δεν πρέπει να εξαλείφεται αλλά αντίθετα να τονίζεται σαν κακό σπυρί στο μάτι της; Μήπως οι πρωτεργάτες του εργατικού και του κομμουνιστικού κινήματος διαγκωνίστηκαν για μια "θέση στον ήλιο" των αστικών μέσων της εποχής τους; Όχι, έφτιαξαν τα δικά τους μέσα, με τον δικό τους λόγο, και με τους δικούς τους όρους.

Το λέω εγώ, που συμπληρώνω πάνω από τέσσερα χρόνια διατηρώντας ιστολόγιο στο διαδίκτυο;  Ναι, το λέω εγώ, γιατί έκλεισα τέσσερα ιστολόγια σε αυτά τα τέσσερα χρόνια και δεν θα δίσταζα να ανοίξω και να κλείσω εκατόν τέσσερα όταν το διακύβευμα είναι η ελευθερία μου να μιλώ όπως θέλω, για ό,τι θέλω, και με όποιον θέλω αντί να κάνω την διακόσμηση της "μπλογκόσφαιρας" (σιγά τ' αυγά!), την "παρέα μοναχικών ψυχών", ή την στήλη του Κοσμοπόλιταν για άτομα με "πολιτικές ανησυχίες" του είδους: "άκουσα προχθές ότι οι κομμουνιστές τρώνε παιδιά σε ομαδικές τελετές, αληθεύει;" ή "γιατί δεν διαλύεται το Κομμουνιστικό Κόμμα, αφού όλοι μας εμείς οι πραγματικοί ριζοσπάστες νιώθουμε πως δεν μας εκπροσωπεί;", ή "γιατί δεν μας προσφέρετε έναν κομμουνισμό που να εγκρίνει την ατομική ιδιοκτησία, το ελεύθερο εμπόριο και τις επενδύσεις να σας ψηφίσουμε;"

Έγραψε μια έξοχη παρατήρηση ο αναρχικός (!) ιστολόγος L' Assiette au Beurre μιλώντας για το είδος λόγου που οι πλατείες εξίσωσαν με τη δημοκρατία: Οι περίφημες "προσωπικές ιδεολογίες" που δήθεν εκφράστηκαν στις πλατείες είναι απλώς "τα ιδεολογήματα" που έχει φυτέψει στους μικροαστούς "η άρχουσα μεγαλοαστική τάξη και που αναπαράγουν με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο σε μια δεδομένη στιγμή". Πρόκειται για μια διαπίστωση πολύ συμβατότερη με τον μαρξισμό από αυτή που περιορίζεται σε αφηρημένα ευχολόγια περί "αναγκαιότητας διαλόγου" με τις μάζες. Διαλόγου με ποιον ακριβώς; Με ποιες προϋποθέσεις; Με τι ακριβώς μιλά κάποιος όταν κάνει "αυθόρμητο διάλογο" με τον οποιονδήποτε εκφράζει απλώς "την προσωπική του άποψη"; Υπάρχει καν "προσωπική άποψη" σε κοινωνίες βουτηγμένες στην ιδεολογία από την κορφή ως τα νύχια; Και υπάρχει ιδεολογία που να μην είναι ενσυνείδητα σοσιαλιστική η οποία μπορεί να είναι οτιδήποτε άλλο από ιδεολογία της άρχουσας τάξης, καπιταλιστική ιδεολογία; Πού ακριβώς παρεπιδημούν οι "ουδέτερες" ή αθώες της ταξικής σύγκρουσης και διαπάλης ιδεολογίες, και μάλιστα σε καιρούς οξύτατης κρίσης;  Στον εγκεφαλικό φλοιό του καθένα;

Δεν θα φλυαρήσω περισσότερο. Τις θέσεις μου για τον "διάλογο" ως φετίχ της ύστερης καπιταλιστικής κοινωνίας τις έχω εκφράσει παλαιότερα ("Περί διαλόγου" Ι-VI). Τις σκέψεις μου για το είδος του (μεταμοντέρνου) "δημοκρατικού συγκεντρωτισμού" που εφαρμόζεται στην εντέλεια από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος φυσικά έχει δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι το κόμμα που καταπιέζει  τους πάντες μέσω "δημοκρατικού συγκεντρωτισμού" είναι το ΚΚΕ, θα τις εκθέσω στο άμεσο μέλλον. Εδώ θα ήθελα να περιοριστώ στο να πω ότι όταν μιλάς ως κομμουνιστής, δεν μιλάς ούτε με όρους "προσωπικής άποψης", ούτε με όρους του διαλέγεσθαι ως αυτοσκοπού. Αν αυτός ήταν ο στόχος του κομμουνισμού, καλό θα ήταν να ανοίξουμε όλοι κομμωτήρια ή να γίνουμε οδηγοί ταξί, και να διαλεγόμαστε με τις "προσωπικές απόψεις" του καθένα από το πρωί ως το βράδι.

Όχι. Ο κομμουνισμός δεν αφορά ούτε "γνώμες", ούτε "απόψεις", ούτε ψευδο-αυτοκριτικές για να μη λέει ο κόσμος πως δεν κάνουμε. Αφορά την αλήθεια και την αδάμαστη λύσσα απέναντι στον κόσμο όπως είναι, "την πραγματική κίνηση που καταργεί την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων"--την αλήθεια αυτής ακριβώς της αδάμαστης λύσσας για κατάργηση της "υπάρχουσας κατάστασης πραγμάτων." Αν αυτό που θέλουν ορισμένοι είναι μια "αυτοκριτική" του Κομμουνιστικού Κόμματος που, αφήνοντας τα πράγματα ανενόχλητα, θα διαβεβαιώνει τους μικροαστούς ότι σκέπτονται και πράττουν ορθά επειδή είναι πολλοί, και ότι δεν μας χωρίζει ποιοτικά τίποτα από αυτούς, παρακαλώ να λογιστώ ως πράγματι ορθοδοξότερος των ορθοδόξων, σταλινικότερος των σταλινικών και πιο απολιθωμένος των "απολιθωμένων", γιατί δεν θα πάρω. Η αυτοκριτική που θα ενδιέφερε εμένα γίνεται μεταξύ συντρόφων που αναγνωρίζονται ως σύντροφοι και εκφέρεται λιγότερο με λόγια και περισσότερο με πράξεις. Και οι πράξεις που στο δικό μου μυαλό αποδεικνύουν μια γνήσια κομμουνιστική αυτοκριτική έχουν όλες ένα κοινό παρανομαστή: προκαλούν τέτοιο τρόμο στους αστούς που τους αναγκάζουν πρώτους από όλους να φωνάξουν "προς Θεού, σταματήστε αμέσως την αυτοκριτική!"

Από το lenin reloaded