Αντικομμουνισμός και "αντικκεδισμός"

Ατόφιος αντικομμουνισμός

Το ερώτημα (σχηματικά: δεν είναι άραγε διαφορετικό πράγμα ο "αντικομμουνισμός" από τον "αντικκεδισμό";) τέθηκε ρητά στο ιστολόγιο και είναι σημαντικό να συζητηθεί, όχι μόνο γιατί είναι ένα επαναλαμβανόμενο στο δημόσιο λόγο ερώτημα, αλλά και γιατί είναι δυνητικά κρίσιμο για την περίοδο που έρχεται.

Θεωρώ την ιστορική απάντηση σ' αυτό αφενός υποχρεωτικά μακροσκελέστατη και αφετέρου δυνητικά ικανή να οδηγήσει σε διχογνωμία, το ίδιο ή και περισσότερο από το ίδιο το ερώτημα. Για αυτό το λόγο, θα επιχειρήσω να δώσω μια λογική/φιλοσοφική απάντηση, χωρίς βέβαια να εξισώνω τη μία μεθοδολογική οδό με την άλλη.

Προφανώς, ανάμεσα στις αρνητικού χαρακτήρα έννοιες "αντικομμουνισμός" και "αντικκεδισμός" μεσολαβεί, στο καταφατικό επίπεδο, η σχέση μεταξύ άφθαρτης/απόλυτης Ιδέας (κομμουνισμός) και απτής, ιστορικά συγκυριακής και πεπερασμένης ενσάρκωσής της (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας). Βρισκόμαστε, για να το πω σχηματικά, στο ίδιο πεδίο που βρίσκεται και ο Χέγκελ όταν διακρίνει μεταξύ του κράτους ως Ιδέας και του κράτους ως εμπειρικής πραγματικότητας. Εμείς βέβαια δεν θα διαπράξουμε το ιδεαλιστικό του σφάλμα, ανάγοντας την εμπειρική πραγματικότητα πίσω στον άφθαρτο και μεταφυσικό χαρακτήρα μιας Ιδέας.

Θα προτιμήσουμε να προτείνουμε τρεις απλές λογικές σχέσεις ανάμεσα στον "κομμουνισμό" ως έκφραση μιας ιδεολογίας που, ακριβώς επειδή δεν εδράζεται σε κάτι συγκεκριμένο, μπορεί να διατηρεί μια ιδεατότητα, και στο "ΚΚΕ" ως μια χωρικά και χρονικά πεπερασμένη κωδικοποίησή της. Σχηματικά, η σχέση του δεύτερου με την πρώτη μπορεί να έχει τις εξής λογικές μορφές:

α) Ταυτότητα: Το (όποιο) "ΚΚΕ" είναι η απόλυτη ενσάρκωση της ιδέας του κομμουνισμού. Και συνεπώς ο "αντιΚΚΕδισμός" είναι άμεσα και ουσιαστικά αδιαμεσολάβητα επίσης "αντικομμουνισμός." Θα απορρίψουμε αυτή την ιδέα κάθετα, μιας και ο μεταφυσικός της ιδεαλισμός είναι ο ίδιος ασύμβατος με κάθε μαρξιστική βάση σκέψης και δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην διαστροφή και στρέβλωσή της προς μια θεοκρατική, ουσιαστικά, κατεύθυνση.

β) Αντίθεση: Το (όποιο) "ΚΚΕ" είναι η απόλυτη άρνηση της ιδέας του κομμουνισμού. Σύμφωνα με αυτή την δεύτερη υπόθεση, είναι η υποστήριξη στο ΚΚΕ που εκφράζει τον "αντικομμουνισμό" και η σφοδρή του απάρνηση που φανερώνει έναν γνήσιο κομμουνισμό, μια αυθεντική σχέση με την ιδέα του κομμουνισμού ή με τον κομμουνισμό ως ιδέα. Θα απορρίψουμε ευθύς αμέσως και αυτή την υπόθεση, και θα το κάνουμε για δύο βασικούς λόγους:

i) Ως απλή λογική αντιστροφή της πρώτης, η υπόθεση αναπαράγει και τον μεταφυσικό ιδεαλισμό της, έχοντας το επιπλέον σφάλμα ότι δεν το γνωρίζει καν. Είναι μια αντικριτική αντίληψη που προσποιείται πως είναι κριτική, και συνεπώς είναι απλώς διπλά αντικριτική.

ii)  Είναι μια λογικά μη ελέγξιμη πρόταση εφόσον, χωρίς το βάρος του να δηλώσεις ρητά σε τι ενσαρκώνεται η ιδέα (αφού δεν ενσαρκώνεται στο όποιο Κομμουνιστικό Κόμμα) και χωρίς να εκθέσεις την ανταγωνιστική αυτή ενσάρκωση εξίσου στην δημόσια κριτική, δηλώνεις κάτι που δεν κάνει ρητές τις προϋποθέσεις του και άρα προάγει όχι τη διαφώτιση ενός ζητήματος αλλά αντίθετα την συσκότισή του, τις αδιαφανείς προϋποθέσεις και προθέσεις. Όπως και ο μεταφυσικός ιδεαλισμός, ο σκοταδισμός είναι φύσει ασύμβατος με τις κριτικές βάσεις του μαρξισμού, και συνεπώς είναι απαράδεκτη συνολικά η πρόταση β: Δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί με τρόπο συμβατό με την μαρξιστική κριτική λογική η αντίφαση και ασυμβατότητα μεταξύ "κομμουνισμού" και "ΚΚΕ." Και συνεπώς, δεν μπορείς να είσαι κομμουνιστής και "αντι-ΚΚΕ" ταυτόχρονα.

Αντί-ΚΚΕδισμός

γ) Διαφορά: To (όποιο) "KKE" δεν είναι ούτε ταυτόσημο με την ιδέα του κομμουνισμού, ούτε αντίθετο με αυτή (ή καθαρή άρνησή της), αλλά διαφορετικό από αυτή. Η διαφορά παίρνει αναγκαστικά την μορφή της μειονεξίας, μιας και δεν μπορεί η οικουμενική και άχρονη ιδέα να υπολείπεται αυτή της χωρικά και χρονικά πεπερασμένης της έκφρασης. Συνεπώς το (όποιο) "ΚΚΕ" υπολείπεται της ιδέας του κομμουνισμού, δηλαδή είναι μια ατελής μορφή αυτής της ιδέας.

Αυτό σημαίνει ότι είναι λογικά εφικτό να είσαι κομμουνιστής αλλά να μην είσαι ταυτόχρονα ΚΚΕ (πράγμα εντελώς διαφορετικό, φυσικά, απ' το να είσαι κομμουνιστής και ταυτόχρονα "αντι-ΚΚΕ").

Όμως τι σημαίνει στην πράξη να είσαι "κομμουνιστής αλλά όχι και ΚΚΕ";

Εάν θέλουμε να αποφύγουμε την οπισθοδρόμηση στον μεταφυσικό ιδεαλισμό, θα πρέπει να δεχτούμε όχι μόνο ότι κάθε ενσάρκωση της ιδέας θα είναι αναγκαστικά ατελής, αλλά και ότι η ιδέα είναι στην πραγματικότητα μόνο ένα συγκροτητικό πρόταγμα και συνάμα ένα ρυθμιστικό ιδεώδες που επιτρέπει την ιστορική κρίση επί πεπραγμένων και όχι μια ασώματη και αυθύπαρκτη ύπαρξη κάπου ψηλά στον ουρανό. Εφόσον, τώρα, κάθε δυνητική ενσάρκωση της ιδέας του κομμουνισμού είναι αναγκαστικά ατελής σε ένα ή άλλο βαθμό, η λογική λέει πως για κάθε πρόταση κριτικής στην συγκεκριμένη ενσάρκωση πρέπει να αντιστοιχεί και μία πρόταση κατάφασης για μια εναλλακτική, λιγότερο ατελή, ενσάρκωση της ίδιας ιδέας. Εάν λοιπόν είσαι κομμουνιστής αλλά όχι ΚΚΕ, πρέπει να είσαι κομμουνιστής και κάτι άλλο, λιγότερο υπολειπόμενο της ιδέας· ο κομμουνισμός σου είναι αναγκασμένος να δηλώσει μια εναλλακτική, πιστότερη ενσάρκωση της ιδέας. Αλλιώς, αν δηλώνεις μεν πως είσαι κομμουνιστής αλλά με μοναδική ενσάρκωση της ιδέας ένα αφηρημένο, ασαφές και πολιτικά μη μεταφράσιμο ιδανικό στο μυαλό σου, επιστρέφουμε στο πρόβλημα του μεταφυσικού ιδεαλισμού που μας οδήγησε να απορρίψουμε τις προτάσεις (α) και (β). 

Μπορείς λοιπόν, στη βάση της λογικής, να δηλώνεις κομμουνιστής και κάτι άλλο από ΚΚΕ, πχ ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΣΥΡΙΖΑ, κλπ, νοουμένου όμως ότι, ακριβώς επειδή υποτίθεται πως είναι η ιδέα του κομμουνισμού που σε καθοδηγεί στο να βρεις το ΚΚΕ ανεπαρκές ως ενσάρκωσή της, δεν επιτρέπεις στην ιδέα αυτή σε κανένα σημείο να συρρικνωθεί στην απλή άρνηση της ανταγωνιστικής ενσάρκωσης του κομμουνισμού που δηλώνει το όνομα "ΚΚΕ." Δεν την αναγάγεις, δηλαδή, σε απλό συνώνυμο της εκ των υστέρων άρνησης του εμπειρικά υπάρχοντος. Αυτό θα ήταν απλός (ή "αφελής") ιδεολογικός μηδενισμός.

Από αυτό το σημείο και μετά, ο ρόλος της αφηρημένης λογικής σταματά και ξεκινά ο ρόλος της ιστορικά απτής λογικής: νοουμένου ότι ο "κομμουνισμός" είναι, μεταξύ άλλων, ένα ρυθμιστικό ιδεώδες, ποιο σύνολο θέσεων, πρόγραμμα, κλπ ανταποκρίνεται θεωρητικά και πρακτικά περισσότερο στην συναντίληψη για την φύση αυτού του ιδεώδους; Η σύγκριση οφείλει να είναι καθαρά καταφατικού χαρακτήρα. Δηλαδή δεν είναι νόμιμο, εφόσον επιθυμείς να συνεχίσεις να δηλώνεις "κομμουνιστής", να απαντήσεις "τα δικά μου, διότι αυτά του ανταγωνιστή μου δεν ανταποκρίνονται". Είναι νόμιμο να απαντήσεις "τα δικά μου, για τον Χ, Ψ, Ω απτό λόγο, ενώ αυτά του ανταγωνιστή μου (ως προς την πιστότητα στην ιδέα του κομμουνισμού) δεν ανταποκρίνονται διότι υπολείπονται της ιδέας σε όλα τα σημεία στα οποία τα δικά μου ανταποκρίνονται, ενώ δεν ανταποκρίνονται και σε κανένα από τα σημεία στα οποία υπολείπονται τα δικά μου" (πολιτικά προγράμματα, θέσεις, κλπ).

Με αυτές τις προϋποθέσεις είναι εφικτό να είσαι ταυτόχρονα κομμουνιστής αλλά όχι υποστηρικτής του όποιου ιστορικά υπαρκτού και πολιτικά προσβάσιμου Κομμουνιστικού Κόμματος. Χωρίς αυτές, είσαι απλώς αντικομμουνιστής με το πρόσχημα ότι είσαι ενάντιος στο ιστορικά υπαρκτό και πολιτικά προσβάσιμο Κομμουνιστικό Κόμμα.

Σημαίνει αυτό πως οι εκάστοτε λίγο-πολύ συγκυριακές ενσαρκώσεις του (όποιου) Κομμουνιστικού Κόμματος, που άλλωστε δεν είναι ίδιες μεταξύ τους σε βάθος χρόνου ακόμα κι αν το όνομα παραμένει το ίδιο, είναι δεσμευτικές στο διηνεκές; Όχι, καθόλου. Σημαίνει μόνο ότι ένα οποιοδήποτε δεδομένο Κομμουνιστικό Κόμμα μπορεί να εκτοπιστεί ως κανονιστικού χαρακτήρα ενσάρκωση της ιδέας του κομμουνισμού όταν υπερκεράζεται και όχι όταν γίνεται απλώς αντικείμενο άρνησης. Και η υπερκέραση, όπως μας έμαθε ο Χέγκελ, είτε γίνεται κάτω απ' την ομπρέλα του ίδιου ονόματος είτε όχι, είναι ταυτόχρονα διατήρηση αυτού που τυγχάνει άρνησης ως πεπερασμένο, ατελές, ανεπαρκές, κλπ. 

Και αλλιώς: δεν υπάρχει κομμουνισμός χωρίς Κομμουνιστικό Κόμμα και δεν υπάρχει Κομμουνιστικό Κόμμα το οποίο να μην είναι η ιστορική άρνηση-και-συνάμα-διατήρηση ενός πρότερου ή ταυτόχρονα υπάρχοντος Κομμουνιστικού Κόμματος· δηλαδή επιτυχημένη κυοφορία μιας νέας κανονιστικού χαρακτήρα ενσάρκωσης της κομμουνιστικής ιδέας σε έναν χώρο και τόπο.

 

Από το Lenin reloaded