-Πώς θεμελιώνεται ότι η κρίση δεν είναι κρίση του κορονοϊού;

Στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου, ο κορονοϊός είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση έως την πλήρη αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας στον Τουρισμό και σε σχετικούς με αυτόν κλάδους. Υπ' αυτό το πρίσμα, πώς θεμελιώνεται ότι η κρίση δεν είναι κρίση του κορονοϊού;

Σίγουρα, η πανδημία και τα μέτρα διαχείρισής της είχαν έντονο αποτύπωμα στην τουριστική δραστηριότητα και ως εκ τούτου επέδρασαν συνολικά στην πορεία και στο βάθος της κρίσης στη χώρα μας. Ωστόσο, για να αποτιμήσει κανείς συνθετικά το θέμα και να χαρακτηρίσει κατάλληλα την κρίση όταν εξετάζει το προαναφερθέν φαινόμενο, πρέπει να συνυπολογίσει μια σειρά από παράγοντες που σχετίζονται με τη διάρθρωση της οικονομίας, όπως το μέγεθος του τουριστικού κλάδου, τον προσανατολισμό του στον εξωτερικό τουρισμό, τη συσσώρευση κεφαλαίου στον κλάδο όλο το προηγούμενο διάστημα, φαινόμενα πριν την εμφάνιση της πανδημίας, αλλά και τα ίδια τα διαχειριστικά μέτρα για την πανδημία.

Η ελληνική καπιταλιστική οικονομία χαρακτηρίζεται από έναν πολύ μεγάλο τουριστικό κλάδο, η συνολική συνεισφορά του οποίου στην οικονομία πιθανά υπερβαίνει το 30% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας. Ο κλάδος του Τουρισμού στην Ελλάδα «έτρεχε» τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια, ακόμα και εν μέσω της καπιταλιστικής κρίσης του 2008-2009, με ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης.

Στον κλάδο παρατηρούνταν ρεκόρ αφίξεων και εισπράξεων, υψηλή επενδυτική δραστηριότητα από μεγάλους διεθνείς και εγχώριους ομίλους σε νέες ξενοδοχειακές μονάδες, σε επέκταση παροχών, κλινών και υπηρεσιών και δανεισμός για να στηριχθεί αυτή. Στην πραγματικότητα, ο κλάδος έχει όλο το προηγούμενο διάστημα γίνει αποδέκτης μεγάλου όγκου κεφαλαιακών τοποθετήσεων με τη μορφή νέων καταλυμάτων και ανακαινίσεων, υψηλής αξίας γης, επενδύσεων σε υποδομές αναψυχής κ.ά. Πρόκειται για έναν κλάδο στον οποίο το επενδυμένο κεφάλαιο είχε πολύ μεγάλο όγκο.

Παράλληλα, μετά την εκδήλωση της κρίσης του 2008, και ειδικά μετά το 2015, τόσο επί ΝΔ όσο και επί ΣΥΡΙΖΑ, ο κλάδος του Τουρισμού αποτέλεσε χαρακτηριστικό κλάδο της «εξωστρεφούς» καπιταλιστικής οικονομίας, δηλαδή λειτουργούσε κυρίως εξαγωγικά (με μόνη διαφορά ότι το «τουριστικό εμπόρευμα» καταναλώνεται με φυσική παρουσία του πελάτη στη χώρα μας), βάσει της αναλογίας 90-10, δηλαδή 90% ξένος τουρισμός και 10% εγχώριος. Είναι λοιπόν κλάδος στενά συνδεδεμένος με την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία και άρα έκθετος σε γενικές αναταράξεις στον κλάδο παγκοσμίως.

Το μεγάλο μέγεθος του κλάδου και ο προσανατολισμός του μακριά απ' την ικανοποίηση των αναγκών αναψυχής του λαού στη χώρα δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Δεν προέκυψαν. Είναι αποτέλεσμα της καπιταλιστικής ανάπτυξης, έχουν σαφές «ταξικό λόγο». Το κεφάλαιο επενδύει στον Τουρισμό γιατί ο κλάδος έχει υψηλή κερδοφορία, στις πλάτες των ολοένα και περισσότερο εκμεταλλευομένων εργαζομένων του, που παρά την εντυπωσιακή ανάπτυξη δεν είδαν βελτίωση σε εισόδημα και δικαιώματα. Το μέγεθος του Τουρισμού είναι χαρακτηριστικό της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού, στην οποία ορισμένοι κλάδοι αυξάνονται αναλογικά περισσότερο από άλλους, στη βάση της κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Ετσι, η «τουριστική» οικονομία προσανατολισμένη στους εισαγόμενους τουρίστες και το μέγεθός της είναι καπιταλιστικό φαινόμενο, είναι όψεις της ανισόμετρης ανάπτυξης και της υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου στην εγχώρια οικονομία.

Παράλληλα, ο ανταγωνισμός μεταξύ μεγάλων κεφαλαίων απ' τη μία και μικρών κεφαλαίων και αυτοαπασχολούμενων στον κλάδο διογκωνόταν όλο το προηγούμενο διάστημα και στη φάση της ανάπτυξης. Η διαπάλη για το αν ο τουρισμός πρέπει να είναι all-inclusive, για τα Airbnb, για το μέγεθος που υποστηρίζει κάθε περιοχή, για τις μεγάλες επενδύσεις που συγκεντρώνουν την τουριστική αγορά, για την κρουαζιέρα και τα αποτελέσματα στην τιμολογιακή πολιτική των αεροπορικών και των μεταφορικών ομίλων κ.ά. είναι πλευρές της διαπάλης μεταξύ μερίδων του κεφαλαίου για την κατανομή της αγοράς και των κερδών στον τουριστικό και τους συναφείς κλάδους.

Τελικά, η δραστική πτώση την περίοδο 2020-2021 στον Τουρισμό και η δυσανάλογη επίδρασή της στην ελληνική οικονομία γίνεται πάνω στο έδαφος της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης, του κριτηρίου της κερδοφορίας των επενδύσεων των επιχειρηματικών ομίλων.
Τα μέτρα για τον κορονοϊό σαφώς επέδρασαν. Και επέδρασαν σημαντικά. Αλλά, τελικά, περισσότερο ως «πρόσθετο χειρόφρενο» της οικονομικής δραστηριότητας, στο φόντο οξυμένων αντιθέσεων του καπιταλισμού, βαθέματος της αντίθεσης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία.

Αλλωστε, δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι και τα μέτρα διαχείρισης της πανδημίας δεν είναι ουδέτερα, δεν «φυτρώνουν» ως γενικές αταξικές λύσεις. Αντίθετα, τα ίδια τα μέτρα διαχείρισης της πανδημίας υλοποιούνται με κριτήριο την κερδοφορία του κεφαλαίου, την ταχεία έξοδο απ' την κρίση, τη διασφάλιση της καπιταλιστικής εξουσίας, από ένα κράτος, το αστικό κράτος, ο ρόλος του οποίου υπαγορεύεται απ' τον χαρακτήρα του, ως κράτος του κεφαλαίου. Για παράδειγμα, η υποχρηματοδότηση του κρατικού συστήματος Υγείας και η εμπορευματοποίησή της, η χρησιμοποίηση των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας ως εργαλείου κερδοφορίας του μεγάλου κεφαλαίου, η στήριξη του μεγάλου κεφαλαίου, η αξιοποίηση της πανδημίας για να προωθηθούν μέτρα που διακαώς επιδιώκει το κεφάλαιο και που δεν θα αρθούν με τη «λήξη της πανδημίας», η γενικευμένη καταστολή και παρακολούθηση, οι αποφάσεις και οι λεπτομέρειες της καραντίνας και των άλλων μέτρων διαχείρισης της πανδημίας που λαμβάνονται απ' το αντιδραστικό, αντιλαϊκό κράτος του καπιταλισμού, που έχει σαφώς καθορισμένο χαρακτήρα, αποστολή και ρόλο, ανεξάρτητα απ' το αν κυβερνά η ΝΔ ή ο ΣΥΡΙΖΑ ή ο οποιοσδήποτε άλλος, είναι πλευρές που φωτίζουν την ταξικότητα των λύσεων «κατά της πανδημίας».

Ο καπιταλισμός τελικά είναι ένοχος τόσο για την προετοιμασία της κρίσης υπερσυσσώρευσης όσο και για πλευρές της εκδήλωσής της. Γι' αυτό και η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί ουσιωδώς με τη λήξη της πανδημίας ή ακόμα και με την επάνοδο στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Την κρίση θα τη διαδεχτεί μια νέα φάση ανάπτυξης που θα απαιτεί συνεχείς θυσίες για να θωρακιστεί, και στη συνέχεια μια νέα κρίση, όπως και αν αυτή χαρακτηριστεί ή ονομαστεί...

Πηγή: Ριζοσπάστης