Και μετά ήρθε η Κίνα!..

“Σφίγγει ο κλοιός”… “στο μάτι του κυκλώνα”… “προ των πυλών”… “μηχανισμοί θωράκισης”… Αυτή είναι η τρέχουσα ορολογία, δραματοποίηση – δημαγωγική κατασκευή της παράνοιας (και) στα μέρη μας. Στο ελλαδιστάν μέσα σε 4 μήνες πέθαναν από επιπλοκές της γρίπης (: πνευμονία) πάνω από 60 άτομα· αλλά αυτό δεν ήταν λόγος κήρυξης “κατάστασης πολιορκίας”… Με το πρώτο διαπιστωμένο κρούσμα covid-19 σε ελληνικό έδαφος κι ακόμα χειρότερα αν πεθάνει κάποιος, θα δείτε τι θα γίνει.

Πιο σωστά: θα δείτε μερικά πράγματα· αλλά όχι όλα· και σίγουρα όχι τα πιο σημαντικά… (Θα πρέπει όμως όλα να αναδειχθούν στις λογικές και όχι στις πανουκλιασμένα συγκινησιακές αλληλουχίες τους…)

Χτες το πρωί, σ’ έναν καθεστωτικό ρ/σ πρώτης γραμμής ένας δημοσιογράφος (απ’ τους θεωρούμενους “σοβαρούς”) σχολιάζοντας τις covid-19 εξελίξεις παρατήρησε με την μεγαλύτερη φυσικότητα του κόσμου (η μεταφορά των λόγων του είναι ακριβής, λέξη – λέξη):

…Είναι ένα μεγάλο πείραμα αυτό που συμβαίνει στην ιταλία. Γιατί βλέπουμε αυτά που συμβαίνουν στην Κίνα, βλέπουμε μια πόλη ολόκληρη με πολλές εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους να μπαίνει σε καραντίνα, και οι άνθρωποι να κλείνονται στα διαμερίσματά τους, και να διακόπτεται η ζωή. Αλλά εκεί είναι η Κίνα! Είναι ένα ερώτημα να δούμε κατά πόσον μπορεί, μπορούν τέτοια μέτρα περιορισμού του ιού, να εφαρμοστούν με επιτυχία σε μια ανοιχτή, ευρωπαϊκή κοινωνία, με φιλελεύθερη νοοτροπία, που τους καταναγκαστικούς περιορισμούς τους αντιμετωπίζει με εχθρικό τρόπο…

Ακριβώς περί αυτού πρόκειται! «Να δούμε… [από διαφορετικές οπτικές γωνίες ανάλογα με τη θέση του καθενός στις δομές εξουσίας] … ‘πόσο κίνα’ μπορούν να γίνουν τα «φιλελεύθερα» ευρωπαϊκά κράτη· και πόσο πειθαρχημένες μπορούν να γίνουν οι κοινωνίες τους υπό τον φόβο του θανάτου…».

Γιατί όμως ΑΥΤΟ είναι μακράν το σημαντικότερο, τόσο σημαντικό ώστε να οπλοποιείται (προπαγανδιστικά) ένας μάλλον ασήμαντος ιός· τόσο σημαντικό ώστε να διατίθενται οι μηχανισμοί εξουσίας να «πειραματισμούν» αξιοποιώντας αυτήν την προπαγανδιστική οπλοποίηση;
Οι αλλαγές στους συσχετισμούς δύναμης και στον παγκόσμιο καταμερισμό εξουσίας (κεφαλαίου και εργασίας) των τελευταίων 15 χρόνων ήταν μεν προβλέψιμες στα γενικά τους χαρακτηριστικά [...], ωστόσο είναι εντυπωσιακές για την ταχύτητα και την ποιότητά τους. Επιπλέον, είναι ένα πράγμα να προβλέπεται κάτι (γενικά και αόριστα) και εντελώς διαφορετικό να γίνεται πραγματικότητα συγκεκριμένη, απτή – και “αναθεωρητική”…

Το κεντρικό ζήτημα αυτών των αλλαγών είναι η ανάδειξη του κινέζικου καπιταλισμού σαν νο 1 στον πλανήτη· και προσέξτε: αυτή η ανάδειξη βρίσκεται σε εξέλιξη, καθόλου δεν έχει φτάσει στα οριστικά της επίπεδα.

Η ανάδειξη είναι συντριπτική για τον “δυτικό, πρωτοκοσμικό” καπιταλισμό, για πολλούς λόγους. Για παράδειγμα, απ’ την εποχή των “μεγάλων ανακαλύψεων” (: των μεγάλων αποικιοποιήσεων του πλανήτη, απ’ τα τέλη του 15ου αιώνα) ως και τις αρχές του 21ου το “κέντρο του κόσμου” (οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό, ιδεολογικό) βρισκόταν πάντα σ’ αυτήν την μεριά του πλανήτη, με κοινό τόσο την θρησκεία όσο και την αλληλεπίδραση μεταξύ βασιλείων, αυτοκρατοριών, και αργότερα κρατών.
Φυσικά η κινέζικη αυτοκρατορία ήταν ισχυρή ακόμα κι ως τον 18ο αιώνα· αλλά έχασε (ή έτσι φαινόταν) την καπιταλιστική εκτόξευση…

Υπάρχει όμως μια άλλη διάσταση των εξελίξεων, που φτάνει εύκολα μέχρι τον covid-19, την υγιεινιστική τρομοκρατία και … «τα μεγάλα πειράματα». Για τον δυτικό κόσμο (ευρώπη και βόρεια αμερική) η νίκη τους στον 3ο παγκόσμιο (τον λεγόμενο «ψυχρό») πόλεμο, δεν ήταν απλά η εξαφάνιση ενός υπολογίσιμου στρατιωτικά αντίπαλου. Ήταν, κυρίως, η πεποίθηση ότι ο (νεο)φιλελευθερισμός, δηλαδή «η οικονομία της αγοράς», οι «ατομικές πρωτοβουλίες», η “ελευθερία” και οι «ατομικές εφευρετικότητες» (το «όσο πιο λίγο κράτος γίνεται»…) είναι ο μοναδικός τρόπος καπιταλιστικής και τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας. Οι Steve Jobs και οι Bill Gates δεν ήταν απλά κάποιοι καπάτσοι που έκαναν πετυχημένες επιχειρήσεις. Ήταν η αλληγορία του (νεο)φιλελεύθερου καπιταλισμού, και η τρανή απόδειξη της ακατανίκητης υπεροχής του (έναντι του δυσκίνητου, σπάταλου και τυραννικού σοβιετικού μοντέλου των πενταετών πλάνων και της καταστολής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας): οι κατσαβιδάκηδες πιτσιρικάδες που μαστορεύουν στα γκαράζ των οικογενειακών σπιτιών και από κει ξεπηδάνε ιδέες, καινοτομίες, κι άλλες ιδέες κι άλλες καινοτομίες – και εταιρείες μεγάλης εμβέλειας – έγινε ο μύθος και ο θρύλος της 3ης βιομηχανικής επανάστασης (υπό αμερικανική ηγεμονία, για να μην ξεχνιόμαστε)… Απ’ τα ’90s και μετά οπωσδήποτε.

Ήταν τόσο καθολική η βεβαιότητα ότι αυτό και μόνον αυτό το μοντέλο (των αδέσποτων καινοτόμων με τις φανταιζί ιδέες που υπάρχουν επειδή ο (νεο)φιλελευθερισμός το επιτρέπει και το ενισχύει· του «ανθρώπινου κεφάλαιου» που μπορεί να είναι multiculture αλλά σίγουρα είναι ατομικό, κλπ) ταιριάζει πια γάντι στον καπιταλισμό, ώστε όχι μόνο αναγγέλθηκε «το τέλος της ιστορίας», αλλά έπαψε να είναι καν και καν ζήτημα απορίας αν πράγματι ισχύει αυτό. Μ’ άλλα λόγια: ο δυτικός (και οπωσδήποτε: ο αμερικανικός) δρόμος της καπιταλιστικής εξέλιξης μέσω της 3ης βιομηχανικής επανάστασης κηρύχτηκε ο μοναδικός εφικτός…

Και μετά ήρθε η κίνα!.. Με τα ("ηττημένα και ξεπερασμένα προ πολλού…") “πενταετή πλάνα” της "μονοκομματικής" εξουσίας της, σε συνδυασμό όμως με κάμποσα στοιχεία “οικονομίας της αγοράς”, “ελεύθερης κατανάλωσης”, κλπ!

Ως γνωστόν ο κινέζικος (και γενικότερα ο ασιατικός, πλην ιαπωνικού) καπιταλισμός προοριζόταν για το καθολικό εργοστάσιο των βασικών εμπορευμάτων της κοινωνικής αναπαραγωγής της δύσης (από μπλουζάκια και παντόφλες μέχρι ηλεκτρικά σίδερα που αυτοπυρπολούνται), με χαμηλότατο κόστος παραγωγής (: τα αυταρχικά καθεστώτα θα εξασφάλιζαν φτηνή εργασία για λογαριασμό των “φιλελεύθερων δημοκρατιών” της δύσης…) και άρα χαμηλές τιμές· έτσι ώστε να κρατιούνται χαμηλά οι μισθοί και, κυρίως, η ταξική / πολιτική αυτοσυνείδηση της δυτικής εργατικής τάξης. Ήταν γι’ αυτόν τον λόγο που το Πεκίνο έγινε δεκτό στον ΠΟΕ στην αρχή του 21ου αιώνα (μετά την κατάρρευση των “τίγρεων της νοτιοανατολικής ασίας” στα τέλη του προηγούμενου, ενδιαφέρουσα ιστορία αλλά έξω απ’ τις εδώ δυνατότητες)…

Και μετά ήρθε η δεκαετία 2008 – 2018, που για την δύση ήταν διάστημα όξυνσης της κρίσης που έτρεχε ήδη απ’ τα τέλη των ‘80s… Μέσα σε ιστορικό χρόνο dt, ο καπιταλισμός που λογαριαζόταν σαν «έντασης φτηνής εργασίας» (ο κινεζικός) όχι απλά μετατράπηκε και σε «έντασης κεφαλαίου»· όχι απλά άρχισε να κτυπάει την πρώτη θέση σ’ όλα τα ερευνητικά project όλων των τομέων (τεχνολογικής) αιχμής· αλλά επιπλέον σχεδίασε και άρχισε να εφαρμόζει το δικό του «σχέδιο Marshall» (χίλιες φορές μεγαλύτερο!), πρώτα εντός κινεζικής επικράτειας και ύστερα εκτός, στην ασία, στην αφρική, στη λατινική αμερική, παντού, για να εντάξει στον δικό του κύκλο συσσώρευσης και καπιταλιστικής αξιοποίησης το σύνολο του πλανήτη! Εννοούμε τους δρόμους του μεταξιού… Και μάλιστα όλα αυτά: χωρίς πόλεμο!

Αυτό ήταν κυριολεκτικά απίστευτο! Ο συνδυασμός ταχύτητας και απόδοσης (του κινεζικού καπιταλισμού) δεν είχε / έχει προηγούμενο στη δυτική ιστορία 5 αιώνων! (Το πόσο απίστευτο είναι το δείχνει το πόσο σπασμωδικά προσπαθεί να αντιδράσει ο μεγάλος ηττημένος, ο αμερικανικός καπιταλισμός…) Εκείνο, όμως, που είναι ακόμα πιο απίστευτο απ’ το απίστευτο είναι ο πυρήνας του κινεζικού παραδείγματος, κατευθείαν αντίπαλος και αμφισβητίας του (νεο)φιλελεύθερου μοντέλου. Το γεγονός δηλαδή ότι απέναντι στις (δυτικές) επιτυχίες της ιδιωτικής πρωτοβουλίας (το Παράδειγμα των κατσαβιδάκηδων / χάκερς νεαρών που δρουν αυτόβουλα και χύμα) αναδείχθηκε ένα άλλο Παράδειγμα, γνωστό από παλιά, θεωρούμενο οριστικά ξεπερασμένο, αλλά να τώρα: πολύ πιο πετυχημένο, πολύ πιο «παραγωγικό»· σχεδόν κατακλυσμιαία παραγωγικό… Το (καπιταλιστικό) Παράδειγμα του ισχυρού κεντρικού κράτους που σχεδιάζει την καπιταλιστική ανάπτυξη· το (καπιταλιστικό) Παράδειγμα των 5ετών πλάνων, που λέει «το 2025 θα είμαστε πρώτοι παντού στην 4η βιομηχανική επανάσταση» – και, ακόμα χειρότερα, αυτή η δήλωση (-απόφαση ενός κατά την άποψή του «κομμουνιστικού κόμματος») δεν είναι κομπασμός… Θα το πετύχει….

Θα ήταν δυνατόν η μορφή – κράτος να οργανώσει την κίνηση, την διασπορά και την αξιοποίηση των «ατομικών κεφαλαίων» πολύ καλύτερα, γρηγορότερα, αποδοτικότερα και δυναμικότερα απ’ την θρυλική «ελεύθερη αγορά»; Θα μπορούσε η μορφή – κράτος να καθοδηγήσει όχι την 2η βιομηχανική επανάσταση σε μια κατά βάση αγροτική κοινωνία (όπως έκαναν οι μπολσεβίκοι στη ρωσία στα ‘20s και στα ‘30s) αλλά την 3η, την 4η και την 5η, και μάλιστα ορίζοντας τις προδιαγραφές παγκόσμια κάνοντας τον καπιταλιστικό 21ο αιώνα κινέζικο / ασιατικό;

Η ερώτηση που ποτέ δεν τέθηκε στα λίγα χρόνια της (νεο)φιλελεύθερης εποποιίας έσκασε σαν βόμβα (ανομολόγητα; ας το πούμε…) ήδη απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ’10. Όταν π.χ. έγινε σαφές ότι το σχέδιο για την «καταπολέμηση της φτώχιας» στην κίνα (δηλαδή: για την αύξηση της καταναλωτικής δύναμης των πληβείων και την μείωση / διαχείριση των ταξικών εντάσεων), μέσα από μαζικές κρατικές επενδύσεις σε υποδομές, πανεπιστήμια, δίκτυα, πριμοδότηση των καινοτόμων ερευνών, πέτυχε· και αφορούσε το ασύλληπτο για τα δυτικά μέτρα μέγεθος των 900 εκατομυρίων υπηκόων! Όταν έγινε ακόμα σαφές ότι δυο κατσαβιδάκηδες στο γκαράζ ενός σπιτιού μπορούν να εφεύρουν το «ποντίκι» και την “επιφάνεια εργασίας” στους υπολογιστές – αλλά δεν πρόκειται ποτέ να εφεύρουν μια ποικιλία ριζιού που ποτίζεται με θαλασσινό νερό, αλλάζοντας εντελώς τα δεδομένα για την διατροφή (και την ζωή) εκατομμυρίων ασιατών πληβείων που υποφέρουν από έλλειψη γλυκού νερού…

Ήταν σοκ, το οποίο γίνεται ακόμα πιο έντονο όσο περνάει ο καιρός. Το αυταρχικό κινεζικό καθεστώς οργάνωσε τις ψηφιακές επικοινωνίες και όλες τις ψηφιακές σχέσεις των υπηκόων μεταξύ τους και με το κράτος σε μια ενιαία πλατφόρμα· κάνοντας πραγματικότητα ένα όνειρο (ή έναν εφιάλτη) που και στη δύση θα εκτίναζε την παραγωγικότητα, την καταναλωτικότητα, και τον έλεγχο του κοινωνικού εργοστάσιου… Αλλά, όπως θα υπονοούσε κι ένας αριστερούλης μεγαλοδημοσιογράφος, «… πώς μπορεί αυτό να επιτευχθεί στις δυτικές, φιλελεύθερες δημοκρατίες;…». Καλή ερώτηση…

Για την δική μας εργατική, κριτική ανάλυση, ο κινεζικός καπιταλισμός δεν είναι ένα γεωπολιτικό «ατύχημα» που θα το τακτοποιήσουν μερικές ατομικές βόμβες ριγμένες στα σωστά σημεία… Είναι ένα δυναμικό Παράδειγμα καπιταλιστικής συσσώρευσης για το παρόν και το μέλλον. Που ξεκίνησε από μια βάση 1,3 δισεκατομυρίων ανθρώπων, δουλεύτηκε ακριβώς σε μια τέτοια γίγα-βάση «ανθρώπινων κεφαλαίων»· και απέδειξε ότι η «αγορά» είναι περιορισμένης χρήσης· ότι έχει πολύ φθορά, χασούρα και «τριβή»… Κι ότι η μορφή – κράτος, ορατή και σαφής, μπορεί να γίνει ο πετυχημένος «τιμονιέρης» στην καπιταλιστική «ανάπτυξη» του 21ου αιώνα· πολύ πιο πετυχημένος απ’ την «αόρατη χείρα»….

Ποιά είναι η απόδειξη της θέσης μας; Ότι όλο και περισσότερα δυτικά κράτη, ομολογημένα ή όχι, «θα ήθελαν να γίνουν με κάποιον τρόπο κίνα». (Και θα το επιχειρήσουν, με επιθετικούς και βίαιους τρόπους…)

Ένας απ’ αυτούς, ένας απ’ τους τρόπους νομιμοποίησης του αναδυόμενου νεο-κρατισμού, ονομάζεται «το ζήτημα της δημόσιας ασφάλειας» – και έχει δουλευτεί κάτω απ’ τις μύτες σας (μας) στο όνομα της «αντιμετώπισης της τρομοκρατίας»· τα big data θα του δώσουν νέα εργαλεία και δυνατότητες…. Ένας άλλος τρόπος για την ίδια νομιμοποίηση ονομάζεται «το ζήτημα της δημόσιας υγείας». Πρόκειται για δύο βασικούς τομείς της πρωτοκοσμικής καθημερινότητας, στους οποίους οι αντιρρήσεις μπορούν να κηρυχτούν ακόμα και εκτός νόμου· και όπου η συγκέντρωση κεφαλαίου (που θα διαχειριστεί η μορφή – κράτος) μπορεί να εμφανιστεί όχι σαν «μια λύση ανάμεσα στις άλλες», αλλά σαν η μοναδική.

Καλά το καταλάβατε. Σ’ αυτή τη φάση ο δεύτερος τρόπος λέγεται covid-19· ένα πείραμα βρε αδερφέ!… Μόνο που δεν είναι εντελώς καινούργιος…

Πηγή: Sarajevo (1+2+3)

Βλέπε ακόμη:

• Οι εταιρείες κάπως στην άκρη…