-ΗΡΘΕ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ; #2

...συνέχεια από το προηγούμενο

Πέθαναν οι νεκροθάφτες;

Ποια δύναμη στην κοινωνία θα μπορέσει να σπάσει αυτόν το ασφυκτικό κλοιό στην παραγωγή και την ίδια τη ζωή; Ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία που εισήγαγε ο Κάρλ Μάρξ και ο Φρίντριχ Ένγκελς στη νεαρή Ένωση Εργατών ήταν η ιδέα ότι η κοινωνική επανάσταση θα μπορούσε να είναι μόνο έργο της ίδιας της εργατικής τάξης. Σύμφωνα με το κομμουνιστικό Μανιφέστο των Μαρξ και Ένγκελς οι νεκροθάφτες του εκμεταλλευτικού συστήματος είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. Είναι ζωντανοί σήμερα οι νεκροθάφτες;

Πίνακας 1. ποσοστό απασχόλησης στην αγροτική οικονομία, τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο:

	Αγροτική οικονομία	Βιομηχανία	Υπηρεσίες
1950	67%	15%	18%
1970	56%	19%	25%
1980	53%	20%	27%
1990	49%	20%	31%
2000	46%	20%	34%
2006	38,7%	21,3%	40%

Πηγή: ILO Παγκόσμια έκθεση απασχόλησης 2004-2005 και Ευρωπαϊκή Επιτροπή Απασχόλησης στην Ευρώπη 2004

Η έκθεση ILO για τις παγκόσμιες τάσεις στην απασχόληση δείχνει ότι για πρώτη φορά οι υπηρεσίες ξεπέρασαν την αγροτική οικονομία: το 2006 το μερίδιο του τομέα των υπηρεσιών στην απασχόληση παγκοσμίως ξεπέρασε για πρώτη φορά την αγροτική οικονομία αυξάνοντας από το 39,5% στο 40%. Το μερίδιο της αγροτικής οικονομίας μειώθηκε από το 39,7% στο 38,7%. Ο τομέας της βιομηχανίας έφτασε στο 21,3% της συνολικής απασχόλησης.

Τα δεδομένα στον Πίνακα 1 υπογραμμίζουν τρία γεγονότα. Πρώτον, η απασχόληση στην αγροτική οικονομία μειώθηκε στο τελευταίο μισό του αιώνα από 67% σε 38,7%. Οι τάξεις των αγροτών καταστράφηκαν. Στην Ευρώπη η διαδικασία αυτή συνεχίζεται εδώ και τρεις αιώνες. Σήμερα η διαδικασία αυτή είναι σε εξέλιξη σε όλο τον κόσμο. Δεύτερον, υπάρχει αύξηση της απασχόλησης στις υπηρεσίες. Θα επιστρέψουμε σε αυτό αργότερα. Τρίτον, βλέπουμε στασιμότητα ακόμα και μικρή άνοδο της απασχόλησης στη βιομηχανία σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της μείωσης της απασχόλησης στη βιομηχανία στις αναπτυγμένες χώρες και της αύξησης της σε άλλες περιοχές[4].

Είναι καλύτερα να διαχωρίζουμε τον πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα. Ο πρωτογενής τομέας, η αγροτική οικονομία σημαίνει την εξαγωγή από τη φύση. Ο δευτερογενής τομέας, η βιομηχανία σημαίνει την αλλαγή της φύσης. Και ο τριτογενής τομέας τα υπόλοιπα. Σήμερα πολλοί κλάδοι που ανήκουν στο δευτερογενή τομέα χαρακτηρίζονται ως «υπηρεσίες». Αυτό οδηγεί σε μια διαστρεβλωμένη εικόνα.
Επιπλέον αυτά τα στοιχεία δεν λαμβάνουν υπόψη τις σχέσεις ιδιοκτησίας.
Οι ιδιοκτήτες μεγάλων κτημάτων καθώς και οι ανεξάρτητοι αγρότες και οι εργάτες γης κατατάσσονται στην αγροτική οικονομία. Με τον ίδιο τρόπο οι επιχειρηματίες, τα στελέχη, οι αυτοαπασχολούμενοι και οι μισθωτοί εργάτες κατατάσσονται όλοι μαζί στο βιομηχανικό τομέα. Τα στοιχεία αυτά αποκρύπτουν την ταξική κοινωνία που στην ουσία είναι η σημερινή μας κοινωνία.

Ο καπιταλισμός γνωρίζει χοντρικά τρεις τάξεις που η κάθε μια τους υποδιαιρείται σε διάφορα στρώματα. Η ιδιοκτήτρια τάξη, που είναι ο ιδιοκτήτης των επιχειρήσεων, των μεγάλων κτημάτων, των μηχανών και της τεχνολογίας είναι ο ιδιοκτήτης των μεγάλων μέσων παραγωγής. Ιδιοποιείται τα αγαθά που παράγονται. Η μεσαία τάξη είναι η τάξη των μικρών ιδιοκτητών και των ανεξάρτητων παραγωγών. Η εργατική τάξη είναι η τάξη χωρίς μέσα παραγωγής. Πουλάει την εργατική της δύναμη και την ικανότητα της για εργασία.

Η εργατική τάξη είναι η καρδιά του συστήματος. Ο πλούτος της κοινωνίας δημιουργείται από την παραγωγική εργασία. Το κεφάλαιο μπορεί να μεγαλώσει μόνο με την υπεραξία που δημιουργείται στην παραγωγή. Η εργατική τάξη μπορεί να υπάρξει χωρίς καπιταλιστές αφεντικά αλλά τα αφεντικά δεν μπορούν χωρίς εργάτες. Σε αυτό ακριβώς έγκειται ο ρόλος τους ως παράγοντα για την ιστορική αλλαγή. Οι παραγωγικοί εργάτες είναι στην καρδιά της παραγωγής και βιώνουν τη διαφορά ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία. Είναι επίσης σε καλύτερη θέση ώστε να κατανοήσουν τη φύση του συστήματος. Πέρα από ένα βασικό πυρήνα που δραστηριοποιείται στην παραγωγή η εργατική τάξη αποτελείται από στρώματα μισθωτών που αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο τις αντιθέσεις του αυτού του συστήματος λόγω της συνεχούς κρίσης, της αυξανόμενης εργασιακής πίεσης, της αυξημένης ευελιξίας και της συνεχούς αβεβαιότητας.

Ο άνεργοι είναι επίσης μέρος της εργατικής τάξης. Έχει σημασία για τα καθήκοντα του εργατικού κινήματος και του εργατικού κόμματος να δώσουμε έμφαση σε αυτό το σημείο. Ωστόσο, οι άνεργοι σχηματίζουν ένα ξεχωριστό στρώμα καθώς δεν μπορούν εξορισμού να σταματήσουν ή να χτυπήσουν την οικονομική φύση του καπιταλισμού επειδή λόγω της κατάστασης τους είναι διασκορπισμένοι και ανοργάνωτοι. Επιπλέον, τους λείπει η πειθαρχειμένη και οργανωμένη λειτουργία της εργασίας ενώ όσο πιο πολύ μένουν εκτός της παραγωγικής διαδικασίας τόσο περισσότερο ισχύουν αυτά. Αυτό δεν σημαίνει ότι το άνεργο κομμάτι της εργατικής τάξης θα πρέπει να μείνει εκτός της μάχης αλλά το αντίθετο.

Οι νεκροθάφτες είναι κάθε άλλο παρά πεθαμένοι, είναι ολοζώντανοι. Σύμφωνα με τον ευρύ ορισμό η ευρωπαϊκή εργατική τάξη αριθμούσε 137,5 εκατομμύρια εργαζόμενους το 2002 από τους οποίους 2 εκατομμύρια ήταν εργάτες στην αγροτική οικονομία. Σε παγκόσμια κλίμακα πριν από 15 χρόνια υπήρχαν 884 εκατομμύρια άνθρωποι που δούλευαν με αμειβόμενη απασχόληση από τους οποίους 85 εκατομμύρια ήταν εργάτες στην αγροτική οικονομία[5].

Ποιος παράγει τον πλούτο;

Κάποια επιτελεία υποστηρίζουν ότι έχει περάσει ο καιρός που η παραγωγική εργασία δημιουργούσε τον κοινωνικό πλούτο. Η θεωρία της υπεραξίας ο πιο σημαντικός πυλώνας της οικονομικής θεωρίας του Μάρξ θεωρείται ξεπερασμένη. Ο Antonio Negri και ο Michael Hard γράφουν: «ο κεντρικός ρόλος που παίζει η υπεραξία στην παραγωγή ο οποίος παλιότερα εκπληρωνόταν από την εργατική δύναμη των μαζών των εργοστασιακών εργατών σήμερα εκπληρώνεται από τη διανοητική, μη υλική και επικοινωνιακή εργατική δύναμη». «Από αυτό απορρέει η σημασία ανάπτυξης μιας πολιτικής θεωρίας της αξίας»[6].

Αυτό βέβαια απέχει πολύ από την αλήθεια Οι άνθρωποι για να ζήσουν χρειάζονται τρόφιμα, ρούχα και άλλα υλικά αγαθά. Πρέπει να δουλέψουν, να παράγουν για αυτά τα αγαθά. Τον πλούτο της κοινωνίας τον παράγουν οι άνθρωποι με την υλική παραγωγή. Όλη η εργασία που ερμηνεύεται με αυτή την υλιστική έννοια μπορεί να θεωρηθεί γενικά ως παραγωγική εργασία. Η παραγωγή οργανώνεται κοινωνικά, συλλογικά. Μιας και παράγονται περισσότερα από αυτά που μπορούμε να καταναλώσουμε άμεσα ορισμένες ομάδες ανθρώπων ιδιοποιούνται συστηματικά αυτό το πλεόνασμα. Η κοινωνία υποδιαιρείται σε τάξεις. Σε μια ιδιοκτήτρια τάξη και σε μια τάξη χωρίς ιδιοκτησία. Σε κάθε ταξική κοινωνία η άρχουσα τάξη ιδιοποιείται το πλεόνασμα ή την πρόσθετη εργασία.

Ο εργάτης πουλάει την εργατική του δύναμη και λαμβάνει ένα μισθό γι’ αυτό. Ο μισθός είναι αυτό που λέμε «αξία» της εργατικής δύναμης. Είναι τα χρήματα που χρειάζεται ένας εργαζόμενος για συντήρηση, εκπαίδευση, υγεία, στέγαση κλπ.

Ο εργάτης φτιάχνει τα προϊόντα μέσω της εργασίας του. Όμως η αξία αυτών των προϊόντων είναι μεγαλύτερη από το μισθό. Η διαφορά είναι η «υπεραξία» και αυτή η αξία πάει ολόκληρη στον καπιταλιστή. Για παράδειγμα ένας εργάτης που δουλεύει 8 ώρες έχει βγάλει το μισθό του στις 3 ώρες (ή την αξία της εργατικής του δύναμης). Η εργασία των υπόλοιπων 5 ωρών είναι πρόσθετη αξία για τον καπιταλιστή. Σύμφωνα με το Μαρξ «η παραγωγή της υπεραξίας είναι ο απόλυτος νόμος αυτού του τρόπου παραγωγής»[7].

Αυτοί που δεν δουλεύουν στην παραγωγή, στην παραγωγή αγαθών δεν επιτελούν παραγωγική εργασία. Ο Μαρξ λέει «εφόσον ο άμεσος σκοπός και το πραγματικό προϊόν της καπιταλιστικής παραγωγής είναι η υπεραξία, μόνο αυτή η εργασία είναι παραγωγική και μόνο αυτός που επιτελεί μια τέτοια εργασία είναι παραγωγικός εργάτης καθώς παράγει άμεσα υπεραξία[8]». Αυτός που φτιάχνει πιάνο είναι παραγωγικός ενώ ο πιανίστας δεν είναι. Ο παραγωγός αναπαράγει το κεφάλαιο αλλά ο πιανίστας ανταλλάσει την εργασία του με πληρωμή. η δουλειά του παράγει κάτι αλλά δεν είναι παραγωγικός από οικονομική άποψη. Δεν είναι περισσότερο παραγωγικός από έναν που γυρίζει και λέει ανοησίες. [Εδώ ο Μέρτενς φαίνεται να αντιφάσκει με αυτό που λέει παρακάτω, μιας και ο πιανίστας αν δουλεύει για κεφαλαιοκράτη ή δουλεύει γενικότερα στην σύγχρονη μουσική βιομηχανία τότε παράγει υπεραξία].

Λόγω της πρόσφατης τεχνολογικής επανάστασης, υπάρχει σίγουρα μεγάλη ανάγκη για γνώση και επιστήμη των πιο σύγχρονων παραγωγικών διαδικασιών. Ωστόσο η ευφυΐα και η επικοινωνία έξω από την παραγωγή δεν δημιουργούν πρόσθετη αξία για το κεφάλαιο. Το ίδιο ισχύει για την εργασία που παράγει αγαθά που δεν μπαίνουν στην αγορά όπως ένα χειροποίητο έργο τέχνης στον πηλό.

Επομένως η παραγωγική εργασία είναι ένας προσδιορισμός της εργασίας που δεν έχει να κάνει με το περιεχόμενο της, ή με την αξία χρήσης που εμφανίζεται σε αυτήν κάθε φορά αλλά με την κοινωνική μορφή με την οποία πραγματοποιείται. Γι’ αυτό το λόγο μια εργασία με το ίδιο περιεχόμενο μπορεί να είναι ταυτόχρονα παραγωγική και μη παραγωγική.

Επίσης η εργασία που χρησιμοποιείται από το εισόδημα και όχι από το κεφάλαιο όπως οι υπηρέτριες, οι μάγειρες, οι κηπουροί, οι οδηγοί και οι σωματοφύλακες δεν είναι παραγωγική γιατί δεν δημιουργεί υπεραξία για το κεφάλαιο. Επειδή η υπεραξία δημιουργείται στην παραγωγή (παραγωγή προϊόντων) η εργασία στον χρηματοπιστωτικό τομέα (τράπεζες, ασφαλιστικές, επενδύσεις) δεν θεωρείται παραγωγική. Η κυκλοφορία των προϊόντων (πώληση, αποθήκες…) επίσης δεν δημιουργεί πρόσθετη αξία και γι’ αυτό το λόγο δεν είναι παραγωγική. Ωστόσο, η μεταφορά και η αποθήκευση θεωρούνται απαραίτητο κομμάτι της παραγωγής και είναι παραγωγικοί κλάδοι ακόμα και αν σύμφωνα με την κλασσική στατιστική θεωρούνται υπηρεσίες.

Η πρόσφατη τεχνολογική επανάσταση (πληροφορική, τηλεπικοινωνίες, ψηφιοποίηση) σημαίνει τεράστια πρόοδο για τις παραγωγικές δυνάμεις και αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο ότι ο κόσμος είναι έτοιμος να περάσει σε ένα σύστημα παραγωγής που δίνει προτεραιότητα στις ανάγκες του λαού. Δεν είναι μόνο οι υπολογιστές, το ίντερνετ, η μηχανοργάνωση και η ρομποτική που παράγουν τον πλούτο όπως υποστηρίζει ο Νegri και ο Hardt. Η πηγή της υπεραξίας είναι οι άνθρωποι που δουλεύουν στις μηχανές. Στην εργατική τάξη, στη μεγάλη ομάδα αυτών που πουλάνε την εργατική τους δύναμη για το μισθό υπάρχει ένας παραγωγικός πυρήνας. Μιλάμε για μια ολόκληρη ομάδα μισθωτών εργατών που δουλεύουν στην παραγωγή, τη μεταφορά και την αποθήκευση αγαθών και υπηρεσιών. Αυτή η ομάδα μπορεί να ονομαστεί βιομηχανικοί εργάτες.

συνεχίζεται....

Πηγή: International Communist Review via Αγκάρρα