Για τη διαμόρφωση των θεμελιακών όρων ενός κινήματος: Μορφικός και ταξικός χαρακτήρας ιστορικά (τρίτο μέρος)

Το 1968 αποτελεί λοιπόν έναν θρίαμβο ενάντια στο επαναστατικό υπόδειγμα του 1871/1889-1917. Αυτός είναι ο βασικός του αντίπαλος, και όχι, βέβαια, το δυτικό αστικό κράτος, το οποίο ποτέ δεν ταρακούνησε καν, πόσο μάλλον να επιχειρήσει να ανατρέψει. Ούτε, φυσικά, ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, ο οποίος μάλλον βρήκε κάποιες πολύ καλές διαφημιστικές ιδέες στην "κουλτούρα της αμφισβήτησης". Για αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν μπορεί να υποτιμηθεί καθόλου η σημασία του για την εξέλιξη του Ψυχρού Πολέμου, που είναι, άλλωστε, ένας κυρίαρχα ιδεολογικός πόλεμος.

-Ποια είναι η ευφυής τακτική της καπιταλιστικής, αστικο-φιλελεύθερης Δύσης όπως αυτή εκδηλώνεται το 1968;

Η Μαρξιστική ερμηνεία της ιστορίας είχε καταστήσει εξαιρετικά δύσκολο να υπερασπιστεί η αστική τάξη τον εαυτό της ως "προοδευτική" τάξη. Ήταν εξόφθαλμο στην Μαρξιστική σύλληψη της ιστορίας πως τα αστικά φιλελεύθερα καθεστώτα ήταν, στην καλύτερη των περιπτώσεων, αποδυναμωμένες παρωδίες των αστικών επαναστάσεων που συνέβησαν δύο αιώνες πριν. Η νεωτερικότητα του Λενινισμού, η εμφάνισή του ως ένα καθοριστικό βήμα μπροστά, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αμφισβητηθεί μέσα από την απόπειρα υπεράσπισης του υποδείγματος του 1776 και του 1789, αφού το 1917 τα συμπεραλάμβανε και τα ξεπερνούσε ήδη, όπως τα συμπεραλάμβανε και τα ξεπερνούσε ήδη το 1871. Η προλεταριακή δημοκρατία δεν ήταν άρνηση της αστικής, αλλά διαλεκτικό ξεπέρασμά της. Η εργατική τάξη δεν ήταν άρνηση της αστικής αλλά η νομοτελειακή διάδοχός της, αυτή που θα μπορούσε να ολοκληρώσει ένα ιστορικό έργο που η αστική ήταν ανίκανη να ολοκληρώσει και εχθρική, μετέπειτα, προς την ολοκλήρωσή του: την πλήρη κοινωνικοποίηση της παραγωγής και όχι απλώς την συγκέντρωσή της, την κοινωνικοποίηση δηλαδή των μονοπωλίων που είχε ήδη δημιουργήσει η αστική εξουσία.

Το 1968 ήταν καθοριστικό και ταυτικά ευφυές γιατί εγκατέλειψε την υπεράσπιση της αστικής εξουσίας με όρους ένδοξου παρελθόντος. Αντεπιτέθηκε στην μαρξιστική νεωτερικότητα ως πιο νεωτερικό από την ίδια: ως μετανεωτερικό. Δεν ήταν πλέον το ζήτημα ότι η αστική τάξη είναι αυτή που πρέπει να παραμείνει στο τιμόνι της ιστορίας, αλλά ότι δεν υπήρχαν ούτε "τάξεις", ούτε και "τιμόνια." Υπήρχαν μόνο "ταυτότητες": όχι αστοί και προλετάριοι, όχι εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι, αλλά "υποκείμενα", τα οποία ασκούσαν και δέχονταν εξουσία ταυτόχρονα, ήταν σημεία διέλευσης της εξουσίας (Φουκώ), καταπιέζονταν και καταπίεζαν σε μια τεράστια πιρανεζική φυλακή. Υπήρχαν γυναίκες, gay, λεσβίες, Μουσουλμάνοι, μετανάστες, φοιτητές, πρεκάριοι, λούμπεν -- τα πάντα εκτός από αστική τάξη και εργατική τάξη. Ακολουθούν οι εξής αναπόφευκτες συνέπειες αυτής της θεώρησης:

α. Ένα κίνημα δεν έχει απαραίτητα ένα στόχο αλλά πολλούς και ετερογενείς

β. Ένα κίνημα δεν είναι τόσο υβρίδιο όπου υπάρχει ένα δεσπόζον και ένα δευτερεύον στοιχείο σε ασταθή ισορροπία και ένταση, δεν είναι δηλαδή μια εγελιανή υπόθεση διαλεκτικής, αλλά ένα πολύχρωμο ποτ-πουρί, ένα κβαντικό σύστημα χαοτικών τροχιών και κινήσεων

γ. Είναι ανέφικτο και καταχρηστικό να χαρακτηρίζεις ένα κίνημα, το κίνημα είναι η άρνηση συμμόρφωσης με τα δικά σου "κουτάκια", τα οποία έχουν "πειθαρχική λειτουργία" και για αυτό είναι "εξουσιαστικά"

δ. Δεν είναι εφικτό να διαχωρίζεις "αντιδραστικά" και "προοδευτικά" κινήματα, όλα τα κινήματα είναι προοδευτικά, επειδή όλα τα κινήματα αμφισβητούν αυτό που τώρα υπάρχει και η αμφισβήτηση είναι πάντα κάτι το αριστερό και το αντιεξουσιαστικό. Αν επιχειρείται η ανατροπή ενός σοσιαλιστικού καθεστώτος, αυτό είναι σπουδαίο, γιατί είναι ένα καθεστώς. Και δεν διαφέρει σε τίποτε από το να επιχειρείται η ανατροπή ενός αστικού καθεστώτος. Απλώς αυτό δεν τυχαίνει να συμβαίνει πολύ, μάλλον επειδή στη Δύση δεν υπάρχουν "καθεστώτα" αλλά ανοιχτές στην ενδεχομενικότητα διαπάλες νέων κοινωνικών υποκειμένων.

Αυτοί, εν ολίγοις, είναι οι λόγοι που σήμερα μπορείς να χαιρετάς ναζιστικά ή να φοράς αγκυλωτούς σταυρούς, αλλά ταυτόχρονα να μην είσαι ούτε φασίστας ούτε Ναζί, αλλά μέρος μιας πολυτασικής συμμαχίας αμφισβήτησης· που μπορείς να ζητάς τον αποκλεισμό των άλλων από τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα αλλά χωρίς αυτό να καθιστά το "κίνημα" στο οποίο μετέχεις "αντιδραστικό" -- είναι απλώς "αντιφατικό" και "ακαθόριστο", όπως όλα τα πράγματα στη ζωή. Ο σχετικισμός είναι το μόνο πράγμα που δικαιούται να είναι ακατάσχετο, ο σκεπτικισμός απέναντι στην ολότητα το μόνο που μπορεί νομίμως να κυριαρχεί ολοκληρωτικά, και το "σύστημα" δεν έχει ούτε καθορισμένο περιεχόμενο, ούτε εξυπηρετεί κάποια τάξη: είναι απλώς "το σύστημα", και σε αυτό εντάσσονται όλοι --και αυτοί που αντιτάχθηκαν σε κάτι απαρχαιωμένο που λεγόταν καπιταλισμός-- εκτός από το "κίνημα" και τα "νέα του κοινωνικά υποκείμενα", που είναι τέτοια, επειδή λένε ότι είναι τέτοια.

____________

*Το πρώτο , το δεύτερο μέρος και ο επίλογος, εδώ.