Eθνικό Ίδρυμα Ερευνών: Ευρωλαγνεία και Ναφθαλίνη

Έληξε χθες το αφιέρωμα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με θέμα Επαναστατικά Κινήματα στη Νεώτερη Ευρώπη Πολιτική και Πολιτισμός. Ο κύκλος που διοργάνωνε το Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών και ο Τομέας Νεοελληνικών Ερευνών, περιλάμβανε τις παρακάτω θεματικές ενότητες:

• Γαλλική Επανάσταση
• Ιταλία: Επαναστατικά κινήματα του 19ου αιώνα
• Ελληνική Επανάσταση του 1821, πρώτο μέρος
• Ελληνική Επανάσταση του 1821, δεύτερο μέρος
• Ρωσική Επανάσταση

Με ενδιαφέρον περιμέναμε την αναφορά του κρατικού ιδρύματος στη ρωσική επανάσταση χωρίς βέβαια να τρέφουμε αυταπάτες για το τι θα ειπώνονταν σε αυτή τη θεματική ενότητα. Συγκεκριμένα, στα πλαίσια της ενότητας αυτής έγιναν τρεις ανακοινώσεις:

• Ρωσική Επανάσταση: από τον Θύμιο Νικολαίδη, διευθυντή ερευνών του ΕΙΕ
• Η Ρωσική Επανάσταση μέσα από τη ματιά του Βικτόρ Σερζ: από τον Παναγιώτη Μιχαηλάρη διευθυντή ερευνών του ΕΙΕ
• Η τέχνη στη Ρωσία την εποχή της Επανάστασης - Ρωσική Πρωτοπορία (1910-1930): από την Αφροδίτη Κούρια ιστορικό τέχνης

Διαβάζοντας και μόνο τους τίτλους των ανακοινώσεων αναρωτιέται κανείς πως εγγράφεται ο Βικτόρ Σερζ, ένας ήσσονος σημασίας λογοτέχνης που πέρασε ως διάττοντας αστέρας από την Ρωσική Επανάσταση, στο πλαίσιο των λογοτεχνών της Ρωσικής Επανάστασης;

Η ανακοίνωση του κ Νικολαΐδη έδωσε επιγραμματικά μερικά χρονολογικά στοιχεία για την Ρωσική Επανάσταση, αποφεύγοντας "επικίνδυνους" σκοπέλους όπως την γιγάντια λαϊκή συμμετοχή και τα πρωτοπόρα επιτεύγματά της από τις πρώτες κιόλας ημέρες νίκης της. Ελάχιστη προσοχή δόθηκε επίσης και στην άμεση ιμπεριαλιστική επέμβαση των χωρών της Γαλλίας, Γερμανίας, Πολωνίας, Τσεχοσλοβακίας και Ελλάδας με τις ευλογίες όλων των καπιταλιστικών κρατών της εποχής, με σκοπό την καταστολή της επανάστασης και την επαναφορά του τσάρου στην εξουσία.

Ακολούθησε η εν πολλοίς απαράδεκτη τοποθέτηση του κ. Παναγιώτη Μιχαηλάρη, ο οποίος παρουσίασε την πορεία του Σερζ από το Βέλγιο, στο αναρχικό κίνημα, στο μικρό του πέρασμα από τον Κόκκινο Στρατό και τελικά στην οριστική του διαφωνία με το σοβιετικό καθεστώς. Αναρωτιόμαστε λοιπόν, όπως και πολλοί από το κοινό, πως είναι δυνατόν ο Σερζ να παρουσιάζεται ως σχετικός με την ρωσική επανάσταση ενώ ουσιαστικά διαφώνησε με αυτήν ; Ενώ ανήκε ουσιαστικά σε άλλο στρατόπεδο; Η απόπειρα αυτή να παρουσιαστεί η πορεία ενός Ρώσου λογοτέχνη στρατευμένου στην ρωσική επανάσταση δεν μπορούσε να γίνει με το παράδειγμα κάποιου άλλου από τους κυριολεκτικά δεκάδες Ρώσους λογοτέχνες που όντως υπήρξαν στρατευμένοι στα ιδανικά της επανάστασης. Τι απέγινε, ο Μαγιακόφσκι, ο Γκόρκι, ο Έρεμπουργκ, ο Αιτμάτοφ, ο Οστρόφσκι κτλ κτλ; Δεν του γνώριζε ο κύριος Μιχαηλάρης; Πέραν αυτού ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη ρήση του Σερζ σε μια συνέντευξή του το 1947 στην οποία ειπώθηκε λίγο-πολύ το παρακάτω: "Χρειάζεται συμφιλίωση των λαών-θυμάτων του πολέμου για να δημιουργηθεί μια ένωση ευρωπαϊκών κρατών με γνώμονα τον ανθρωπισμό". Αυτό που μας τόνισε ο κύριος Μιχαηλάρης, είναι η πεντακάθαρη κρατική κυβερνητική άποψη περί της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια άποψη που διαλέγει να παραβλέπει την σημερινή χρηματοπιστωτική κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, την κατάσταση των ευρωπαϊκών λαών και ειδικά του ελληνικού, το Μάαστριχτ, τη Λευκή Βίβλο κτλ. Η παραπάνω άποψη αφενός δεν χωρά στα επιστημονικά πλαίσια ανάλυσης της Ρωσικής Επανάστασης, αφετέρου αποτελεί ευθεία προπαγάνδα και μάλιστα σάπια και κυβερνητική.

Η τρίτη και τελευταία τοποθέτηση δεν υπολείπονταν αντιεπιστημονισμού, υποκειμενικότητας και της ανάλογης μυρωδιάς ναφθαλίνης. Με λίγα λόγια, η κυρία Κούρια μας είπε τα εξής:

Η ρωσική πρωτοπορία (κονστρουκτιβισμός, φουτουρισμός κτλ), την οποία αναλύει μόνο μέσω του ζωγράφου Καντίνσκι, είχε αρκετά να προσφέρει στην τέχνη, αλλά δεν ευδοκίμησε γιατί οι εκπρόσωποί της παραμερίστηκαν από το καθεστώς.
Τη ρωσική πρωτοπορία ακολουθεί το ρεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, το οποίο είναι ποιο συμβατό με την κυβερνητική πολιτική της ΕΣΣΔ και δεν είναι ουσιαστικής σημασίας.

Εδώ προβληματιζόμαστε ως προς τα παρακάτω:

Πρώτον: Πώς είναι δυνατόν η ανάλυση περί ρωσικής πρωτοπορίας να περιλαμβάνει μόνον τον Καντίνσκι σαν παράδειγμα της. Ο Βασίλι Καντίνσκι από το 1918-1920, εντός της επανάστασης, διετέλεσε διευθυντής του Ινστιτούτου για την Καλλιτεχνική Παιδεία (IΝChUK) της Μόσχας και μέλος του συμβουλίου της Ρωσικής Ακαδημίας Αισθητικής και οικειοθελώς εγκατέλειψε τη χώρα το 1921, όταν έπαψε να συμφωνεί με την αισθητική άποψη που διαμορφώνονταν στην τέχνη. Ο κατά τα άλλα τιμώμενος από την ΕΣΣΔ ζωγράφος, δεν ήταν σύμφωνος με την υπόθεση και την πορεία της επανάστασης. Άρα ατυχές παράδειγμα για την ρωσική πρωτοπορία. 

Δεύτερον: Η ρωσική πρωτοπορία ανάδειξε το κίνημα της αγκιτάτσια και μεγάλος Ρώσουςκαι επαναστάτες καλλιτέχνες. Ο πρώτος που έρχεται στο μυαλό είναι ο Μαγιακόφσκι. Δεν τον γνώριζε η κυρία Κούρια; Τον εξαίσιο Καμένσκι; Τον Κλεμπνίκοφ; Τον Λισίτζκι και τόσους δεκάδες άλλους, που δεν εγκατέλειψαν ούτε την επανάσταση, ούτε τάχα μου κυνηγήθηκαν για τις ιδέες τους; Και καταλήγουμε στο τρίτο: 

Είναι δυνατόν να μιλάμε με τέτοια απαξίωση για ένα ολόκληρο ρεύμα τέχνης όπως ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός; Είναι δυνατόν να τον μειώνουμε σε "κυβερνητικού τύπου τέχνη"; Δεν έχει δει την πρωτοπόρα αισθητική του Αιζενστάιν η κυρία Κούρια; Το έργο που τιμήθηκε με νόμπελ "Ήρεμος Ντον"; Τα εκπληκτικά έργα του Αραγκόν αποτελούν κι αυτά "κυβερνητική τέχνη"; Η μήπως οι Σοστακόβιτς και Άισλερ δεν κατατάσσονται στους κορυφαίους συνθέτες της ανθρωπότητας?;

Αυτά τα ολίγα θέλαμε να καταθέσουμε εδώ παρακολουθώντας το κρατικό ίδρυμα ερευνών να ανακυκλώνει χιλιοειπωμένα στερεότυπα που μας παρουσιάστηκαν ως επιστημονική έρευνα. Ευτυχώς με χαρά παρακολουθήσαμε μερίδα της νεολαίας που παρακολουθεί πεισματικά τα σεμινάρια, να διαμαρτύρεται και να ρωτά, χωρίς βέβαια να εισπράττει κάποια σοβαρή απάντηση.

Πηγή: Κόκκινος φάκελος

σοσιαλιστικός ρεαλισμός 1 by Trash_200