Μια ζωή την έχουμε – Το δίλημμα του Μανδαρίνου

Με αφορμή τη θεατρική παράσταση “Μια ζωή την έχουμε” (από την ομώνυμη ταινία του Γιώργου Τζαβέλλα – 1958) που ανέβηκε εδώ και λίγο καιρό στο σανίδι της Κεντρικής σκηνής του ΘΟΚ, θα ήθελα να σταθώ στην ουσία της όλης παράστασης. Το έργο άρεσε μέχρι στιγμής, πέραν της πολύ καλής ερμηνείας και σκηνοθεσίας, και για τα θέματα που καταπιάνεται: αποξένωση, διαφθορά, χρηματισμός, τιμιότητα, θέαμα, αγάπη. Αντιμετωπίζει βέβαια όλα τα θέματα χωρίς ποτέ να φτάνει σε ένα κοινωνικό αποτέλεσμα αλλά εσωτερικεύοντας στον κεντρικό χαρακτήρα του όλες τις ανασφάλειες, τα προβλήματα και λύσεις χαρακτηριστικά ενός τίμιου εργάτη σε μια εσωτερική διαπάλη με τον μικροαστισμό.

Ο Κλέων (Προκόπης Αγαθαγγέλου) καταπιεσμένος υπάλληλος τράπεζας, ταπεινωμένος από το διευθυντή του, με την ερωμένη του οποίου είναι και ερωτευμένος, πάμφτωχος, αλλά τίμιος, ανακαλύπτει ότι, λόγω λογιστικού σφάλματος, περισσεύουν ένα εκατομμύριο εκατόν μία χιλιάδες εκατόν μία δραχμές και δέκα λεπτά (τρεισήμισι χιλιάδες λίρες). Έχοντας αποφασίσει να αναφέρει το περίσσευμα, παρ’ όλο που δεν θα γίνει αντιληπτό αν το υπεξαιρέσει, συζητά με τον συνάδελφό του Μανώλη για τη στάση του:

“Μανώλης: Αν σου πουν ότι τώρα, εδώ στην Αθήνα, θα πατήσεις ένα κουμπί και την ίδια στιγμή στα βάθη της Κίνας θα πεθάνουν τρεις χιλιάδες μανδαρίνοι. Αλλά εσύ θα γίνεις πάμπλουτος! Το πατάς το κουμπί?
Κλέων: Τρεις χιλιάδες μανδαρίνοι στα βάθη της Κίνας…
Μανώλης: Κίτρινοι, σαν τις χρυσές λίρες!
Κλέων: Πες τρεισήμισι, κάθε μανδαρίνος και λίρα… και πάλι θα το σκεφτόμουνα”.

Και ενώ “το σκέφτεται” και διστάζει, τελικά απηυδισμένος από την ταπείνωση και τη στέρηση υπεξαιρεί το ποσό για να ζήσει έστω και για λίγο το όνειρο και τον έρωτα.

O Κλέων, προσπαθώντας να ξεφύγει από την ζωή της απομόνωσης, της κατήφειας και της μιζέριας, παίρνει το πλεόνασμα και αντιλαμβάνεται σε ένα νέο επίπεδο την ψευδαίσθηση της κοινωνίας του θεάματος. Καταλαβαίνει πολύ καλά γιατί του ανοίγονται πόρτες, γιατί η Μπιμπί (Πολυξένη Σάββα) είναι μαζί του, γιατί ξενυχτάει σε πάρτι παρέα με μπουρζουάδες που του προτείνουν επενδύσεις, γιατί προσκαλείται σε κοσμικά γκαλά κτλ. Όμως χάρη στην “τιμιότητά” του, αρχίζει να διερωτάται αν έχουν νόημα όλα αυτά, και ξαφνικά νιώθει ακόμη περισσότερο αποξενωμένος. Ξαφνικά νιώθει πως ακόμη και με λεφτά, πάρτι και γυναίκα δεν έχει αυτό που θα ήθελε: αξιοπρέπεια, ελευθερία και αγάπη.

Και εδώ ακριβώς είναι η πεμπτουσία του μικροαστού, ο οποίος μπορεί να εκλάβει την τιμιότητα σαν βλακεία (είναι βλάκας είχε λεφτά και ήθελε κάτι άλλο) και ηλιθιότητα, ένας μικροαστός που θαμβώνεται από την αστική ζωή, και αναζητώντας την θα κάνει τα πάντα μέχρι να τα καταφέρει. Με αυτή την εκδοχή, η τιμιότητα εκλαμβάνεται είτε ρομαντικά είτε κυνικά σαν εμπόδιο προς την εκμετάλλευση της ευκαιρίας που του δόθηκε για να καλυτερεύσει η ζωή του.

Το δίλημμα του Μανδαρίνου στο έργο είναι κεντρικό ζήτημα, γεγονός όχι τυχαίο, καθώς εμπεριέχει επαρκώς το ζήτημα της καλυτερευσης της ζωής ενός ατόμου μέσα από την δυστυχία ή ακόμη και το θάνατο του άλλου, χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και της ανισόμετρης ανάπτυξης του συστήματος. Η τιμιότητα του χαρακτήρα του Κλέων σύντομα τον ωθεί μάλλον καλύτερα να εκληφθεί την τιμιότητα μέσα από το πλαίσιο της εργατικής τάξης, βλέποντας την εργασία σαν προσφορά για το κοινωνικό σύνολο και αναζητώντας μια ζωή και τον έρωτα ακριβώς μέσα από την ελεύθερη και αυθεντική κοινωνικότητα (πχ.να μην έχει κόσμο γύρω του επειδή τώρα είναι πλούσιος), γι αυτό και αποξενώνεται ακόμη περισσότερο από την αστική ζωή, γι αυτό και τα διλήμματα περί διαφθοράς.

Δυστυχώς όμως αν και ο Κλέων αναγνωρίζει τα συμπτώματα και τα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού όπως η διαφθορά, ο εγωισμός και η αποξένωση, εντούτοις αδυνατεί να αντιληφθεί την βασική πτυχή της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, την συστημικότητα της αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας, με αποτέλεσμα να επιλέγει τον ατομικό δρόμο έναντι του συλλογικού αγώνα με μπροστάρη την τιμιότητα του και σε συνδυασμό με την μετανάστευσή του ξαναρχίζοντας σαν απλός εργάτης στα ξένα. Η τιμιότητα του δηλαδή τον ώθησε στην δουλοπρέπεια προς τον καπιταλισμό, την αποδοχή της μισθωτής εργασίας και του καθημερινού μόχθου για την επιβίωση, επιλογή συνειδητή έναντι της δηθένειας της αστικής ζωής. Σημαντικό όμως σημείο είναι το γεγονός ότι ακόμα και χωρίς λεφτά, με καθημερινό αγώνα, η τιμιότητα σαν χαρακτηριστικό της εργατικής τάξης είχε υπερνικήσει μέσα του τον ψεύτικο λαμπερό κόσμο του θεάματος και τον εύκολο χρηματισμό που λαχταρά κάθε μικροαστός.

Το έργο είναι εξαιρετικά επίκαιρο στις μέρες μας, και σε συνδυασμό με το πολύ καλό του στήσιμο το προτείνουμε ανεπιφύλακτα.

Πηγή: Αγκαρρα

Ακολουθεί η ταινία του 1958 με τον Δημήτρη Χορν:

Watch Μια ζωή την έχουμε in Drama  |  View More Free Videos Online at Veoh.com