Πεσόντες της ειρήνης

Το παρακάτω χρονικό αφιερώνεται στην μνήμη όσων παιδιών δεν «πρόλαβαν» να βγάλουν το χακί. Αφιερώνεται ακόμη σε όσους είχαμε την ατυχία να ζήσουμε τον θάνατο και το σακάτεμα στις "σειρούλες" μας, το καλοκαίρι του ’93 στον Πετσοφά (όσοι έχουν υπηρετήσει στην Λέσβο, θα καταλάβουν).

Αναφέρεται μόνο στην μέχρι και το ’96 περίοδο, μια και δεν μπόρεσα να βρω συγκεντρωμένα στοιχεία για πιο μετα! Οποιος έχει τέτοια, ας τα στείλει, αν έχει την καλοσύνη για την ολοκλήρωση του χρονικού.

Ισως κάθε γνωστοποίηση-καταγγελία να συμβάλει, έστω και ελάχιστα στην αποφυγή στο μέλλον παρόμοιων περιστατικών.

                                                

Πηγή:http://www.iospress.gr/ios1996/ios19961027c.htm

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

1.   2.   3. 

Πολιτική ηγεσία, στρατιωτική ηγεσία και λαός τίμησαν κατά πώς πρέπει τους τρεις στρατιωτικούς που έπεσαν με το ελικόπτερό τους το "βράδυ των Ιμια". Δεν έχουν την ίδια τύχη, όσοι σκοτώνονται στα συνήθη στρατιωτικά ατυχήματα. Τις περισσότερες φορές το "φταίξιμο" πέφτει σ' αυτούς. Και οι δικοί τους πρέπει να αρκεστούν στο συλλυπητήριο τηλεγράφημα των αρμοδίων.

Εργατικά ατυχήματα ντυμένα στο χακί

H πιθανότητα ατυχήματος εν υπηρεσία συνοδεύει το στρατευμένο νέο από την πρώτη μέχρι την τελευταία μέρα της θητείας του. Από την κατάταξη ώς το απολυτήριο, σε κάθε του βήμα συναντά κάτι που να του θυμίζει αυτή την τραγική παράδοση των ενόπλων δυνάμεων. Μνήμη επίσημη, αποτυπωμένη στον κεντρικό δρόμο του μεγαλύτερου Κέντρου Εκπαίδευσης της χώρας αλλά και στα πορτρέτα των χαμένων, που κοσμούν τους τοίχους του διοικητηρίου σχεδόν κάθε μονάδας ανά την επικράτεια. Κυρίως όμως μνήμη παράλληλη, υπόγεια - τα συντρίμμια του άρματος που απανθρακώθηκε μαζί με το ανθρώπινο περιεχόμενό του έξω από την αμυντική περίμετρο του στρατοπέδου, οι αφηγήσεις της νυχτερινής περιπόλου και των ντόπιων ταξιτζήδων για την πυρκαγιά που αποτέφρωσε τους τροφίμους του φυλακίου που υπήρξε κάποτε η τωρινή αποθήκη πυρομαχικών, η οδυνηρή είδηση του χαμού ενός γνωστού στη διπλανή μονάδα κάποιο χειμωνιάτικο πρωινό... Διαμετρικά αντίθετη είναι απεναντίας η εικόνα που επικρατεί για το πρόβλημα έξω από τα στρατόπεδα: μια αμήχανη σιωπή, ενισχυμένη από την απροθυμία των αρμόδιων αρχών για οποιαδήποτε αναφορά σε αυτό. Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση του γραφείου Τύπου του Υπουργείου Αμύνης όταν ζητήσαμε στατιστική των θανατηφόρων ατυχημάτων της τελευταίας πενταετίας: "κάντε μια αίτηση και θα δούμε εν καιρώ"... Αρκεί πάντως μια στοιχειώδης αναδρομή στις δημοσιευμένες και μόνο πληροφορίες, για να διαπιστώσει κανείς ότι ο αριθμός των στρατιωτών του ελληνικού στρατού που χάθηκαν σε καιρό ειρήνης άνετα συναγωνίζεται την τιμημένη στρατιά των πεσόντων στις πολεμικές εξορμήσεις του έθνους.


Μία επιφανειακή αντιμετώπιση του πράγματος θα μπορούσε να εστιαστεί στην εύλογη εκτίμηση ότι η ενασχόληση με τα όπλα εμπεριέχει κάποιους αναπόφευκτους κινδύνους. Ομως τα καθεαυτό "ένοπλα" ατυχήματα ( εξοστρακισμοί σφαιρών, κακός χειρισμός πυροβόλων όπλων με θανάσιμα αποτελέσματα, εκρήξεις ναρκών και λοιπών πυρομαχικών, κλπ) αποτελούν μικρό μόνο μέρος του τραγικού απολογισμού. Η πλειοψηφία των αδικοχαμένων φαντάρων δε σκοτώνεται σε υποκατάστατα της πολεμικής δράσης αλλά σε κλασικά εργατικά ατυχήματα, κάτω από συνθήκες που θα έκαναν οποιαδήποτε Επιθεώρηση Εργασίας να φρίξει:
* κακή έως ανύπαρκτη εκπαίδευση των στρατευμένων στο αντικείμενο της (συχνά τυχαίας και συγκυριακής) ενασχόλησής τους, είτε πρόκειται για την πυρασφάλεια είτε για το χειρισμό κάθε είδους μηχανημάτων.
* χρονική πίεση για τη διεκπεραίωση των κάθε είδους αγγαρειών, κάτω από την απειλή της "καμπάνας" και χωρίς οποιαδήποτε δυνατότητα άμυνας ( "δε μ' ενδιαφέρει πώς και με ποιο τρόπο, κόψε το λαιμό σου, απόψε στις 6 θα έχεις τελειώσει"). 
* μείωση των ανακλαστικών και της σωματικής ικανότητας από τη μόνιμη υπερκόπωση και αϋπνία. Πώς να μην υπάρξουν λχ τροχαία ατυχήματα, όταν σε αρκετές μεθοριακές μονάδες οι οδηγοί πιάνουν τιμόνι ύστερα από 3-4 ώρες ύπνο κάθε νύχτα, επί αλλεπάλληλες βδομάδες; 
* απουσία μέτρων ασφαλείας, υλικά παμπάλαια και άθλια συντηρημένα.
* άρνηση πολλών διοικητών να ανακαλέσουν διαταγή που οδηγεί μαθηματικά σε ατύχημα, προκειμένου να μην αμφισβητηθεί το αλάνθαστό τους ( τυπική περίπτωση: στο ΠΒ Ξάνθης, αντισυνταγματάρχης δίνει πέρυσι το Σεπτέμβριο διαταγή σε αρχηγό πληρώματος άρματος Μ-60 να βάλλει, ενώ υπάρχει βλήμα μπλοκαρισμένο στην κάννη). Και άλλα παρεμφερή.

Μιά άλλη αγνοημένη παράμετρος είναι η ιατρική πτυχή των θανατηφόρων περιστατικών. Είναι γνωστό πως, για το στρατιωτικό μηχανισμό, κάθε φαντάρος που ισχυρίζεται ότι είναι άρρωστος είναι ύποπτος σαν λουφαδόρος, μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Καθώς αυτό το τελευταίο επαφίεται συνήθως στην ικανότητα επιχειρημάτων ή στις υποκριτικές ικανότητες του άμεσα ενδιαφερόμενου, η απόδειξη συχνά πραγματώνεται με τραγικό τρόπο - από το νεοσύλλεκτο με πνευμονία που πεθαίνει λίγες βδομάδες μετά την κατάταξη μέχρι το στρατιώτη που βρίσκεται νεκρός ένα πρωί στην "ενέδρα" (και τότε, όλοι θυμούνται ξαφνικά ότι γκρίνιαζε, όχι και τόσο πειστικά ο φουκαράς, για "κάποιο πρόβλημα υγείας"). Υπάρχει επίσης η μόνιμη πίεση αξιωματικών πάνω στους ( στρατευμένους) γιατρούς των μονάδων για να μη βγάζουν "ελεύθερους υπηρεσίας για ψύλλου πήδημα", και η συμπληρωματική επί τούτου γκρίνια "από τα κάτω" - από τους υγιέστερους φαντάρους, που δυσανασχετούν για τη μετακύληση των υπηρεσιών των ασθενών στους δικούς τους ώμους. Ας προστεθεί τέλος η απροσχημάτιστη παραβίαση ακόμα κι αυτών των ιατρικών εντολών, όταν το απαιτούν οι "ανάγκες της υπηρεσίας": στις αρχές Νοεμβρίου 1994, λχ, στρατιώτης της Γ' ΕΑΝ υποχρεώθηκε να βγεί με 39 πυρετό σε άσκηση στον Εβρο ( και να ζήσει σε σκηνή, μέσα στην παγερή υγρασία του ποταμού), επειδή ήταν ο μοναδικός διαθέσιμος τεχνίτης τηλεπικοινωνιών της μονάδας...

Περιττό να επισημάνει κανείς την επίδραση που έχουν οι κατά καιρούς επιδεινώσεις των εξωτερικών σχέσεων της χώρας - και οι ανακλαστικές κινήσεις του στρατιωτικού μηχανισμού για "επίδειξη μαχιμότητας" - στο ρυθμό ( και κυρίως το είδος) των ατυχημάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η καταγγελία που δημοσιεύθηκε στην "Κ.Ε." (16/6/96) για τα συμβάντα στο 508 ΤΠ την επαύριο της κρίσης για τα Ιμια: σε παράτολμη άσκηση "εξοικείωσης με τα άρματα", οι φαντάροι υποχρεώθηκαν να ξαπλώσουν στο έδαφος και να περιμένουν να περάσουν από πάνω τους τα τάνκς, με αποτέλεσμα ένα χαμένο δάχτυλο, ένα στραπατσαρισμένο πρόσωπο και μιά σπασμένη λεκάνη. Στην ΕΔΕ που ακολούθησε, οι τραυματίες είχαν την ευχέρεια να δηλώσουν "άν επρόκειτο για δικό τους λάθος ή για τυχαίο γεγονός".
Αυτή η σιγουριά της ατιμωρησίας που χαρακτηρίζει τη στρατιωτική ιεραρχία είναι, σε τελική ανάλυση, εκείνο που σοκάρει περισσότερο στην περίπτωση των στρατιωτικών ατυχημάτων. Χάρη στο στρατιωτικό απόρρητο και την ειδική ενδοϋπηρεσιακή δωσιδικία, η ευθύνη επιρρίπτεται συνήθως στο ίδιο το θύμα. Στη μοναδική δημοσιευμένη υπηρεσιακή μελέτη που μπορέσαμε να εντοπίσουμε, συνταγμένη λίγο πριν τη δικτατορία, τα τροχαία αποδίδονται στην παράβαση των κανόνων από τους ίδιους τους οδηγούς. Ο ίδιος ο μηχανισμός απαλλάσσεται, αξιωματικά, από κάθε ευθύνη: "Εις τον στρατόν, λόγω της αυστηράς συστηματικής εξετάσεως δεν υφίσταται θέμα παθολογικών καταστάσεων καθιστωσών μονίμως ή και προσκαίρως τον οδηγόν ακατάλληλον δια το έργον αυτού. Ωσαύτως, λόγω της ευρύθμου κατανομής της υπηρεσίας και του επαρκούς αριθμού των διατιθέμενων οδηγών και συνοδηγών σπανίως δύναται να προκληθή επαγγελματικός κάματος" ( "Τροχαία ατυχήματα εις τον στρατόν", σ.7).
Δε χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να διαπιστώσει κανείς ότι, από τότε μέχρι σήμερα, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει.

(Ελευθεροτυπία, 27/10/1996)

www.iospress.gr                                   ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

Πεσόντες της ειρήνης 

1.   2.   3. 

ΟΙ ΜΕΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΕ

ΦΙΛΟΜΟΥΖΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ και ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΟΥΣΙΟΣ, στρατιώτες του 296 ΤΕ. Σκοτώθηκαν από έκρηξη εκπαιδευτικής χειροβομβίδας σε άσκηση κάπου στη Μυτιλήνη στις 17.2.1992. Στην ίδια άσκηση τραυματίστηκαν και οκτώ άλλοι φαντάροι. Τα φέρετρά τους μεταφέρθηκαν με ημιφορτηγό Ντάτσουν προσβάλλοντας τον "πατριωτισμό" των ΜΜΕ και των πολιτικών. Ο εισαγγελέας άσκησε δίωξη κατά του εργολάβου κηδειών. Οι ευθύνες των ανωτέρων αναζητούνται.

ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ, σμηνίτης, υπηρετούσε στο αεροδρόμιο της 120 ΠΕΑ στην Καλαμάτα. Στις 27.4.1992 χτυπήθηκε από άγνωστο όχημα μέσα στο στρατώνα, εγκαταλείφθηκε και ξεψύχησε ΓΙΩΡΓΟΣ, 20 χρονών από την Πάτρα. Σκοτώθηκε στις 16.2.1996 στο στρατόπεδο Μαυρουδή της Λήμνου, "παρασυρμένος από τις ερπύστριες ενός άρματος μάχης". Σύμφωνα με το ΓΕΣ όλα οφείλονταν στην αδεξιότητα του οδηγού που δεν πρόσεξε τον φαντάρο ο οποίος πάλευε με κάτι συρματόσκοινα δίπλα στις ερπύστριες! Επτά μήνες αργότερα, στις 6.9.1996, στο στρατόπεδο Γεωργούλα στο Βόλο, ένα άλλο άρμα κύλησε "τυχαία" και συνέθλιψε το πόδι του ενός άλλου 20χρονου. Του πεζοναύτη ΗΛΙΑ ΚΕΧΑΓΙΑ από την Ανω Βασιλική Φαρσάλων.

ΤΣΟΥΜΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, στρατιώτης τεθωρακισμένων στον Εβρο. Κάηκε ζωντανός στις 4.9. 1992 στο στρατόπεδο Καβησού Φερών μέσα στο τανκ "του". Ο λοχίας ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗΣ στο ίδιο συμβάν γλίτωσε με αγνώστου σοβαρότητας τραύματα.

αβοήθητος!

ΔΑΥΡΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ από την Αρκαδία, ΚΑΡΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ και ΧΑΙΜΑΛΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ από την Αθήνα. Υπηρετούσαν στο 98ο Τάγμα Μηχανικού στην Καλλονή Λέσβου. Στις 6 το απόγευμα της 13ης Αυγούστου 1993 δούλευαν με οξυγονοκόλληση σε ένα στρατιωτικό όχημα. Διαμελίστηκαν όταν εξεράγει η συσκευή. Πρίν ξεψυχήσουν ταλαιπωρήθηκαν μέχρι να φτάσουν στο χειρουργείο. Τραυματίστηκαν άλλοι δυό εργαζόμενοι στρατευμένοι. Το μοναδικό φορειοφόρο όχημα της μονάδας τους δεν μπορούσε να κινηθεί διότι δεν είχε λάδια.

ΤΖΟΥΜΠΟΤΣΑΝΗΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ, στρατιώτης. Στις 24.10.1991 έχασε τη ζωή του όπως και οι δύο υπαξιωματικοί 5ετούς θητείας -ΣΤ. ΧΑΛΕΠΛΗΣ και ΚΩΣΤΑΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ- κατά τη διάρκεια της άσκησης "Παρμενίων" στην περιοχή Χανδρά Εβρου. Μετά το τέλος της "επιτυχούς" άσκησης ο τότε πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης και ο υπουργός Εθνικής Αμυνας, που παρακολουθούσαν το θέαμα, δεν ένιωσαν την ανάγκη να αναφερθούν στο "ατύχημα". Αλλωστε, το επίσημο αίτιο ήταν "η αστοχία υλικού". 

ΝΤΟΥΡΜΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ, ναύτης 20 χρονών. Στις 6:40 της 29ης Σεπτεμβρίου 1996 μαζί με τον συνάδελφό του (επίσης 20 ετών) Παύλο Βουρνά, έτρεχαν με ένα Ι. Χ να προλάβουν την πρωϊνή κλήση στη μονάδα τους στη Σαλαμίνα. Επρεπε να αποφύγουν την τιμωρία που τους περίμενε. Το αυτοκίνητο συγκρούστηκε με νταλίκα στην Εθνική, κοντά στο Μπογιάτι. Νεκρός ο πρώτος, σε κρίσιμη κατάσταση στο ΚΑΤ ο δεύτερος, λέει το ρεπορτάζ λίγες ώρες μετά το δυστύχημα.

ΡΙΖΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 20 ετών από τη Νάουσα, ΒΕΛΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ 20 ετών από την Αριδαία και ΤΣΑΚΑΝΙΚΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ 24 χρονών από την Αρτα. Στις 20.9.1996 μετέφεραν μαζί με άλλους τρείς συναδέλφους τους ένα μεταλλικό πλέγμα για τις ανάγκες του στρατοπέδου των ΛΟΚ στη Νάουσα. Εχασαν τη ζωή τους "λόγω έλλειψης προσοχής", όταν το πλέγμα ακούμπησε στα ηλεκτροφόρα σύρματα. Οι άλλοι τρείς άντεξαν την ηλεκτροπληξία. Διατάχθηκε ΕΔΕ.

ΚΑΡΑΤΕΛΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, στρατιώτης του 568 Τάγματος Πεζικού, από το Γεωργικό Καρδίτσας. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΓΕΣ σκοτώθηκε στις 23.10.1994, 5:20 το απόγευμα, ενώ επέστρεφε στο φυλάκιο του Προμαχώνα στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, μετά από περιπολία. Το όπλο του εκπυρσοκρότησε στην προσπάθειά του να αφαιρέσει την εξάρτυσή του.

ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ, 22 ετών, από την Αθήνα και ΧΡΑΠΑΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, 24 χρονών από τον Πειραιά. Στρατιώτες τεθωρακισμένων στην 12η Μεραρχία στον Εβρο. Τα ξημερώματα της 6ης Ιουνίου 1995 σκοτώθηκαν κοντά στο χωριό Τυχερό, όταν το στρατιωτικό όχημα που οδηγούσε ο πρώτος και μετέφερε άλλους τρεις συναδέλφους τους οι οποίοι τραυματίστηκαν, έφυγε από το δρόμο. Ο Νικολόπουλος θα απολυόταν σε δέκα μέρες.

ΑΦΕΝΤΟΥΛΗΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ από την Τούμπα Κιλκίς, ΓΩΓΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ από το Πολύπετρο Κιλκίς, ΜΟΥΖΑΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ από τον Αγιο Πέτρο Κιλκίς και ΧΑΛΚΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ από την Καβάλα. Σκοτώθηκαν στις 3 το απόγευμα της 12ης Ιανουαρίου 1994 στη Σαμοθράκη μετά από ανατροπή του Στάγιερ που τους μετέφερε για υπηρεσιακούς λόγους. Ηταν όλοι 20 χρονών. Στο ίδιο τροχαίο τραυματίστηκαν ακόμα πέντε φαντάροι. Μεταξύ τους και ο Κ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ.


ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Ligue des droits de l'Homme "Mourrir sous les drapeaux. Accidents a l'armee" ( Παρίσι 1993, εκδ. Syllepse). Λεπτομερής καταγραφή των στρατιωτικών ατυχημάτων στις γαλλικές ένοπλες δυνάμεις από τον εκεί σύνδεσμο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Περιγραφή των συνθηκών, αναφορά στις ευθύνες και διετύπωση ερωτημάτων ανά περίπτωση. Διαφωτιστικά επίσης τα στοιχεία για την παρέμβαση και τις διεκδικήσεις των συγγενών των θυμάτων.

Βασιλείου Κρεμμύδα, Ι.Γερμάνη & Δ.Ζαχαρόπυλου "Τροχαία ατυχήματα εις τον στρατόν" (Αθήναι 1967, ανάτυπον εκ των πρακτικών του Δ' Πανελληνίου Συνεδρίου Χειρουργικής). Η επίσημη άποψη για τα αίτια και τις περιστάσεις του φαινομένου, την εποχή που άρχιζε η συστηματική μηχανοκίνηση του ελληνικού στρατού. Εντυπωσιακή η a priori απαλλαγή του στρατιωτικού μηχανισμού από οποιαδήποτε ευθύνη για τα συμβάντα.

"Στρατιωτικά `ατυχήματα'" ( περιοδικό "για το στρατό", τχ.4 (9), Απρ. 1985). Αναλυτική παρουσίαση της αφανούς πλευράς των στρατιωτικών ατυχημάτων της περιόδου από το έντυπο του κινήματος των φαντάρων της περασμένης δεκαετίας.

"'Ατυχήματα' στο στρατό. Μιά προσέγγιση από τη σκοπιά των Επιτροπών Στρατιωτών - Ναυτών - Σμηνιτών και της Επιτροπής για το Στρατό" (περιοδικό "για το στρατό", τχ.5 (10), Νοεμβρ.1985). Αναφορά στο ίδιο πρόβλημα, με αφορμή το αιματηρό συμβάν της 18/6/85 στο ναρκοπέδιο του Ρούπελ. Παράθεση της επίσημης άποψης (Αντ. Δροσογιάννης) και του αντίλογου - τόσο από το κίνημα των φαντάρων όσο κι από τους συγγενείς των θυμάτων.


ΔΕΙΤΕ

Koλονέλο Μπουτιλιόνε (Colonello Buttiglione) του Γκουερίνι (1973). Απολαυστική σάτιρα του παραλογισμού της στρατιωτικής ζωής και της απαξίας που έχει η σωματική ακεραιότητα του φαντάρου για το μέσο καραβανά.

Το μεροκάματο του τρόμου (La salaire de la peur) του Ενρί-Ζόρζ Κλουζό (1953).Τεντωμένα νεύρα και παιχνίδια με το θάνατο κατά τη μεταφορά ενός φορτίου νιτρογλυκερίνης με φορτηγά. Αν δε βρισκόμασταν στη Γαλλική Γουϊάνα και κίνητρο ήταν όχι το χρήμα αλλά η αποφυγή της "καμπάνας", θα μπορούσε να αφορά τις συνθήκες εργασίας στον ελληνικό στρατό...

(Ελευθεροτυπία, 27/10/1996)

www.iospress.gr                                   ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ  -  ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

Πεσόντες της ειρήνης 

1.   2.   3. 

Πραγματικά πυρά στο Καμένο Δάσος

Πόσο κοστίζει η ζωή ενός φαντάρου που σκοτώνεται σε μια άσκηση του ελληνικού στρατού από τις σφαίρες όπλου συναδέλφου του; Αν αυτό που συνέβη στη Λέσβο το Μάιο του 1995 είναι γενικός κανόνας, τότε το κοστολόγιο έχει τη μορφή πυραμίδας. Στον επιβλέποντα Συνταγματάρχη επιβάλλεται "4ήμερη κράτηση λίαν επιεικώς", στον Αντισυνταγματάρχη 8ήμερη φυλάκιση, στον διμοιρίτη 20ήμερη φυλάκιση, στον ομαδάρχη 20ήμερη φυλάκιση, και στον στρατιώτη 30ήμερη φυλάκιση. Προβλέπονται και ελάχιστα χρήματα που θα ανακουφίσουν τις άμεσες υποχρεώσεις της οικογένειας (μεταφορά, ταφή). Αλλά αυτά θα πρέπει να τα διεκδικήσει κάποιος που είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει όλη τη γραφειοκρατική μηχανή του Υπουργείου, του Στρατού και της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης. Κάποιος που είναι αποφασισμένος ακόμα και να ταπεινωθεί για να τιμήσει τη μνήμη του παιδιού του.
Ο πατέρας του δεκανέα Νίκου Λυμπερόπουλου δεν ζητάει από την πολιτεία παρά τα στοιχειώδη:
- Να βρεθεί ένας τάφος για το παιδί.
- Να πάρει το όνομά του ένα φυλάκιο του στρατοπέδου.
- Να κλητευθεί ο ίδιος στο στρατοδικείο για να μην κουκουλωθεί η υπόθεση.
- Να μη διαχωριστεί η δίωξη του φαντάρου που φέρεται ως αυτουργός, από τη δίωξη των υπευθύνων αξιωματικών. 
Η περίπτωση του ατυχήματος στο "Καμένο Δάσος" που στοίχισε το θάνατο στο δεκανέα μοιάζει τόσο πολύ μ' όλες τις άλλες κι όμως είναι τόσο ξεχωριστή. Οπως προκύπτει από τις μαρτυρίες των αυτοπτών, την τελευταία στιγμή πληροφορήθηκαν οι φαντάροι ότι θα έκαναν χρήση πραγματικών πυρών. Η παρουσία του Διοικητή της ΑΣΔΕΝ αντιστράτηγου Σπυρίδωνος και ο υπερβάλλων ζήλος του τοπικού διοικητή οδήγησαν στην πραγματοποίηση μιας άσκησης σχεδιασμένης την τελευταία στιγμή. Ακόμα και μετά το ατύχημα, οι φαντάροι δεν έμαθαν τίποτα. "Η άσκηση συνεχίστηκε κανονικά", θυμάται ο δικηγόρος Βασίλης Παπαστεργίου, ο οποίος υπηρετούσε τότε στο τάγμα 221 ΤΕ. "Μετά το τέλος της, ο Διοικητής της ΑΣΔΕΝ πήρε το λόγο και αφού συνεχάρη τους αξιωματικούς για την επιτυχία της άσκησης πρόσθεσε ότι 'ένας κάποιος φόρος αίματος είναι αναμενόμενος σε τέτοιες ασκήσεις'. Κοιταχθήκαμε μεταξύ μας. Αργότερα μάθαμε." Η ζωή στο στρατόπεδο συνεχίστηκε κανονικά. Ούτε μεσίστιες σημαίες, ούτε σιγή ενός λεπτού, ούτε καν κάποια ανακοίνωση από τη διοίκηση του συντάγματος.
Το επίσημο πόρισμα αποδίδει το θάνατο του Λυμπερόπουλου στην εμπλοκή του όπλου G3A3 ενός άλλου φαντάρου. Η βλάβη εντοπίζεται στο ελατήριο του επικρουστήρα και σαν αποτέλεσμα είχε να ρίχνει το τουφέκι συνέχεια και όχι βολή κατά βολή. Καταθέτοντας για το ατύχημα, ο επικεφαλής της ασκήσεως Συνταγματάρχης Παναγιώτης Νήρας υποστήριξε ότι έδρασε "σύμφωνα με τις ΓΟΕ/1992/ΓΕΣ, Προσθήκη 2/Δ, όπου σαφώς καθορίζεται ότι κατά τις ασκήσεις όλων των κλιμακίων πρέπει να εκτελούνται πραγματικά πυρά με όλα τα όπλα, χωρίς διστακτικότητα από τυχόν φόβο προκλήσεως ατυχημάτων". Ο τότε διοικητής της 22 ΔΤΕ Λέσβου έχει δίκιο. Υπάρχει πράγματι πρόσφατη διαταγή (από τις 30.1.1991 επί Υπουργού Εθνικής Αμύνης Ιωάννου Βαρβιτσιώτη) που ωθεί τους αξιωματικούς να βάζουν κατά μέρος τις επιφυλάξεις τους: "Η διστακτικότητα εκτελέσεως πραγματικών πυρών εκ του φόβου των ατυχημάτων πρέπει να υπερνικηθεί. Επιδίωξη των Διοικήσεων πρέπει να είναι η εκτέλεση πυρών στις Τακτικές Ασκήσεις Μονάδων Στρατού όλων των επιπέδων υπό την προϋπόθεση ότι το επιτρέπουν το έδαφος, οι τοπικές συνθήκες-ιδιαιτερότητες, η διαθεσιμότητα πυρομαχικών και οι κανόνες ασφαλείας."
Εκείνο που φαίνεται να λησμονεί ο Συνταγματάρχης είναι ακριβώς αυτοί οι περίφημοι "κανόνες ασφαλείας". Είναι σαφές ότι η "διστακτικότητα" που καταγγέλλει το ΓΕΣ οφείλεται στη διαπίστωση των αλλεπάλληλων ατυχημάτων. Οπως μας αποκαλύπτει ο δικηγόρος των οικείων του Λυμπερόπουλου Αγγελος Νικόπουλος "η συγκεκριμένη βλάβη στα τυφέκια τύπου G3A3 ήταν γνωστή στις στρατιωτικές αρχές από το 1990, όπως προκύπτει από το επείγον έγγραφο της 98 ΑΔΤΕ, το οποίο μάλιστα εφιστά την προσοχή στους παραλήπτες να λαμβάνονται όλα τα προληπτικά μέτρα ασφαλείας πριν την εκτέλεση βολών για την αποφυγή πρόκλησης ατυχήματος." Την ίδια επισήμανση περιλαμβάνει και άλλο έγγραφο (ΓΕΣ/Δνση Τεχνικού/19.6.1991), το οποίο ορίζει και την αντικατάσταση των φθαρμένων ελατηρίων. Μέχρι και λίγους μήνες πριν από τη μοιραία άσκηση καταγράφονται δυο επείγοντα σήματα που ενημερώνουν τις μονάδες ότι "κατά τη διάρκεια στρατιωτικής εκτελέσεως βολής τυφεκίου G3A3 από μονάδα σχηματισμού, ένα τυφέκιο παρουσίασε βλάβη λόγω φθοράς ελατηρίου επικρουστήρος με αποτέλεσμα την εκτέλεση βολών κατά ριπάς ενώ έπρεπε να βάλει βολή κατά βολή με κίνδυνο να προκληθεί ατύχημα ή ατυχήματα. Μετά παραπάνω, παραλήπτες ελέγχουν τα τυφέκια G3A3 -A4 πριν την εκτέλεση βολών και λαμβάνουν σχολαστικά μέτρα ασφαλείας προς αποφυγή ατυχημάτων." (98 ΑΔΤΕ/26.8.94 και 2.9.94).
Τραγική ειρωνεία: το ατύχημα αυτό συνέβη ακριβώς στην ίδια περιοχή, στο Καμένο Δάσος. Και όμως, όλες αυτές οι διαταγές ήταν παντελώς άγνωστες στους οργανωτές της μοιραίας άσκησης. Σύμφωνα με την κατάθεση του Διοικητή Συντηρήσεως στο στρατόπεδο του Λυμπερόπουλου "δεν μου έχει κοινοποιηθεί, αλλά ούτε υπάρχει στη μονάδα μετά από γενόμενο έλεγχο αυτή η διαταγή." Μια διαταγή που δεν έφτασε εγκαίρως (ούτε και μετά από πέντε χρόνια) στοίχισε άραγε τη ζωή ενός παιδιού; Σε πόσα στρατόπεδα της Ελλάδας δεν έχει φτάσει ακόμα; Και πόσοι Συνταγματάρχες είναι έτοιμοι να διατάξουν την τελευταία στιγμή τους απροετοίμαστους φαντάρους να βάλουν με πραγματικά πυρά κι όποιον πάρει ο χάρος;



Ατύχημα προς αποφυγήν ατυχήματος


Οι κανονισμοί ασφαλείας υποτίθεται πως υπάρχουν ακριβώς για να αποφεύγονται - στο μέτρο του δυνατού, πάντα - τα ατυχήματα εκείνα που θα μπορούσαν να προβλεφθούν. Τι συμβαίνει όμως όταν η εφαρμογή τους επαφίεται στα εγνωσμένης ευφυΐας επαγγελματικά στελέχη του στρατεύματος; Ενα παράδειγμα είναι, νομίζουμε, αρκετά αποκαλυπτικό.
Κάθε μεσημέρι, σε ολόκληρο τον ελληνικό στρατό υπάρχει η γνωστή "επιθεώρηση φρουράς". Ολοι οι φαντάροι που έχουν υπηρεσία συγκεντρώνονται σε καθορισμένο χώρο κι ακούν ( για χιλιοστή, συνήθως, φορά) από τον αξιωματικό υπηρεσίας και τον επόπτη ασφαλείας τα καθήκοντά τους και τις αναγκαίες προφυλάξεις προς αποφυγήν ατυχημάτων. Στο τέλος της όλης διαδικασίας, δίνεται το παράγγελμα "δίς στον αέρα οπλίσατε - πυροδοτήσατε" · οι στρατιώτες οπλίζουν τα άδεια τουφέκια τους, τα στρέφουν προς τον ουρανό και πιέζουν τη σκανδάλη - έτσι ώστε, αν κάποιο από τα όπλα της φρουράς είναι κατά λάθος γεμάτο, να αποφευχθεί η πιθανότητα θανατηφόρου συμβάντος εν ώρα υπηρεσίας.
Μέχρι εδώ, όλα καλά. Ελα όμως που το χειμώνα, όταν η θερμοκρασία κατεβαίνει πολύ κάτω απ' το μηδέν, η επιθεώρηση φρουράς συχνά μεταφέρεται στο ΚΨΜ της μονάδας. Το γεγονός ότι πάνω από τα κεφάλια των φαντάρων δε βρίσκεται πλέον ο ανοιχτός ουρανός, δε συνεπάγεται απαραίτητα και αλλαγή της διαδικασίας. Το διαπίστωσε προσωπικά συντάκτης του "Ιού" κατά την πρόσφατη θητεία του σε μονάδα της ελληνοτουρκικής μεθορίου: υπό την ιδιότητα του επόπτη ασφαλείας, άλλοτε ο ταγματάρχης υποδιοικητής του 561 ΤΠ κι άλλοτε ο ίλαρχος Αλέξιος Καϊσίδης της Γ' ΕΑΝ έδιναν επανειλημμένα το χειμώνα του 1994-95 την εντολή σε δεκάδες στρατιώτες να πυροδοτήσουν σημαδεύοντας το τσιμεντένιο ταβάνι. Ευτυχώς, κανένα όπλο δεν ήταν γεμάτο και καμία σφαίρα δεν έκανε γκέλ μεταξύ των παρευρισκομένων - όπως, με βάση καταγγελίες, συνέβη πρόσφατα στην 651 ΑΒΥΠ...



"Εμείς οι γονείς"

Ενα γεγονός που συνέβη στη Γαλλία πριν από είκοσι σχεδόν χρόνια στάθηκε η αφορμή για τη δημιουργία μιας οργάνωσης αφιερωμένης στην καταπολέμηση των αιτίων που οδηγούν στην αέναη αναπαραγωγή του φρικτού φόρου αίματος που αποκλήθηκε κατ' ευφημισμόν "στρατιωτικά ατυχήματα": Ηταν 17 Ιουνίου του 1977, όταν τρεις στρατιώτες που έπαιρναν μέρος στην άσκηση "Ροδανός 77" αναγκάζονταν να διασχίσουν πάνοπλοι τον ποταμό με αποτέλεσμα να παρασυρθούν από το ισχυρό ρεύμα και να πνιγούν. Οι προσπάθειες των γονιών τους να κατανοήσουν τους λόγους που προκάλεσαν το θάνατο των παιδιών τους θα τους έκαναν σύντομα να συνειδητοποιήσουν ότι η συντονισμένη δράση όλων των ενδιαφερομένων είναι η μοναδική ελπίδα για κάποια βελτίωση του απάνθρωπου καθεστώτος που γεννά αυτά τα "ατυχήματα". Σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, γύρω από τον πρώτο αυτόν πυρήνα θα συγκεντρώνονταν αρκετές οικογένειες θυμάτων και 23 οργανώσεις: Η "Εθνική Συσπείρωση με στόχο την αλήθεια για τα "ατυχήματα" στο στρατό" (RNVAA) ήταν πλέον γεγονός. Τον Μάιο του 1979, η Συσπείρωση υιοθετούσε τις θέσεις που ακολουθούν:


Από τον Ιούνιο 1977 έως τις 15 Ιανουαρίου 1978 είχαμε 76 νεκρούς, αναγνωρισμένους από τον ίδιο το στρατό, χωρίς να υπολογίζουμε τους "ανεπίσημους" θανάτους, τις αυτοκτονίες και τα μη θανατηφόρα ατυχήματα. Αντιμέτωποι με τη σιωπή που καλύπτει αυτά τα δράματα, εμείς, γονείς και συγγενείς των θυμάτων και μέλη επιτροπών συμπαράστασης αποφασίσαμε να συσπειρωθούμε και να βοηθήσουμε να λάμψει η αλήθεια για τα "ατυχήματα". Αποφασίσαμε ακόμη να κάνουμε κάθε προσπάθεια για να σταματήσουν αυτά τα "ατυχήματα" που μας βύθισαν στο πένθος και να επιτεθούμε στα βαθύτερα αίτιά τους.

Οι διαπιστώσεις μας, αυτό που μας ενώνει
Η κοινή θέληση να σπάσουμε τον τοίχο της σιωπής που περιβάλλει τους στρατώνες.
Η άρνηση να αποδεχθούμε μια στρατιωτική δικαιοσύνη που καθιστά το στρατό δικαστή και συχνά αντιφάσκει με την τακτική δικαιοσύνη, καθώς και με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα (άρθρο 6).
Η πεποίθηση ότι όλα σχεδόν τα στρατιωτικά "ατυχήματα" δεν οφείλονται στη μοίρα αλλά στη λογική του ίδιου του σημερινού στρατιωτικού συστήματος.
Η περιφρόνηση με την οποία οι στρατιωτικές αρχές αντιμετωπίζουν συχνά όσους "τολμούν" να ζητήσουν το λόγο (γονείς, συγγενείς, φίλους, επιτροπές κ.λπ.).

Οι στόχοι μας, αυτό που θέλουμε
Να δραστηριοποιηθούμε ώστε να καταργηθούν τα "ατυχήματα", θανατηφόρα και μη. Για το λόγο αυτό διεκδικούμε:
* Συνταγματικά δικαιώματα μέσα στο στρατώνα (δικαίωμα πληροφόρησης, έκφρασης, συγκέντρωσης, οργάνωσης).
* Το δικαίωμα προσφυγής στη δικαιοσύνη. Κατάργηση του νόμου του Ιουλίου 1965 που επικυρώνει τον Στρατιωτικό Ποινικό Κώδικα, άρση του στρατιωτικού απορρήτου.
* Το δικαίωμα στην ασφάλεια: εφαρμογή της κοινωνικής νομοθεσίας στο στρατό.
* Το δικαίωμα ελέγχου του θεσμού, την άμεση δημιουργία επιτροπών υγιεινής και ασφάλειας μέσα στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
* Το δικαίωμα των στρατιωτών στην κριτική και το δικαίωμά τους να αρνούνται μια διαταγή που σε καιρό ειρήνης θέτει σε κίνδυνο τη ζωή τους ή τη ζωή των συναδέλφων τους.
* Αναμόρφωση του γενικού στρατιωτικού πειθαρχικού κανονισμού.
* Το δικαίωμα στην υγεία.
* Το δικαίωμα των στρατιωτών να αναγνωρίζονται ως ασθενείς.
* Το δικαίωμα στην ιατρική φροντίδα.
* Γιατρούς ανεξάρτητους από την ιεραρχία.
* Ελεύθερη επιλογή του γιατρού από το στρατιώτη (όπως και από τον πολίτη) και δικαίωμα των στρατιωτών να νοσηλεύονται σε μη στρατιωτικά νοσοκομεία, όταν το ατύχημα έχει συμβεί έξω από το στρατόπεδο.

Η δράση μας
Η οργάνωσή μας θα αναλάβει κατά τους ερχόμενους μήνες δράση γύρω από τους ακόλουθους άξονες:
* Κατάργηση του νόμου του Ιουλίου 1965.
* Το δικαίωμα στην ασφάλεια.
* Τη στρατιωτική ιατρική.
Σκοπεύουμε να διεξαγάγουμε αυτόν τον αγώνα με τη βοήθεια του συνόλου των οργανώσεων ή κινήσεων χωρίς τον παραμικρό αποκλεισμό.
Το παραπάνω κείμενο βασίστηκε στα συγκεκριμένα ερωτήματα που μας γεννήθηκαν κατά την εξέταση κάθε "ατυχήματος" ξεχωριστά.
Καλούμε το σύνολο του κινήματος των στρατιωτών και των επιτροπών του να το συζητήσουν και να μας κοινοποιήσουν τις παρατηρήσεις τους. Ο αγώνας μας είναι αδιάρρηκτα δεμένος με τον αγώνα του κινήματος των στρατιωτών για υγιεινή και ασφάλεια μέσα στους στρατώνες.

(Από το "Mourir sous les drapeaux", σ. 126-128).

(Ελευθεροτυπία, 27/10/1996)

www.iospress.gr                                   ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ  -  ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ