Ο θάνατος του ευρωκομουνισμού

Το άρθρο είναι από την "Αυγή", και νομίζω πως θα αναπαραχθεί αρκετά από τα "κόκκινα μπλογκ" τις επόμενες μέρες, καθώς δεν χρειάζεται καν σχολιασμό. Οι άνθρωποι είναι απροκάλυπτοι, τόσο στις ιδέες όσο και τις στοχεύσεις τους. Από την μεριά μου δεν μπορώ να μην σταθώ στο πιο εμβληματικό κομμάτι του άρθρου (που το υπογράμμισα κιόλας):

"...Το ζητούμενο, ... δεν ήταν πλέον η εξυγίανση της κομμουνιστικής θεωρίας, αλλά η απόρριψή της..."
 -Ακούν οι "συνιστώσες" ή τους χάλασαν τα μόντεμ;

από τον ΑΝΤΑΙΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΙΔΗ

Ο ευρωκομμουνισμός ήρθε λίγο αργά, η κατάρρευση του «υπαρκτού» ήταν ήδη προ των πυλών, και τα (επίσης καθυστερημένα) βήματα που πήγε να κάνει ο Γκορμπατσόφ ξεπέρασαν ακόμα κι εκείνα τα (άτολμα) βήματα που έκανε ο ευρωκομμουνισμός. Το ζητούμενο, στην αρένα της Ιστορίας του τέλους του 20ού αιώνα, δεν ήταν πλέον η εξυγίανση της κομμουνιστικής θεωρίας, αλλά η απόρριψή της

Αυτά που συνηθίζουμε να λέμε σε κάποιους θανάτους -«μαζί του τελείωσε μια εποχή»- σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσαν να ειπωθούν χωρίς να φανούν τετριμμένη επανάληψη. Διότι ο Σαντιάγο Καρίλιο, που πέθανε την εβδομάδα που μας πέρασε σε ηλικία 97 ετών, ήταν ο τελευταίος επιζών ηγέτης του ευρωκομμουνισμού.
Ο ίδιος ο ευρωκομμουνισμός είχε πεθάνει πολλά χρόνια πριν. Στα λίγα χρόνια όμως που έζησε, κατάφερε να αλλάξει για πάντα τη λογική της Αριστεράς: συνέδεσε την κομμουνιστική Αριστερά με την έννοια της δημοκρατίας, απέρριψε τη λογική της κατάληψης των χειμερινών ανακτόρων και την ιδέα της επαναστατικής ώρας Χ, έκανε κτήμα όλων την αντίληψη ότι οι μεγάλες αλλαγές γίνονται μονάχα με ευρύτατες πλειοψηφίες και τόλμησε να πει ότι τα οράματα του σοσιαλισμού δεν περνούσαν αναγκαστικά μέσω Μόσχας. Και η συνεισφορά του Καρίλιο υπήρξε σημαντική, όπως σημαντική υπήρξε η συνεισφορά του Μπερλινγκουέρ - ο τρίτος της παρέας, ο Ζορζ Μαρσέ (που πίστεψε και δεν πίστεψε στις παραπάνω ιδέες) έδινε την εντύπωση ότι είχε ενταχθεί στην τριάδα αφενός για να συγκρατεί τους άλλους δύο ηγέτες, αφετέρου για να μη μείνει εκτός νυμφώνος σε περίπτωση που ο ευρωκομμουνισμός σάρωνε τα πάντα.

Ο ευρωκομμουνισμός δεν σάρωσε εκείνη την εποχή, παρότι κατά κάποιο τρόπο «θεσμοθέτησε» τις αλλαγές που είχαν ήδη υπάρξει στις συνειδήσεις των Ευρωπαίων κομμουνιστών, που δεν αναγνώριζαν πλέον τον εαυτό τους ούτε στη δικτατορία του προλεταριάτου ούτε στο άκρως διεφθαρμένο και άδικο πολιτικό μόρφωμα που λεγόταν «υπαρκτός κομμουνισμός». Ο ευρωκομμουνισμός δεν σάρωσε, αλλά ο Μπερλινγκουέρ είχε την ευκαιρία να μιλήσει -πρώτος αυτός στην ιστορία του αριστερού κινήματος- για την αξία του πολιτικού συμβιβασμού, ενώ ο Καρίγιο άλλαζε τη νοοτροπία του Ισπανικού Κομμουνιστικού Κόμματος παίζοντας τον ρόλο που είχε παίξει στα καθ' ημάς ο Μπάμπης Δρακόπουλος. Η Ντολόρες Ιμπαρούρι είχε ήδη γεράσει, και παρότι τα χρόνια της εξορίας στη Μόσχα είχαν αλλάξει τις ιδέες της (δεν ήταν πλέον η φλογερή, σκληρή και άκαμπτη Πασιονάρια, αλλά μια ηλικιωμένη γυναίκα, τσακισμένη από την προσπάθεια που έκανε να επιβιώσει στα χρόνια του Στάλιν, βιώνοντας από κοντά όλο εκείνο το ζοφερό κλίμα που έστειλε στον θάνατο χιλιάδες κομμουνιστές συμπατριώτες της οι οποίοι δεν άρεσαν στον «παππούλη»), η ίδια εξακολουθούσε να είναι εκπρόσωπος μιας άλλης γενιάς, της γενιάς που έχασε τον εμφύλιο, της γενιάς που έπρεπε να αμφισβητηθεί και να παραδώσει τη θέση της στους νεότερους. Ο Καρίγιο, με εκείνο το μόνιμο χαμόγελό του, αλλά κι εκείνη τη γλώσσα που έλεγε τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη, είχε τον ιστορικό ρόλο να την ξεπεράσει.
Η Ιστορία όμως κάνει τους δικούς της λογαριασμούς, όπως τους θέλει, όταν θέλει. Ο ευρωκομμουνισμός ήρθε λίγο αργά, η κατάρρευση του «υπαρκτού» ήταν ήδη προ των πυλών, και τα (επίσης καθυστερημένα) βήματα που πήγε να κάνει ο Γκορμπατσόφ ξεπέρασαν ακόμα κι εκείνα τα (άτολμα) βήματα που έκανε ο ευρωκομμουνισμός. Το ζητούμενο, στην αρένα της Ιστορίας του τέλους του 20ού αιώνα, δεν ήταν πλέον η εξυγίανση της κομμουνιστικής θεωρίας, αλλά η απόρριψή της. Ο κομμουνισμός, τουλάχιστον ως λενινιστική κομματική πρακτική, είχε κλείσει τον κύκλο της, τα Κ.Κ. γίνονταν, το ένα μετά το άλλο, παρελθόν σε όλο τον κόσμο, και τα κράτη που είχαν βιώσει τον σταλινισμό έμπαιναν με φόρα και μανία, και διάθεση εκδίκησης σε άλλους ουτοπικούς κήπους, αυτούς του «ευτυχισμένου» καπιταλισμού.
Η μοίρα θέλησε ο Μπερλινγκουέρ να πεθάνει νωρίς, πάνω στο βήμα, χωρίς να μπορέσει να ξετυλίξει τις ιδέες που είχε (αν είχε) για το μέλλον της αριστερής παράταξης και χωρίς να αφήσει άξιους διαδόχους. Ο Καρίγιο, από την πλευρά του, όπως αναπάντεχα μπήκε στην ισπανική πολιτική σκηνή, τόσο αναπάντεχα βγήκε. Μια μεγάλη εκλογική αποτυχία, κάποιες εσωκομματικές διενέξεις που μετατράπηκαν σε βαθιά τραύματα, κάποιες λάθος επιλογές, συννέφιασαν την εικόνα του. Αυτός που ήταν ο πιο εκδηλωτικός από τους τρεις ηγέτες του ευρωκομουνισμού, χάθηκε μέσα στην ασάφεια. Μονάχα ο (σσ. παραλείπουμε τον χαρακτηρισμό της "Αυγής") «Ριζοσπάστης» έδειξε, με αφορμή τον θάνατό του, ότι δεν είχε ξεχάσει τίποτα από τον ιστορικό ρόλο του Καρίγιο:

«Ήταν αυτός», γράφει η εφημερίδα του ΚΚΕ, «που λάνσαρε τη δήθεν ανάγκη μιας κοινής πολιτικής κομμουνιστών - σοσιαλδημοκρατών - φιλελεύθερων δημοκρατών για την εδραίωση της δημοκρατίας, συνέβαλε στην απόρριψη του λενινισμού από το κόμμα και στη σταδιακή μετάλλαξή του σε διαχειριστική δύναμη και στην απομάκρυνσή του από την εργατική βάση του».

«Πατέρα του οπορτουνισμού» τον χαρακτηρίζει. Κάποτε θα τον έλεγε και «πατέρα του ρεβιζιονισμού», τίτλο τιμής για τον Καρίγιο. Ύστερα, προφανώς, θα σκέφτηκαν ότι η έννοια του ρεβιζιονισμού χωράει πολύ νερό (από μια άποψη, ρεβιζιονισμός μπορεί να θεωρηθεί και η επανάκτηση του ζαχαριαδικού οράματος...) κι έτσι περιορίστηκαν στην παλιά, καλή κατηγόρια του οπορτουνισμού.